Πέμπτη 30 Ιουλίου 2020

ΠΟΣΑ ΠΟΛΛΑ


ΠΟΣΑ ΠΟΛΛΑ
Τριγυρνώ στον παιδικό κήπο της γειτονιάς,
ξέρω τους κρυψώνες,
εδώ κάθε βράδυ παίζουμε χωστό,
ακούονται οι παιδικές φωνές στα κλαριά των δέντρων,
τα λουλουδάκια σκύβουν το κεφάλι,
τα ξεκουφάναμε,
τελειώνει το ένα αρχίζει το άλλο,
η μπάλα χοροπηδά μαζί μας,
οι κούνιες ξετρελάθηκαν,
οπότε ξεπετάγεται από το Φλάτρο ο στρατιώτης σκοπός,
σκονισμένος φοβισμένος,
άρχισαν να βάλλουν οι απέναντι,
ο χότζας από το μιναρέ μεγαφωνεί,
κλικ κλικ, ακούγεται το μαγνητόφωνο,
αν ήταν τουλάχιστο κοντά του Τζιυρκού,
 αν ήταν κοντά οι ακτές της Κερύνειας,
του άι Γιώργη και του Επίκτητου,
εκεί στην καλύβη του Σκάρου,
να βουτήξω μια κι έξω,
να μην ακούω να μη βλέπω τα αίματα των παιδιών μου,
των φίλων και συμμαθητών,
τα περιστέρια κάθονται για λίγο στα κεραμίδια,
κατεβαίνουν στο νερό,
πνιγόμαστε,
ούτε περιστέρια σε λίγο θα μας μείνουν ούτε νερό,
σφίγγουμε τα δόντια τις γροθιές,
ένας τεράστιος ογκόλιθος φουσκώνει και βαραίνει,
το χρέος το χρέος
κι ας δεν συνειδητοποιήσαμε ποτέ
πόσα πολλά δανειστήκαμε.

Γ. Χαριτωνίδης, ανέβας και κατέβας


ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ
ανέβας και κατέβας (Κέδρος)
Άλλο πνεύμα η Αθήνα, άλλος αέρας, ο κόσμος της, ποικίλοι άνθρωποι, ενδιαφέροντες τύποι, αυτοί που γνωρίζεις σε σφραγίζουν με στιγμιότυπα, αστεία, ανθρώπινες πινελιές της  ζωής, πρόσωπα με την αυστηρότητα είτε με την καλοκαγαθία τους, τη λαϊκή απλότητα πασπαλισμένη με τα πολιτικά της εποχής, τα ποδοσφαιρικά, την οικονομική κατάσταση, φτώχεια το πλείστον αλλά αξιοπρεπής αντιμετώπιση, είτε για άνεργο πρόκειται είτε για μικρομεσαίο και κάτω ακόμα. 
Σημασία έχει για τον λογοτέχνη να βρίσκει και να συνταιριάζει τα λαμπάκια, όπως στον «Παντογνώστη», το παιδικό παιχνίδι, κι εδώ ο συνδυασμός τόπου και χρόνου, Κυπριακού παρελθόντος και αθηναϊκού παρόντος, ανθρώπων, ζώων και φυτών, όλα σε μια ωραία λογοτεχνική ανθοδέσμη, με κοφτό λόγο, μικρά κείμενα να τα χαίρεσαι, το ένα να ακολουθεί το άλλο, στιγμές ζωής, ανθρωπιάς, άλλο το πνεύμα της Αθήνας!
Στέλιος Παπαντωνίου

Τετάρτη 29 Ιουλίου 2020

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ


ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ
Αναμνήσεις με πολλά κουκούτσια
Με διαβατήριο και βίζα μιας μέρας
Δεν έχουμε παράπονο. Ο Γιώργος Χαριτωνίδης όταν το θεωρήσει σκόπιμο, αναρτά στη σελίδα του στο facebook κανένα ωραίο κειμενάκι του, ή απόσπασμα μεγαλύτερου έργου του, κι έτσι έχουμε μια γεύση των γραφτών του. Διάβασα το βιβλίο του «Αναμνήσεις με πολλά κουκούτσια», με περιεχόμενο την στρατιωτική θητεία του, τη συμμετοχή του στον άνισο αγώνα του 1974, τη σύλληψή του και τη μεταφορά του στις φυλακές της Τουρκίας, με όσα ήδη έχουμε μάθει από τους αιχμαλώτους, με τις κακουχίες και την αβάσταχτη πίκρα, για την προδοσία, την αδικία, την καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κι όμως ο συγγραφέας μέσα από τις ρίζες της καρδιάς του αφηγείται συγκινητικές σκηνές έστω ελάχιστου δείγματος ανθρωπιάς.  Δεν ζητούμε όμως και περισσότερα σε στιγμές αγριότητας και κινδύνου εξαφάνισης του ανθρώπου με τα χαρακτηριστικά που απαιτούμε να έχει. Χρονική ανάπτυξη της ιστορίας, αλλαγές στον τόπο, τους ανθρώπους και τα συμβαίνοντα,  από στρατόπεδο σε στρατόπεδο, από χαρακτήρα σε χαρακτήρα από μάχη σε μάχη από  γεγονότα σε γεγονότα. Συμμαζεμένος ο συγγραφέας, δεν αφήνεται σε συναισθηματικές εξάρσεις, η επιβίωση πρώτα, κι όταν επιτευχθεί, έχει καιρό να ξεδιπλώσει τη λογοτεχνική  μαστοριά του. Τα γεγονότα του 1974 είναι ήδη γνωστά: το πραξικόπημα, η εισβολή, η αιχμαλωσία, η απελευθέρωση των αιχμαλώτων ή η ανταλλαγή τους με τους τουρκοκυπρίους να περιμένουν να μεταφερθούν στα σπίτια και στις περιουσίες μας. Η ιδιαιτερότητα όμως του καθενός ήρωα στην αντιμετώπιση των πραγμάτων. Εδώ έγκειται η διαφορά: στην ευαισθησία, στον τρόπο με τον οποίο αντικρύζει την πραγματικότητα, οι στενές χαραμάδες του φωτός μέσα στο τόσο σκοτάδι της αιχμαλωσίας, η έγνοια για τον αδελφό, τους άλλους, οι αντιδράσεις της ζωής μπροστά στον κίνδυνο αφανισμού της, ειδικά και γενικά. Εκεί που το μηδαμινό, τα κουκούτσια, σώζουν ζωές και στεριώνουν τον άνθρωπο. Αποσπάσματα του έργου διαβάζουμε κάποτε στις αναρτήσεις του συγγραφέα στα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αποσπασμένα από το όλον στέκονται δείγματα γραφής και μαρτυρίες στιγμών της ιστορίας του καθενός που τα έζησε και κεντρίσματα για όσους δεν τα βίωσαν να μελετήσουν άλλα έργα του συγγραφέα, για ευρύτερη γνωριμία με τα βιώματα και το συγγραφικό έργο του.
 Το δεύτερο έργο του Γεώργιου Χαριτωνίδη που διαβάζω είναι το  «Με διαβατήριο και βίζα μιας μέρας». Από τον τίτλο υποθέτουμε το περιεχόμενο, το εξώφυλλο μας προετοιμάζει για σκηνές κινηματογραφικού έργου. Η επίσκεψη στην κατεχόμενη γη μας, στα χωριά και στις πόλεις, στους αρχαιολογικούς μας τόπους είναι μια αναβρύζουσα πηγή συγκινήσεων. Ο Χαριτωνίδης, ποιητής στην πραγματικότητα, ελευθερώνει όλη την ευαισθησία, τις αναμνήσεις και τις γνώσεις, το παρελθόν να συνενώνεται με το παρόν, τους ανθρώπους διωγμένους από τα σπίτια και τις ρίζες τους με όλη τη σημασία της λέξης, από την ίδια τη ζωή τους για την ακρίβεια, να συναντούν άλλους, άγνωστους ή γνωστούς. Τα πράγματα δεν είναι πια τα ίδια, οι δεδιωγμένοι του παραδείσου κουβαλούν μαζί τους τον παράδεισο του παρελθόντος τους, με τις ανεπανάληπτες σκηνές της παιδικής και νεανικής ηλικίας, φορτωμένες συναισθηματικά, παραμυθένιες στις διαστάσεις τους, με τους δικούς μας ανθρώπους του παρελθόντος, αλησμόνητες μορφές γερόντων, με τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμά τους, τον κόσμο τους, τον κόσμο μας. Οι ποιητικές σελίδες του βιβλίου συγκινούν, ελκυστικές, μαγευτικές, μας ταξιδεύουν στη σκλαβωμένη πατρίδα, εκεί που μερικοί δεν θα πάμε και δεν πηγαίνουμε. Καλύτερα όμως με τη λογοτεχνική δύναμη του Χαριτωνίδη. Μια που το τόλμησε, ας εκμεταλλευτούμε το ταξίδι και την τέχνη του.
Στέλιος Παπαντωνίου


