Αναλυτικά Προγράμματα
«Τα Αναλυτικά Προγράμματα αποτελούν τον πυρήνα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Αναλυτικά Προγράμματα και σχολικά εγχειρίδια εμπεριέχουν το σύνολο της σχολικής μόρφωσης και αποτελούν τον καθρέφτη του επιπέδου της παιδείας και του πολιτισμού ενός λαού». Έτσι λένε οι επιστήμονες.
Οι ασχολούμενοι με τα αναλυτικά προγράμματα ξέρουν πως το αναλυτικό δεν είναι ένα αλλά διαφορετικές συλλήψεις του ιδίου από διαφορετικούς ανθρώπους, άρα περισσότερα του ενός, γιατί άλλα συλλαμβάνουν και αποτυπώνουν οι κατασκευαστές του, άλλα ίσως οι συγγραφείς των αντίστοιχων εγχειριδίων, άλλα καταλαβαίνει ο δάσκαλος που χρησιμοποιεί το εγχειρίδιο και άλλα οι μαθητές. Λογικότατο μέσα στα πλαίσια του φυσιολογικού, άρα δεν εννοούμε την πλήρη ασυνεννοησία. Επιπρόσθετα όμως υπάρχει και το κρυμμένο αναλυτικό, που παίζει τεράστιο ρόλο στην εκπαίδευση, γιατί τα μηνύματα που στέλνει είναι ζέοντα και ζώντα.
Ένα αναλυτικό πρόγραμμα περιέχει μια φιλοσοφία παιδείας, έχει συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους και προσπαθεί με τα κατάλληλα μέσα να τους πετύχει. Το αναλυτικό πρόγραμμα θα αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά όταν αναλάβουν οι συγγραφείς των σχολικών εγχειριδίων να εφαρμόσουν τις αρχές και να αναπτύξουν το περιεχόμενό του. Ένα αναλυτικό πρόγραμμα μπορεί να καταρτίζεται από ακαδημαϊκούς εγνωσμένου κύρους, αν όμως αυτοί είναι εκτός δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης μπορεί απομακρυσμένες από την εκπαιδευτική πραγματικότητα να είναι και οι συλλήψεις τους. Δυσκολότερο είναι να επιτύχει κανείς ακαδημαϊκό συγγραφέα εγχειριδίου. Πολλά εγχειρίδια στο Γυμνάσιο αποδείχτηκαν ακατάλληλα, γιατί ο καθηγητής πανεπιστημίου που τα έγραψε ήταν μακριά από τις αντιληπτικές ικανότητες των παιδιών και από τα γλωσσικά επίπεδά τους. Τα καλύτερα εγχειρίδια γράφτηκαν από εκπαιδευτικούς πάνω στην έδρα, που ταυτόχρονα πειραματίζονταν με τους μαθητές κι είχαν την ευκαιρία να εξετάζουν τις απαιτήσεις και τα επίπεδά τους. Μ’ αυτό τον τρόπο γράφτηκαν στην Κύπρο εγχειρίδια σε διάφορα μαθήματα και της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από την Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων- που αποδεδειγμένα άνοιξε δρόμους στην εκπαίδευση της Κύπρου και της Ελλάδας- κι όμως έσβησε άδοξα, Κύριος οίδε διατί.
Είναι ακόμα οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν με τα εγχειρίδια, θα εφαρμόσουν το περιεχόμενο του αναλυτικού, θα οδηγήσουν σε γνώσεις και θα αναπτύξουν δεξιότητες. Οι μάχιμοι αυτοί εκπαιδευτικοί χρειάζονται την καθοδήγηση των συγγραφέων των εγχειριδίων και όχι μόνο τη θεωρητική διαφώτιση. Δειγματικά μαθήματα στην τάξη απαιτούν. Δικαίως. Αν αυτός που έγραψε το εγχειρίδιο δεν μπορεί να το διδάξει, τότε πώς οι άλλοι; Να παρακολουθήσουν πώς διεξάγεται το μάθημα, να συζητήσουν ύστερα. Εγχειρίδια (με βάρος κιλού και άνω) αποδείχτηκαν θεωρητικολογίες χωρίς πρακτικό περιεχόμενο.
Τέλος, οι μαθητές πρέπει να πιστέψουν πως έχει νόημα η εργασία που αναλαμβάνουν και πως η γνώση αξίζει, μπορεί να συνδεθεί με άλλες ή να αποτελεί θεμέλιο για άλλες. Ειδάλλως, ακατανόητα είναι για τους μαθητές και τα μαθήματα και οι ασκήσεις. Το ίδιο ισχύει με την επιλογή κειμένων για ανάλυση. Πολλά φαντάζουν ανόητα.
Είναι όμως και το μέγα αλλά κρυμμένο αναλυτικό πρόγραμμα. Μπορεί δηλαδή να διδάσκεται θεωρητικά η δημοκρατική συμπεριφορά και η δικαιοσύνη, όμως ο εκπαιδευτικός δε συζητά, δε δίνει το λόγο στον καθένα παρά μόνο στους καλούς, είναι αυταρχικός, έχει τις συμπάθειές του που βαθμολογεί πάντα ψηλότερα. Και το μάθημα για δημοκρατική συμπεριφορά και δικαιοσύνη; Το κρυμμένο αναλυτικό το σκότωσε, το έριψε στο πυρ το εξώτερον.
Ο καταρτισμός νέων αναλυτικών προγραμμάτων δεν αποτελεί παρά την αρχή, που όμως είναι το ήμισυ του παντός. Το παν όμως είναι το τελικό αποτέλεσμα κι αυτό θα μετρήσει στην εκπαίδευση.
