ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ
Τετάρτη 26 Απριλίου 2023
ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ
Πέμπτη 20 Απριλίου 2023
δεν πολεμήσαμε για είδωλα
Δεν πολεμήσαμε για είδωλα.
Βγαλμένη από τα κόκκαλα
Φώναζε τη φωνή μας
Τσακίζονταν πλευρά της,
Δάκρυζαν τα μάτια της,
Σπαρταρούσε στην αγχόνη
Φλεγόμενη στην κάμινο.
Κι αν ήρθαν χρόνοι δίσεχτοι,
Περνούν και θα περάσουν.
Μας περιμένει στη γωνιά.
Χρωστούμεν της, χρωστά μας.
Σάββατο 15 Απριλίου 2023
ανάστα ο Θεός κρίνον την γην
ΑΝΑΣΤΑ Ο ΘΕΟΣ ΚΡΙΝΟΝ ΤΗΝ ΓΗΝ
«Ανάστα ο Θεός,
κρίνον την γην». Λιποψυχήσαμε, τον είδαμε κι αυτόν κρεμασμένο, να τον θάβουν
στο μνημείο, κι αν είναι κι ο ίδιος όπως τόσοι άλλοι θεοί, άλλη απογοήτευση, η
αδικία θα συνεχίζεται στη γη, και ποιος θα φέρει την δικαιοσύνη. «Δικαιοσύνην
μάθετε οι ενοικούντες επί της γης», αλλά οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι στην
αδικία, κι αν χάθηκε στον Άδη κι αυτός, απογοήτευση πλήρης, και πάλι επαναφορά
του σκότους στη ζωή και στην ιστορία μας.
Φέρνω προς στιγμήν
στο νου την τραγωδία «Πέρσαι» του Αισχύλου. Στη δύσκολή τους θέση, ύστερα από
τη μεγάλη ήττα, καλούν τον Δαρείο να
εγερθεί του τάφου: «δέσποτα δεσποτάν φάνηθι», βγες από τον τάφο, πρόβαλε. Για
να κηρύξει κι ο Αισχύλος τη δική του θεολογία, της ύβρεως και της τιμωρίας της,
«ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται», μέγα δίδαγμα και χριστιανικής ταπείνωσης.
«Ανάστα ο Θεός κρίνον
την γην». Ανάστα προστακτική, κρίνον προστακτική, μη μένεις στον τάφο,
στηρίξαμε σ΄εσένα όλες τις ελπίδες, μη μας διαψεύσεις. Να σταματήσει η αδικία
στη γη, εσύ να κυριαρχήσεις σε όλα τα έθνη. Η πίστη κραυγάζει από τα βάθη μας,
ξέρουμε πως μας ακούει και στον άδη που
βρίσκεται, «εν τάφω σωματικώς εν άδη δε μετά ψυχής ως Θεός», πως δεν θα μας αφήσει στο σκότος. Θα φέρει τη
δικαιοσύνη.
Κι εμείς ως
κυπριακός ελληνισμός ζούμε την αδικία εδώ και πενήντα χρόνια. Κι αν δεν έχουμε
την πίστη στη δικαίωση, οδεύουμε οι μεγάλοι στην ηλικία σ’ εκείνη την μαύρη
απελπισία: δεν θα δούμε τους τόπους μας, δεν θα ξαναζήσουμε στον παράδεισό μας.
Γι’ αυτό η πίστη μάς προσφέρει την ελπίδα. Δεν γίνεται, η αδικία δεν είναι δυνατόν
να κρατά αιώνια, ο θάνατος νικήθηκε, αλλά κι η αδικία πρέπει να νικηθεί, ένα
φωσάκι, μια φλογίτσα έστω στα βάθη μας, να φωτίζει τα σκοτάδια μας. Αν ο Χριστός
αναστήθηκε, αν ο θάνατος με τον θάνατό του καταπατήθηκε, αν του φωνάζουμε «ανάστα
ο Θεός κρίνον την γην», η πίστη κι η ελπίδα λεν πως θα εισακουστούμε.
Υπάρχει όμως κι
ένα «θανάτω θάνατον πατήσας», κι ίσως σημαντικότερος να είναι στον όλο κύκλο ο
θάνατος, η βίωσή του. Κι ερχόμαστε έτσι πάλιν στην ανάληψη της προσωπικής ευθύνης.
Αν δεν οδηγήσουμε στο θάνατο τον παλαιόν άδικον άνθρωπον, ελπίδα δεν έχουμε. Μήπως
αδικήσαμε και συνεχίζουμε να αδικούμε;
Κι αν το νόμισμα
του κήνσου έδειξε πως «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ», μη
μπορώντας να τα βάλουμε με τον Καίσαρα, μήπως πρέπει να καθαριστούμε τουλάχιστον
εμείς ψυχικά, για να μπορούμε να αποδίδουμε δικαίως τα του Θεού τω Θεώ; Ώστε να
έχουμε ήσυχη την συνείδηση, που θα την νιώθουμε ως ψυχική γαλήνη; Ό τι περνούσε από το χέρι μας κάμαμε. Σε
προσωπικό επίπεδο.
Κυριακή 9 Απριλίου 2023
Παραστάσεις του θείου πάθους
Πώς ο λαός μετέχει στις θρησκευτικές στιγμές του θείου πάθους;
Ήδη από την ανάσταση
του Λαζάρου με τα δρώμενα, ένας παριστάνει τον Λάζαρο , βρίσκεται στο έδαφος περιτυλιγμένος με
σεντόνι και εγείρεται όταν τον
διατάξει ο Ιησούς, με τραγούδια και θελκτικά στιχουργήματα.