Δευτέρα 20 Ιουλίου 2020

Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΤΟ ΣΥΝΝΕΦΑΚΙ ΤΟΥ

-Ο καθένας το συννεφάκι του.
-Δεν είναι συννεφάκι,
Σφαίρα ήταν, ξύλο στο σταυρό,
Μπηγμένα νύχια στο κόκαλο,
Ο καθένας το μαρτύριο και τη μαρτυρία του.
Κι έκτοτε άρχισαν πολυβολισμοί
Στην εκεχειρία,
Τον καιρό της «ειρήνης»,
Κι ο καθένας το συννεφάκι του.
Οι σειρήνες μας ξύπνησαν και σήμερα.
Προς στιγμήν.
Το τρίχωμα των ζώων φουντώνει
Η γάτα κουλουριάζεται και εκτινάσσεται
Υψώνει την καμπούρα
Η γκαμήλα μεταφέρει μπαχαρικά
Την οδηγεί ο Καραβάν Μεχμέτ
Μοιράζει εφημερίδες στα δίστρατα
Ο άλλος μοιράζει το ξένο βιος
Σφραγίδες στο χώμα.
«Εσύ να σκαλίζεις επιμελώς το άγαλμά σου»
έλεγε η μητέρα.
Μα εδώ τι γίνεται; Εκεί τι γίνεται;
Άλλος ο γεωργός,
άλλος ο στρατηγός.
Προς το παρόν η γάτα, η γκαμήλα,
Ο στρατηγός
Βρίσκονται στα σπίτια μας.
Τα Ευρωπαϊκά συμβούλια συνεδριάζουν.
Κλωτσιά!

ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ


ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ
Ακουστά τον έχουμε τον διάλογο Μηλίων Αθηναίων, ο Ευριπίδης ζει την καταστροφή της Μήλου, οι ιμπεριαλιστές της εποχής Αθηναίοι διδάσκουν την καταστροφή του μικρού αντιπάλου, ο Ευριπίδης θέλει να θρηνήσει, μα είναι σύγχρονα τα γεγονότα, υπάρχει ήδη το προηγούμενο, οι Αχαιοί έχουν καταστρέψει την Τροία, οι Τρωαδίτισσες πάσχουν ποικιλοτρόπως και θρηνούν, γι’ αυτές θα γράψει τις «Τρωάδες», κι εκεί στην τραγωδία, η Αθηνά, θυμωμένη γιατί της κατέστρεψαν τους ναούς οι Αχαιοί στην Τροία, ζητεί τη βοήθεια του Ποσειδώνα να τους τιμωρήσει κατά την επιστροφή τους στην πατρίδα, μέσα στη θάλασσα, πήρε κι από τον Δία βροχές και χαλάζι και φυσανέμηδες, θα της δώσει και κεραυνούς, να τους κάψει τους ασεβείς, να μάθουν να σέβονται τα θεία, κι ο Ποσειδώνας έχει τα περάσματά του, ξέρει από θυμό κι από εκδίκηση, πάνω τους, γέμισέ μου με πτώματα τους κόλπους και τ’ ακρογιάλια , εκεί κοντά στην Εύβοια, εμάς όμως η αειπάρθενος ούτε θρήνο ούτε λέξη ούτε διαμαρτυρία, κι ας μας έκαψαν ναούς, στάβλους έκαμαν και τουαλέτες, να βλέπουν τ’ άντερά σου και να νεκατσιάς, αλλιώς της τα δίδαξε ο Κύριος και Υιός της, και στην αγια Σοφιά να μείνει εκεί ψηλά να παρακολουθεί, να μπαινοβγαίνουν οι ερντογάδες κι οι ισλαμιστές αλλά αυτή να μη λυγίσει, «ηκούσατε ότι ερρέθη τοις αρχαίοις, αγαπήσεις τον πλησίον σου και μισήσεις τον εχθρόν σου», όλα θα τα βρείτε παρακάτω, αλλά η τελειότης άλλα απαιτεί, «αγαπάτε τους εχθρούς υμών», κι έτσι οι Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί παλεύουμε ανάμεσα, απ’ τα ψηλά στα χαμηλά και τανάπαλιν, αλλά είναι κι ο Ηράκλειτος «οδός άνω και κάτω μία και η αυτή» τα λέμε λίγο νεοελληνικά να μη συγχύζουμε τον κόσμο, είναι όμως και οι φίλοι μου οι Στωικοί, σύγχρονοι του χριστιανισμού, ποιος πήρε από ποιον, αλλά μας διδάσκουν πως, η φύση, το  πρώτο και κύριο που απαιτεί είναι να ακολουθείς τα προστάγματά της, και να ζεις σύμφωνα με αυτήν, πολλά βέβαια σημαίνει η φράση, δεν είναι απλοϊκή, κι ένα κύριο, να διαφυλάσσεις τον εαυτό του. Ε, λοιπόν, πολύ μας κάνει αυτό το «να διαφυλάσσεις τον εαυτό σου», στους κινδύνους που διατρέχουμε, να αφήσουμε τις ιδεολογικές διαφορές, πολύ μικροί είμαστε για να αλληλοσκοτωνόμαστε για ιδέες, και να “πρυτανεύσει” που λεν κι οι γραμματιζούμενοι η μία και απαράβατη αρχή, «να σώσουμε όλοι μαζί την πατρίδα».  
Ἀθηνά
[77] πρὸς οἴκους ναυστολῶσ' ἀπ' Ἰλίου. Καὶ Ζεὺς μὲν ὄμβρον καὶ χάλαζαν ἄσπετον
πέμψει, δνοφώδη τ' αἰθέρος φυσήματα· [80] ἐμοὶ δὲ δώσειν φησὶ πῦρ κεραύνιον,
βάλλειν Ἀχαιοὺς ναῦς τε πιμπράναι πυρί. Σὺ δ' αὖ, τὸ σόν, παράσχες Αἴγαιον πόρον
τρικυμίαις βρέμοντα καὶ δίναις ἁλός, πλῆσον δὲ νεκρῶν κοῖλον Εὐβοίας μυχόν,
[85] ὡς ἂν τὸ λοιπὸν τἄμ' ἀνάκτορ' εὐσεβεῖν εἰδῶσ' Ἀχαιοί, θεούς τε τοὺς ἄλλους σέβειν
-----------------------------------------------------------------------------------
  Ἠκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη, ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου.  Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς. ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. ἐὰν γὰρ ἀγαπήσητε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, τίνα μισθὸν ἔχετε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι τὸ αὐτὸ ποιοῦσι; καὶ ἐὰν ἀσπάσησθε τοὺς φίλους ὑμῶν μόνον, τί περισσὸν ποιεῖτε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι οὕτω ποιοῦσιν;  Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν.


Πέμπτη 16 Ιουλίου 2020

Αγγέλα Καϊμακλιώτη, Οι πικροδάφνες θέλουν κούρεμα


Αγγέλα Καϊμακλιώτη, Οι Πικροδάφνες Θέλουν Κούρεμα
Εκδόσεις βακχικόν
Ποιος; Ο νοσταλγός. Είναι κάποτε στην ποίηση κάποιοι κοινοί τόποι: ο πόθος που μένει ανοιχτός στους ορίζοντες, κι όταν πραγματοποιηθεί εξουθενώνει. Κι εδώ, ο πρόσφυγας, ο εξόριστος του παραδείσου, όταν επιστρέψει στην πραγματικότητα του πρώην παραδείσου, θρηνεί, συννεφιάζει.
Κάποτε  λες, δεν είναι ανάγκη να προχωρήσεις στην ανάγνωση. Διάβασες το ομότιτλο της συλλογής ποίημα, συνέλαβες το ήμισυ του παντός. Ίσως, αλλά θα χάσεις τα άλλα μαγευτικά και πρωτότυπα πολυμερώς και πολυτρόπως. Όπως, όταν ξέρεις καλά ελληνικά, μπορεί να ποιείς, όπως στο ποίημα «Συκοφαντίες». Ετυμολογείς, υπονοείς.
Η ποιήτρια μας συνήθισε στις ωραία εκφρασμένες μεγάλες αλήθειες:  «εντός βρισκόταν πάντα ο εχθρός». Κλασσική ρήση. Αλλά πώς εικονίζεται; Με εικόνες της ζωής της δικής μας, της καθημερινής, του τόπου και των ανθρώπων του. Προσγειωμένος άνθρωπος, που εκφράζεται ωραία, εικονικά, λακωνικά, σοφά.
Ιστορικές αλήθειες  πραγματικότητα, τραγωδία και σαρκασμός, μεστά ποιήματα, με όλη την προδοσία του Ιούλη του ’74, τον ηρωισμό και την αυτοθυσία, την εξάρτηση όλων από τον ένα,  τους δυο,  τους τρεις. Αλλά και  η καταπάτηση από τον δυνατό των πάντων. Για ν’ ακολουθήσουν οι αντιστροφές και οι ψευδολογίες. Ζήσαμε και ζούμε τόσες ραγισμένες επιφάνειες, τόσα τραγικά ή αποκρουστικά πίσω από την επιφάνεια  κι η ποιήτρια τα συλλαμβάνει, οπλίζει τις λέξεις και πυροβολεί, αποκαλύπτοντας την αλήθεια. Δεν είναι μόνο τα φαινόμενα τραγικά, οι στιγμές που ζουν οι άνθρωποι, οι ανατροπές. Είναι περισσότερο η εσωτερική εξουθένωση, η απώλεια εαυτού. Η ποιήτρια εμβαθύνει και αποκαλύπτει.
Τραυματικές εμπειρίες είχαν όσοι επισκέφτηκαν τους γενέθλιους τόπους μετά τη βίαιη έξωση, και μετά από καιρό. Ο παθών το βιώνει, ο ποιητής το εκφράζει, καθρέφτης ψυχής.
Είναι και η πόλη. Η σχέση με την αλωμένη πόλη είναι ζωντανή. Ένας διάλογος σαν με τη μάνα. Το απορείν όμως παραμένει αναπάντητο, σαν να ‘χασαν τη μιλιά τους οι πόλεις και τα χωριά μας. Η ελπίδα στο μικροσκόπιο, στη εστία του φακού.
Κι οι νεκροί μας. Αντιθέσεις στη ζωή μας συνήθεις, για μας , όχι για όλο τον κόσμο, δεν έχουν όλοι αγνοουμένους, δεν τους φέρνουν όλους σε μικρά σεντούκια στις μεγάλες εκκλησίες. Λίγα λόγια, αντιθέσεις, εικόνες, το ποίημα, στο βάθος η ποιήτρια μασά πικροδάφνες. Αντιθέσεις στη φύση, στη ζωή, συνύπαρξη των άνω και κάτω, της μιάς οδού του Ηρακλείτου.
Ο μεγάλος κόσμος χωρεί στη μικρογραφία, η πόλη στο τσίρκο. ΄Ετσι μπορεί να φωτιστεί καλύτερα το δράμα, και να σχολιαστεί καίρια, κέντρο, κεντρί. Στη ζωή μας, στα παράξενά μας χρόνια, εκδηλώσεις ομαδικής παράκρουσης και εκμετάλλευσης του αρχαίου μας πολιτισμού από σύγχρονους κατευθυνόμενους και μηχανοποιημένους επιστήμονες κεντρίζουν τη γνησιότητα της ποιητικής ψυχής που ήρεμα καυτηριάζει, πιστή στα βαθύτερα εντός της.
Μια τραγική μικρογραφία μπορεί να αποδοθεί σε δημοσιογραφική γλώσσα και όμως να αποτελεί ποίημα, με την πικρή γεύση της ποιήτριας και τη γενικευμένη κοινωνική μας εικόνα. Το ίδιο και με σημαδιακά πρόσωπα. Ο ένας αντί των πολλών, ο τύπος αντί του όλου, το φαίνεσθαι αντί του είναι. Η ευφυής ευρεσιτεχία ανανεώνει την ποίηση, ιδιαίτερα όταν κρατά τις διαιώνεις και παγκόσμιες διαστάσεις της .
Η εστίαση στη ζωή των εγκλωβισμένων, των προσφύγων, του ενθάδε και του εκεί, της τοπικής διάστασης του ανθρώπου, όλα αυτά απομονώνουν ευαίσθητες χορδές που η ποιήτρια κρούει απαλά, ώστε  να γινόμαστε μέτοχοι της ζωής και του πόνου των άλλων, του βαθύτατα κρυμμένου έως αφανούς. Εκείνοι που παρέμειναν εγκλωβισμένοι, ζουν ίσως μια διπλή ζωή, μπορεί να μην την μαντεύουν. Με την ποίηση όμως κοινωνούμε των αντιθέτων και βαθύτατων μυστηρίων. Η ποίηση έχει τη δύναμη να διαγράφει τα οξέα και καταστροφικά εξωτερικά, και να φωτίζει τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου, που από τη λαϊκή του παιδεία γνωρίζει να υποφέρει στωικά, κι όλα αυτά στο ποίημα να χαράσσονται  με μια μικρή ανεπαίσθητη κίνηση.
Η Ιστορία συμπλεκόμενη με το ζοφερό παρόν και πρωτότυπα εκφρασμένη με την πληρούσα τον χρόνο μας μαγική γλώσσα εκπέμπει μηνύματα αορίστου χρονικής εμβέλειας έως διηνεκούς.
Εκτός από τα μικρά – επιγραμματικά ποιήματα, διαβάζουμε και μακρότερα, σαν μια συνομιλία ή εξομολόγηση, στον πληθυντικό αριθμό, με κατακλείδα σχεδόν Καβαφική.
Η πυκνότητα  στη γραφή, η σύλληψη εκ βαθέων, όχι μόνο εαυτής αλλά και των όντων, φυσικών και πολιτισμικών, η σύλληψη της συνύπαρξης των αντιθέτων μαζί με το επιλεγμένο λεξιλόγιο, σφιχτοδεμένο και ρυθμικά στο φυσικό λόγο δοσμένο, αποτελούν δείγματα τέχνης σοβαρού πλαστουργού, που πλέκει τους στίχους του μουσικά με τα μοτίβα και τα ρεφραίν του.
Η σατιρική διάθεση βρίσκει διεξόδους σε εικόνες και παρηχήσεις, λογοπαίγνια και ομοιοκαταληξίες. Πάντα όμως στο τέλος η κάθαρση και η ελπίδα, ο διάλογος με τον αγαπημένο άλλο, η ζώσα πραγματικότητα.
Κάπου εδώ τελειώνει μια ενότητα, ήδη δική μας, γνωστή από το 1974.
Η σύναξη των καλών τεχνών, ζωγραφικής, μουσικής, των φυσικών ήχων και των ανθρωπίνων ερμηνειών τους, αλλού δυνατά ποιήματα ρεαλισμού και διαφυγής στη φαντασία και στο ονειρικό κόσμο του ωραίου, της αρμονίας των ήχων και του παιγνίου των λέξεων, φωτοσκιάσεις, όπου το ποιείν εκ του μη όντος γίνεται πραγματικότητα.
Ταξίδια σε ξένους τόπους, η επαφή με το πνεύμα τους, συνταξιδιώτες κι εμείς: έμψυχος κόσμος, νοερός.
Συναντήσεις απρόσμενες είναι πάντα μια ποιητική έκπληξη. Μερικοί  ποιητές την καλλιεργούν ιδιαιτέρως. Αντιφάσεις ποίησης και ζωής, φύσης και ανθρώπινου σεβαστού  πολιτισμού, σκηνές βγαλμένες από την ίδια την σκηνοθέτη, σκηνογράφο, γραφέα σεναρίων ποιητικών.
Οι λέξεις της γλώσσας μας είναι πλούτος, είναι και παιχνίδι, μουσική, ανθρώπινη επικοινωνία. Είναι και τα βάσανα του ανθρώπου που δεν έχουν τελειωμό. Μα η ποιήτρια θα τα βλέπει από τη δική της οπτική γωνία και ιδιοσυγκρασία, ευαισθησία και γλωσσικό πλούτο, για να μας δίνει έργο άρτιο, μεστό ιδεών, σκηνών, μουσικής, ζωγραφικής τέχνης εκ του περισσεύματος της καρδιάς αυτής.
ΥΓ. Εν τέλει, να σημειώσουμε πως μια ανάγνωση ποιητικής συλλογής και μια καταγραφή των γεννημάτων της ανάγνωσης –όπως καλή ώρα εδώ- μπορούν να συνυπάρχουν. Το παρόν όμως από μόνο του ποτέ δεν  μπορεί να αντικαταστήσει το ίδιο το ποιητικό έργο. Εκείνο είναι το άγαλμα. Από εκεί πηγάζει η πάσα αγαλλίαση.  

Τρίτη 14 Ιουλίου 2020

μηδεια


ΜΗΔΕΙΑ
Ο Ευριπίδης αρχίζει τη Μήδειά του μ΄ένα «Μακάρι να μην ξεκινούσαν ποτέ τα καράβια να παν στην Κολχίδα για το χρυσόμαλλο δέρας, μακάρι να μη γίνονταν τα πεύκα κουπιά στα χέρια των ναυτών», μακάρι λέω κι εγώ να μη γινόταν το κακό, μακάρι να μην είχαμε ανάγκη από κανένα να μας προστατεύσει, εκεί που νομίζαμε πως η Ελλάδα θα στεκόταν στο πλευρό μας, ζητήσαμε αξιωματικούς να στελεχώσουν την Εθνική Φρουρά, πού αλλού θα καταφεύγαμε για βοήθεια; από ποιον άλλο θα ζητούσαμε χέρι όντας περικυκλωμένοι από την πανουργία των Εγγλέζων και τη μοχθηρία των Τούρκων; κι έρχεται η δικτατορία στην Ελλάδα, τι έρχεται; τα τανκς κατεβαίνουν στους δρόμους, στη βουλή και στα υπουργεία, συλλαμβάνονται και φυλακίζονται ή εξορίζονται όσοι μπορούσαν να αρθρώσουν λόγο, κι εμείς παρακολουθούμε, κι απλώνει χέρι η μαύρη ώρα κι η στιγμή και γίνονται και σε μας τα ίδια, τους φέρνεις να σε σώσουν, εκεί που η  κόρη ζητούσε την αγκαλιά της μάνας και τα φιλιά και την προστασία της, αρπάζει το μαχαίρι και της το μπήγει, η Μήδεια, η καταραμένη, ξεμυαλισμένη από τον Αμερικάνο και το ξανθό μαλλί του, τα σκέρτσα και τα ναυτάκια του που κατέβαιναν στον Πειραιά να το γλεντήσουν στην Τρούμπα, «κορίτσια ο στόλος», κι η φτωχή ξεμωραμένη σφάζει το ίδιο το παιδί της, και ποιος θα κλείσει πια την πληγή, που άνοιξε και χάσκει μεγαλύτερη με την πάλα του Τούρκου που αποβιβάστηκε αρματωμένος κι ήρθε και άρπαξε και θέρισε και ατίμασε και κατάκοψε στα δυο το νησί, για να μιλούμε σήμερα για «επανένωση της πατρίδας μας» και να μη βλέπουμε το χταπόδι, τη σουπιά, το κήτος που κατάπιε τον Ιωνά, και μακάρι να γίνουν έτσι τα πράματα, να βγούμε από το στόμα του θηρίου, σαν τον Ιωνά, να δοξολογούμε τον Κύριο, μα προς το παρόν είμαστε εντός και μας αλέθει. Κι αυτό το εντός είναι το χειρότερο, γιατί δεν καλοβλέπουμε!

ΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΈΝΟΙ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΝΤΟΟΥΜ


ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ, ΚΕΡΥΝΕΙΑ 1974, ΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΝΤΟΟΥΜ,
Α΄ΤΟΜΟΣ – ΜΕΛΕΤΗ   Β΄ΤΟΜΟΣ -ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΙΔΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ

Να την έχει ο Θεός γερή. Η Ρήνα Κατσελλή, ακάματη εργάτρια στον αμπελώνα του πνεύματος, γέννημα θρέμμα της Κερύνειας, με στενές σχέσεις όσο καμιά με το Ξενοδοχείο Ντόουμ, παραδίδει στην Κυπριακή Ιστορία μοναδικές στιγμές των Κερυνειωτών και άλλων που κατέφυγαν στο Ξενοδοχείο Ντόουμ τις ημέρες της τουρκικής εισβολής.
Ύστερα από τον Πρόλογο και την Εισαγωγή, αρχίζει την κατάθεση των γεγονότων από το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974 και τελειώνει με τον Οκτώβρη του 1975 με τη βίαιη εκδίωξη αμετάπειστων εγκλωβισμένων και λίγο πιο κάτω, ως τον Ιανουάριο 1976. Σε Επίμετρο αναφέρεται σε όσους εγκλωβισμένους Κερυνειώτες έμειναν στα σπίτια τους. Ακολουθεί Επίλογος, Πηγές , Βιβλιογραφία, το τέλος του α΄τόμου.
Ο β΄ τόμος -Μαρτυρίες περιέχει έγγραφα ή μαρτυρίες προφορικές στις οποίες στηρίχτηκε η συγγραφή της Μελέτης.
Μεγάλο ρόλο στη συγγραφή έπαιξε ο Κώστας Ζαμπαρλούκος, ο τελευταίος εγκλωβισμένος τον οποίο έδιωξαν οι κατοχικές αρχές, που δημοσιοποίησε φωτογραφίες και αρχεία. Ο πρωταγωνιστής στο Ντόουμ, που διέσωσε και μέρος του έργου της Ρήνας Κατσελλή.
Ένα σημαντικό απόσπασμα από την Εισαγωγή παραθέτω αυτούσιο, γιατί αποτελεί και κατάθεση και πολιτική τοποθέτηση της συγγραφέως στα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν και σήμερα ακόμα.
«Στην περιοχή μας οι μεγάλες κυρίαρχες δυνάμεις, θεωρώντας την Τουρκία σύμμαχό τους, απενοχοποιούν τα εγκλήματα των επεκτατικών της δράσεων. Έτσι ανενόχλητη, φτάνει στο σημείο να δηλώνει πως κινδυνεύει απ’ όλους τους γείτονές της που απέχουν παρασάγγας από τη δική της στρατιωτική ισχύ και το μέγεθος, χωρίς να την αντικρούει κανείς.
Το συστηματικό αυτό ξέπλυμα (whitewashing) της τουρκικής στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου άρχισε από την ονομασία της εισβολής· ονομάστηκε ‘ειρηνευτική επιχείρηση’ για αποκατάσταση της δημοκρατίας στο νησί, και στη συνέχεια, εφόσον η Δημοκρατία αποκαταστάθηκε μόλις σε μια βδομάδα, ισχυρίστηκε πως έγινε για να σώσει δήθεν τους Τουρκοκύπριους. Οι τέσσερις και πλέον δεκαετίες, όμως, που πέρασαν από τότε, αποδεικνύουν περίτρανα την προσπάθεια εξουδετέρωσης και της δικής τους ύπαρξης από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις που επιδιώκουν να εδραιωθούν στο νησί και να κυριαρχήσουν στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος των γύρω κρατών.
Στις μέρες μας γίνεται τόσο έξυπνα αυτός ο συγκεκριμένος ιστορικός αναθεωρητισμός, που δίνεται η εντύπωση πως είμαστε τάχα εμείς οι θύτες – ένα αδύναμο προδομένο κράτος – και όχι θύματα.
Πείστηκε τελευταία ακόμη και μια μερίδα συμπολιτών μας οι οποίοι ισχυρίζονται πως έτσι πολεμούν τον νεοφασισμό, αποκαλώντας κάθε ελληνοκύπριο που δεν ξεχνά και δεν παραχαράσσει την ιστορία ‘εχθρό της ειρήνης και της συναδέλφωσης’. Αυτή η μερίδα φτάνει στο σημείο να είναι πρόθυμη να πουλήσει τους συμπολίτες και αδελφούς της οι οποίοι είχαν την ατυχία να ζουν στις κατεχόμενες σήμερα περιοχές και να προσφυγοποιηθούν. Διερωτώμαι συχνά αν κατανοούν πως όποιος ξεπουλά τον αδελφό του, την ίδια στιγμή γίνεται και ο ίδιος, το σπίτι και η πόλη του, εμπορεύσιμο είδος.»
Η Μελέτη αρχίζει με εξιστόρηση των αεροποριών επιθέσεων εναντίον του Ντοόυμ στις 20 Ιουλίου 1974. Τα μεσάνυχτα της προηγούμενης είχαν φτάσει στο Πέντε μίλι αποβατικά του τουρκικού στόλου μεταφέροντας την 39η μεραρχία του τουρκικού στρατού. Προηγήθηκε το πραξικόπημα της στρατιωτικής χούντας της Ελλάδας στις 15 Ιουλίου 1974 που στόχο είχε την ανατροπή και  δολοφονία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄.
Σε αναδρομή στο παρελθόν ( β΄ παγκόσμιος πόλεμος) εκθέτει τους πόθους και τους αγώνες των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση με την Ελλάδα, και τη συμπαιγνία Αγγλίας Τουρκίας για διχοτόμηση του νησιού. Στο μεταξύ το Τουρκικό Ειδικό Γραφείο Πολέμου μέσω της ΤΜΤ κατευθύνει τους Τουρκοκύπριους και καταπνίγει κάθε αντίθετή τους  φωνή.
Ανακηρύσσεται η Κυπριακή Δημοκρατία, ακολουθούν οι διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και ο αυτοπεριορισμός των Τ/Κ σε θύλακες κατευθυνόμενους από Τούρκους στρατιωτικούς. Το 1967 η Χούντα των Αθηνών καταλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία στη Ελλάδα. Οι χουντικοί διοικητές της Εθνικής Φρουράς στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974 με πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δίνουν το πρόσχημα στην Τουρκία να εισβάλει στις 20 Ιουλίου του αυτού έτους.
Τα γεγονότα καταγράφονται στο βιβλίο λεπτομερώς, γι’ αυτό και τούτο αποτελεί άριστη πηγή. Στο μεταξύ αποκαλύπτονται προμελετημένες ενέργειες της Τουρκίας, γυρίσματα ταινιών με καράβια στην Κερύνεια, που δεν ήταν παρά κατασκοπευτικές κινήσεις.
Μια μικρή Ιστορία της Κερύνειας και του Ξενοδοχείου Ντόουμ εισάγουν στις μέρες της εισβολής,  για να ακολουθήσει το δράμα στο πολιτικό επίπεδο, στο στρατιωτικό και στο ανθρώπινο.
Η Ρήνα Κατσελλή κρατά ημερολόγιο. Ο Στέλιος Κατσελλής ήταν τότε δήμαρχος Κερύνειας και ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Η οικογένειά τους διασώζεται και προσφεύγει στη Λευκωσία με άλλους. Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος αποφασίζει να μείνει. Αρχίζουν οι λεηλασίες στην Κερύνεια. Ομάδες της ΤΜΤ κόβουν νερό και ρεύμα. Τα τουρκικά τανκς κατευθύνονται προς τη Λευκωσία. Υπογράφεται κατάπαυση του πυρός αλλά οι Τούρκοι συνεχίζουν. Τα βουνά της Κερύνειας καίγονται. Δολοφονίες αόπλων εν ψυχρώ. Τα πτώματά τους τα ρίχνουν σε χαράδρες ή σε ξεροπήγαδα.
Άγγλοι, Αμερικανοί, άλλοι ξένοι υπήκοοι, οργανωμένα από τις δυνάμεις τους διασώζονται ενώ παρατηρείται πλήρης αδιαφορία για τους Έλληνες της Κύπρου. Χουντικοί αξιωματικοί εγκαταλείπουν την Κερύνεια, παρέμειναν μόνο λίγοι που αντιστάθηκαν γενναία, όπως και η ΕΛΔΥΚ.
Το ημερολόγιο καταγράφει τις πολιτικές εξελίξεις και παράλληλα τα παθήματα των ανθρώπων. Χρησιμοποιούνται ημερολογιακές καταγραφές άλλων, συνεντεύξεις, βιβλία, δημοσιεύματα από εφημερίδες και περιοδικά. Η Ρήνα Κατσελλή ολοκληρώνει τις εικόνες της Κερύνειας παραθέτοντας μαρτυρίες πολλών που έζησαν τα γεγονότα.
Ο ρόλος του ΟΗΕ και της Ειρηνευτικής Δύναμης, του Κατασκοπευτικού Αμερικανικού Ραδιοσταθμού Καραβά και πολλές άλλες λεπτομέρειες αποδεικνύουν πως η συγγραφέας της Μελέτης έδωσε όσο πιο ολοκληρωμένη εικόνα μπορούσε έξω από τον Ντόουμ, πριν εισέλθει στο ενδότερα, στο ίδιο το Ξενοδοχεία και στα όσα συνέβαιναν εκεί.
Στο Ντόουμ το απόλυτο χάος. Οι ξένοι έφευγαν, οι Ελληνοκύπριοι τρομοκρατημένοι. Μια επιλεγμένη ομάδα γνωστή ως Γκιλ -φορς (Gill- force) με αρχηγό τον ταγματάρχη Φίλιπ Γκιλ της Βασιλικής Βρετανικής Αεροπορίας, πρωταγωνιστεί στη διάσωση ανθρώπων, σε συνεργασία με τον αντιδήμαρχο- γιατρό Ξάνθο Χαραλαμπίδη. Καταγράφονται οι εγκλωβισμένοι, γύρω στους 800, φτάνουν κάποτε ως τους 1200, μειώνονται όμως σταδιακά με την εκδίωξη. Συγκροτείται επιτροπή, ομάδα εθελοντών, ο Γκιλ περισυλλέγει όσους είχαν μείνει στα σπίτια τους και τους φέρνει στο Ντόουμ. Οι σκηνές εναλλάσσονται. Από τη μια η σταδιακά οργανωμένη ζωή και από την άλλη οι στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις με τις συνομιλίες και την εμπλοκή φανερών και αφανών δυνάμεων ενδιαφερομένων για τα συμφέροντά τους.
Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος είναι υπεύθυνος του ξενοδοχείου και της διαβίωσης τόσων ανθρώπων. Συλλήψεις ανδρών και ανακρίσεις από τους Τούρκους, προσπάθειες να εκδιωχθούν όσο ταχύτερα, ανθρώπινες τραγωδίες, ιδιαίτερα των αιχμαλώτων που μεταφέρθηκαν στην Τουρκία. Σωματικά και ψυχικά συντρίμμια.
Ακολουθεί η β΄ εισβολή, 14-16 Αυγούστου. Εκδιώκεται ο Γκιλ και η ομάδα του. Η τουρκική σημαία κυματίζει στο Ντόουμ. Τουρκοκύπριος αστυνομικός υπαγόμενος στον τούρκο διοικητή Κερύνειας τοποθετείται στην είσοδο του ξενοδοχείου.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Σεπτέμβριος 1974
Επίσκεψη του Οσμάν Ορέκ, υπουργού του καθεστώτος Ντεκτάς, που ανακοινώνει πως θα επιστρέψουν οι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους. Ψυχολογικός πόλεμος. Σημαντικές οι σημειώσεις από το βιβλίο του Ανδρέα Σαμουήλ ‘Κερύνεια ώρα μηδέν’. Επίσκεψη Κληρίδη και Ντεκτάς στο ξενοδοχείο αποδεικνύει πως και ο Κληρίδης προωθούσε την έξοδο των Κερυνειωτών από την Κερύνεια.
Επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο 7/12/74
Αρχίζει η μεγάλη φυγή από το Ντόουμ, έστω κι αν οι διακηρύξεις μιλούσαν για επιστροφή όλων των προσφύγων στα σπίτια τους. Γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, ενώ Τουρκοκύπριοι εγκαθίστανται στα σπίτια και στις επιχειρήσεις των Ελληνοκυπρίων Κερυνειωτών.
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΝΤΟΟΥΜ Ιανουάριος 1975
Οι Τουρκοκύπριοι αρπάζουν τα πάντα, από αυτοκίνητα ως σπίτια με το περιεχόμενό τους. Τουρκοκύπριοι από χωριά της ελεύθερης περιοχής της Κύπρου μεταφέρονται στα κατεχόμενα μέσω των βάσεων Ακρωτηρίου. Βρετανική συμπαιγνία. Το Ντόουμ σταδιακά αδειάζει. Τούρκοι έποικοι από την Ανατολία καταφθάνουν. Το έγκλημα ποτέ δεν ολοκληρώνεται, γιατί η παρανομία δεν έχει όρια. Τον Απρίλη 1975 λαμβάνεται απόφαση για ομοσπονδιακή λύση του κυπριακού αλλά οι αξιώσεις των Τούρκων πληθαίνουν. Τίθεται σε εφαρμογή σατανικό σχέδιο οικειοποίησης του Ντόουμ. Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος τεχνηέντως εκδιώκεται από το Ξενοδοχείο και καταφεύγει στο Πέλαπαϊς. Οι πικρές σελίδες συνεχίζονται ως τις 12/1/1976.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Επίμετρο. Οι εγκλωβισμένοι Κερυνειώτες στα σπίτια τους.
Στις σελίδες που ακολουθούν παρατίθενται στοιχεία για τους Κερυνειώτες που παρέμειναν εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους στην Πάνω Κερύνεια ιδιαίτερα, σε σχέσεις καλής γειτονίας με τουρκοκύπριους αλλά και το αντίθετο, με την εγκληματική δράση μελών της ΤΜΤ. Σταδιακά, με την εισαγωγή εποίκων από την Ανατολία η εγκληματικότητα αυξάνεται, γιατί οι έποικοι χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να οδηγήσουν σε έξωση τους νόμιμους κατοίκους της περιοχής. Με ψυχολογικό πόλεμο προσπαθούν να τους αναγκάσουν να υπογράψουν πως φεύγουν με τη θέλησή τους. Την εκκλησία του αγίου Γεωργίου την κράτησαν απείρακτη με φρουρό την Αγγελική Καρεφυλλίδου. Οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι της Κάτω Κερύνειας κατέφυγαν στο Ντόουμ. Τελευταία εγκλωβισμένη η Κλεοπάτρα Κώστα Βόττη που πέθανε το 2011, 96 χρόνων.
Στον Επίλογο η συγγραφέας εκφράζει τη λύπη της για όσα έζησαν οι εγκλωβισμένοι και οι πρόσφυγες, θίγει το θέμα των παραπλανητικών ειδήσεων και της τουρκικής διπλωματίας, των εξοπλισμών και του καταστροφικού τρόπου ζωής μας, με ιδανικό το να «περνά ο άνθρωπος καλά» παραμελώντας τα ύψιστα της ζωής ιδανικά και τελειώνει «Γράφοντας φέτος για το πόσον πόνο και αδικία υπέστη η μικρή γενέθλια πόλη μου, έχοντας φόντο τα σύγχρονα αιματηρά γεγονότα στη γειτονική Συρία, η ψυχή μου είναι ‘περίλυπος έως θανάτου’».
Ο α΄τόμος τελειώνει με τις Πηγές και φωτογραφικό υλικό.
Ο β΄τόμος, Μαρτυρίες, περιλαμβάνει αυθεντικές ημερολογιακές σημειώσεις ή επίσημες αναφορές, συνεντεύξεις, αυτοβιογραφικά βιβλία ή άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά και σχετικά επίσημα έγγραφα ή μαρτυρίες.
Στο Επίμετρο βρίσκουμε τις λίστες των εγκλωβισμένων στο Ξενοδοχείο Ντόουμ.
Η Ρήνα Κατσελλή, με όλη τη ζέση και την μεθοδικότητα, με θέληση και ζήλο καταγράφει τις τελευταίες στιγμές της Κερύνειας, της πόλης που διέσωσε στο όλο συγγραφικό έργο της, έργο ζωής. Τα δυο βιβλία για τους εγκλωβισμένους του Ξενοδοχείου Ντόουμ αποτελούν για όσους τα έζησαν σύντροφο και μαρτυρία γραπτή των ημερών εκείνων, για όσους όμως προπάντων ενδιαφέρονται για την Κύπρο, το κυπριακό, την Ιστορία και τα πάθη της αποτελούν  ευαγγέλιο και κολυμβήθρα για να μην ξεχνούμε και να διατηρούμε μνήμη, άκαυτη βάτο.
Στέλιος Παπαντωνίου


Παρασκευή 10 Ιουλίου 2020

απο καιρό στραβά αρμενίζουμε


ΑΠΟ ΚΑΙΡΟ ΣΤΡΑΒΑ ΑΡΜΕΝΙΖΟΥΜΕ

"Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά, το μέγα Μοναστήρι,
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες.
Κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και Διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς, δεξιά ο Πατριάρχης
κι απ' την πολλή την ψαλμουδιά εσειώνταν οι κολώνες
Να μπούνε στο Χερουβικό και νάβγει ο Βασιλέας,
φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απ' Αρχαγγέλου στόμα:
Πάψατε το Χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ' άγια,
παπάδες πάρτε τα ιερά κι εσείς κεριά σβηστείτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
Μον' στείλτε λόγο στη Φραγκιά να 'ρθούν τρία καράβια
το 'να να πάρει το Σταυρό και τα' άλλο το Βαγγέλιο,
το τρίτο το καλύτερο την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας την μαγαρίσουν.
Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
Σώπασε κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις
πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι!..."

Οι περισσότεροι που διαμαρτύρονται
για την απόφαση να μετατραπεί σε τζαμί η Αγία Σοφία
έχουν συνδυάσει τον ναό με το δημοτικό τραγούδι
που διδάχτηκαν στα σχολεία και ίσως να απομνημόνευσαν πολλοί.

Το ερώτημα που τίθεται στους φιλολόγους και στους δασκάλους,
πόσοι και πότε διδάσκουν αυτό το ποίημα,
πόσα παιδιά το αποστήθισαν,
σε ποια χρονιά της σχολικής ζωής ασχολήθηκαν με αυτό σοβαρά,
κι αν ήταν ολόκληρο το ποίημα που δίδαξαν
ή με αφαιρεμένους στίχους,
και πόσοι μαθητές, καθηγητές δάσκαλοι
είδαν με συμπάθεια τους τελευταίους στίχους
ή ακόμα και πόσοι κατηγόρησαν για μισαλλοδοξία
και εθνικισμό και φανατισμό και απερισκεψία τους στίχους,

και πόσοι και πόσοι στον τόπο μας χρησιμοποιούν
τους τελευταίους στίχους
για να ειρωνευτούν το δεν ξεχνώ
και τον μακροχρόνιο αγώνα
που έχουμε να διεξαγάγουμε
εναντίον αυτών
που λέει στον τέταρτο στίχο από το τέλος
κι ίσως να μην τον διάβασαν ποτέ στη ζωή τους;


Πέμπτη 9 Ιουλίου 2020

Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου Πανσέληνος


Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου, Πανσέληνος, Ποίηση, Αρμίδα
(με χαρακτικά του Γιώργου Α. Κωνσταντίνου)
Με προμετωπίδα «Το βουνό είναι ο τρίτος σου πνεύμονας» εισαγόμαστε στην ποίηση του Πενταδαχτύλου και του βάρους του στην ψυχολογία μας, με όλο εκείνο τον γεωλογικό, μυθολογικό, ιστορικό, θρησκευτικό πλούτο. Παρακολουθούμε μια συνομιλία της ποιήτριας με το φεγγάρι, ο λόγος της από λέξεις βυθισμένες σε σημασία, φορείς πληγών ιστορικών, μαρτυρίων χριστιανοσύνης και ψυχικής δύναμης.
Αντιθετικές- διαλεκτικές εικόνες εκπορευόμενες από τον μέσα κόσμο αντανακλούν στη γλώσσα που καθρεφτίζει τόπο και χρόνο, φόβο, θλίψη και ελπίδα. Μια ποιητική ιστορική αναδρομή, το βουνό και ο χρόνος του, άρρηκτα δεμένα με την ψυχή των ανθρώπων.
Ο Πενταδάχτυλος, φορέας απτής και ιδεώδους χριστιανοσύνης, κοσμημένος με έργα μεγάλων αγιογράφων, χορεία αγίων και Θεοτόκων, χοάνη απροσμέτρητου πόνου της σκλαβιάς αλλά και κολυμβήθρα κάθαρσης, και «υπόμνηση των λαθών μας», φύλακας των αγνοουμένων μας.
Η Μυθολογία, οι φωνές, τα σύμβολα, κρύβονται στην καθημερινότητά μας, η ποιήτρια όμως δέεται: «φεγγάρι μου,/διαπέρασε το θάμπος,/ελευθέρωσε εσύ,/θεράπων ιατρός,/τα αιχμάλωτα μάτια μας/να βλέπουν το βουνό.»
Η κοινωνία του πνεύματος του βουνού ανυψώνεται σε ιερουργία κάθαρσης «λειτουργία της ειρήνευσης/το χαίρε των μυροφόρων.»
Η σύνθεση τελειώνει με την αποστροφή στο φεγγάρι και επιστροφή στην παιδική λευκότητα: «Προστάτευε το βουνό/ και φέγγε μου/να ξαναπερπατήσω στο βουνό.»
Μέγιστο όντως ρόλο παίζουν στην όλη έκδοση τα χαρακτικά του Γιώργου Α. Κωνσταντίνου με τη βυζαντινή και κυπριακή τους διάσταση και όχι μόνο τη θεματική τους σύνδεση με τον ποιητικό λόγο. Ευτυχής συγκυρία.
Στέλιος Παπαντωνίου

Τρίτη 7 Ιουλίου 2020

εν γίνεται άλλον


΄Αλλον εν γίνεται
Είδεν το φεγγάριν που το έναν παραθύριν
Πωρνόν πωρνόν,
«καλημέρα» λαλεί του,
Ως που να πολοηθεί
 είδεν τον αυκερινόν που το άλλον παραθύριν
«Καλημέρα» λαλεί του
«Ίντα μπου γίνεται στούν την πλάσην
Πού εν ο πόλεμος να πάω τζι΄εγιώ
Πού πεθανίσκουν τα κοπελλούθκια
Πού κλαιν μανάες να πεταχτώ
Να βρω την μάνα μου την κλαμένην
Μια ζωήν τυρανισμένην;»

Θωρώ
Μαύρα κατάμαυρα ρούχα, ψυσιή
Ετράβεν τες βούτσιες της, τα μαλλιά της
Δάρκα ετρέχαν που τη θωρκάν της
«Έτσι που κάμνεις θα τυφλωθείς,  
Ούτε βασιλιτζιάν εν θα θωρείς»
«Εν ναν καλλύττερα», λαλεί μου
«Να μεν θωρώ τούν την κατζίαν
Τόσην μεγάλην δυστυχίαν
Μαύρα κατάμαυρα κάθε μέρα
σαν την μεγάλη Παρασκευήν»
«Μεν κλαις, ρε μάνα, τζι ο θκιάλος μαύρος
Εν που γυρόν μας τζιαι καρτερεί
Ταβρά μασαιαίρκα τζιαι αλυσίδες
Φακκά όπου εύρει, βουνά, νερά
Πεύκους, καβάτζια κρούζει τζιαι καύκει
Αμμά νν α πιάω τα παλλικάρκα
Ομπρός ομπρός του να σταθούμεν
στο φαρμάτζιν του να σιωνωστούμεν
άλλον εν γίνεται, α μανά!»


Δευτέρα 6 Ιουλίου 2020

τα φιλικουτούνια


Κώστας Βασιλείου Γιώργος Α. Κωνσταντίνου
ΤΑ ΦΙΛΙΚΟΥΤΟΥΝΙΑ, αντιφωνήματα, Λευκωσία 2020

Η συνεργατική ποίηση προοδεύει με την παρώθηση του Κώστα Βασιλείου, αυτή τη φορά με συνεργάτη τον νέο ποιητή και χαράκτη Γιώργο Κωνσταντίνου, που εκτός της τέχνης του περιτριγυρίζεται από την καλλιτεχνική οικογένειά του, με τη μουσικό γυναίκα του και τα παιδιά του, ευαισθησίας πλήρη. Έτσι το βιβλίο γίνεται όχι μόνο συλλογή ποιημάτων αλλά και εκθετήριο των καλλιτεχνικών αναζητήσεων του Γιώργου στη χαρακτική και της γυναίκας και της κόρης του στη μουσική της οποίας δεν είναι βέβαια αμέτοχοι οι πρωταγωνιστές ποιητές, που τους δένει ο παιδαγωγικός έρως, η αρχαιότατη ερωτική σχέση των ταλαντούχων.

Ο ίδιος ο τίτλος μαρτυρεί την άδολη αγάπη, και προς αλλήλους και προς την τέχνη, η καλλιέργεια της κυπριακής διαλέκτου από καιρό βρήκε άξιο δουλευτή τον Κώστα Βασιλείου, στην πανελλήνια γράφει αρκετά ποιήματά του ο Γιώργος Κωνσταντίνου, μια γνήσια ποιητική φωνή, όντως υπάρχει η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στους δύο, φωνήματα κι αντιφωνήματα, με πρώτο και κύριο τον πλούτο των ερωτικών θεμάτων, δεύτερο τον πλούτο των τεχνικών, της στιχουργίας και των ειδών ποιημάτων, εμπλουτισμένων με τα χαρακτικά του Γιώργου, τρίτον η ποικιλία των διαβαθμίσεων στα ποιήματα, απλοί διάλογοι, εικόνες, βαθύτερες συλλήψεις και εκφράσεις ως παναρμόνιες εσωτερικές εκρήξεις ποίησης, στο βάθος των οποίων οι ποιητές εξομολογούνται εκ βαθέων.

Το βιβλίο συνοδεύει CD με απαγγελίες και τραγούδια των ποιητών με μια βελουδένια μοναδική μουσική υπόκρουση και συνθέσεις της Δώρας Θεοδώρου με συμμετοχή της Σταυρινής Κωνσταντίνου.
Στέλιος Παπαντωνίου

Παρασκευή 3 Ιουλίου 2020

μακάρι


ΜΑΚΑΡΙ
Όλοι είμαστε ευχαριστημένοι με το νου μας, καλά σκεφτόμαστε τα δικά μας και τα ξένα, τελειώσαμε δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο και πάρα πολλοί πανεπιστήμια, άλλοι με μάστερ και δοκτοράτα, γιατί να μην είμαστε ευχαριστημένοι με το νου μας; Καμιά φορά δεν συμφωνούμε με όσα γράφουν οι άλλοι και καλά κάνουμε, έτσι σκέφτομαι εγώ, αλλά είναι και τα γούστα, γουστάρω πορτοκάλι, θάλασσα, βουνό, είναι όμως το ίδιο το γουστάρω με το επίπεδο της μουσικής που ακούω, της ζωγραφικής, γλυπτικής, των θεατρικών έργων, ακόμα και της ποίησης και γενικά της λογοτεχνίας, κι εδώ γουστάρω; Ή χρειάζεται άλλη προπαιδεία, να γεμίσει το αφτί σου με ήχους, με έργα μεγάλων, θα τα καταλάβεις, το μάτι σου με έργα μεγάλων καλλιτεχνών, θα τα ξεχωρίσεις, είναι μια ηδονή που δεν την έχει το γουστάρω. Άλλη η νοημοσύνη σου, άλλη η αισθητική καλλιέργεια και άλλη η ηθική. Δεν είναι ούτε εδώ γουστάρω, αλλά σκέφτομαι, εκλέγω, πράττω, αναλαμβάνω ευθύνη, πληρώνοντας την ελευθερία μου. Λίγα όμως και αυτά. Γιατί αποκόπτω μια τεράστια δύναμη, την πίστη. Ιδιαίτερα η ορθόδοξη χριστιανική πίστη είναι η μεγαλύτερη ελευθερία γιατί ελευθερώνει από τη σκλαβιά της λογικής, των αισθήσεων, ακόμα κι αυτού που λέμε επιστήμη και τρέμουμε θαυμαστικά μπροστά της κι όμως οι πιστοί επιστήμονες κατάλαβαν πόσο μικρή είναι μπροστά στην πίστη. Μακάρι να μας δίνει πίστη ο Θεός, να ξεπερνούμε όσα λογικά θεωρούμε αδύνατα, να συλλαμβάνουμε τον ουράνιο κόσμο, την άλλη ομορφιά και αλήθεια. Μακάρι.