Ακολουθεί η
είσοδος στην Ιερουσαλήμ, ο
λαός την ώρα που αναγινώσκει ο ιερέας το ευαγγέλιο και αναφέρει πώς
άλλοι έκοπτον κλάδους από των δένδρων, οι πιστοί
ρίχνουν στο έδαφος κλαδιά και
φύλλα ελιάς ενώ οι εκκλησιές είναι
ήδη στολισμένες με κλάδους φοινίκων.
Δεν έχουμε καμιά
παράσταση της άρνησης του Πέτρου ή της προδοσίας του Ιούδα, αλλά έχουμε το κάψιμο του Ιούδα την Κυριακή στις λαμπρατζιές.
Δεν έχουμε την
ψηλάφηση του Θωμά, στο
Βυζάντιο υπήρχε το θρησκευτικό θέατρο με παρόμοιες παραστάσεις, έχουμε όμως σε μερικούς ναούς το νίψιμο των ποδιών των μαθητών,
μεγάλη Πέμπτη.
Και βέβαια όσο
πιο παραστατική η σταύρωση και η αποκαθήλωση, η ταφή, τα κοριτσάκια μετέχουν ως
μυροφόρες, που ραίνουν με λουλούδια τον στολισμένο με λουλούδια επιτάφιο, ενώ
ακολουθεί η θορυβώδης πρώτη λεγόμενη ανάσταση με συμμετοχή μοναδική του κόσμου,
το χτύπημα των σκάμνων με το ανάστα ο Θεός, που δεν σημαίνει πως αναστήθηκε
αλλά πως εμείς τον καλούμε να αναστηθεί.
Λαμπρή μέρα η της αναστάσεως, που εορτάζεται παντού στη χριστιανοσύνη, με κοινά χαρακτηριστικά τις κροτίδες, λαμπρατζιές, τα κόκκινα αυγά, τα κεριά
στο χέρι, τις φλαούνες και άλλα.
Και βέβαια εδώ θυμούμαι το βιβλίο της Άννας Νεοφύτου, ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ
ΕΡΕΥΝΩΝ, -LXII- , ΑΝΝΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ, ΛΑΪΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ. ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ
ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ
2020
Η Άννα Νεοφύτου
μας έδωσε τον δεύτερο τόμο του έργου της Λαϊκή Λατρεία στην
Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου. ‘Ενας μεγάλος τόμος 654 σελίδων με επιμέλεια
έκδοσης της ίδιας, φωτογραφία εξωφύλλου «Η πούλλα της Λαμπρής από την Ακανθού»
Λούλας Λιασή.
Διαφωτιστικός και
περιεκτικός ο Πρόλογος: Όλα αρχίζουν με το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του
Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών. Ο πρώτος τόμος της ιδίας συγγραφέως είχε τίτλο «
Λαϊκή Λατρεία. Οι Γιορτές του Δωδεκαημέρου» Όπως στον τόμο εκείνο έτσι και σ’
αυτόν το πλήθος των πληροφοριών απομαγνητοφωνήθηκε, διαχωρίστηκε, ταξινομήθηκε.
Ο κορμός του κειμένου είναι γραμμένος στην κοινή νεοελληνική και παρεμβάλλονται
στην κυπριακή διάλεκτο οι επιλεγμένες μαρτυρίες, μια ζωντανή κατάθεση των απλών
ανθρώπων του λαού. Στις υποσημειώσεις δίνονται στοιχεία για τις μαρτυρίες.
Εισαγωγή. Η πρώτη
παράγραφος συμπυκνώνει το νόημα όλου του περιεχομένου.
«Τα ήθη, τα έθιμα
και οι παραδόσεις του τόπου μας έχουν τις ρίζες τους κυρίως στην αρχαιότητα και
το Βυζάντιο και με επιδράσεις από τους διάφορους κατακτητές που πέρασαν από το
νησί, συνδέονται σήμερα αλληλένδετα και τελεσίδικα με εκείνα της χριστιανικής θρησκείας.»
Και ακολουθεί όλη
η διαδρομή του βιβλίου περιληπτικά ως την Πεντηκοστή.
Όταν μελετήσει
κανείς και τους δύο τόμους , αντιλαμβάνεται την ταυτότητα και ενότητα του λαού
μας, αφού μπορεί να πει πως, αν διαιρέσουμε τον χρόνο στα δυο, τα έθιμα σχεδόν επαναλαμβάνονται,
αφού τα κύρια στοιχεία τους είναι κοινά: το καθάρισμα των σπιτιών, του σώματος
και της ψυχής, οι ετοιμασίες με τα ζυμώματα, τα αυτοσχέδια στολίδια
στο σπίτι και οι μεταμφιέσεις, ο ρόλος του νερού, του φωτός και της φωτιάς ως καθαρτηρίων,
η θρησκευτική ζωή συνδυασμένη με τη γεωργική- κτηνοτροφική- αλιευτική της
εποχής, οι σχέσεις με τους γείτονες Τουρκοκύπριους, ακόμα και οι ξένες
επιδράσεις, μερικές από την Μικρά Ασία, ή η καταγωγή όλων αυτών από
την αρχαιότητα και το Βυζάντιο.
Με γενικές
εισαγωγές στο κάθε κεφάλαιο, ώστε να εισπνέουμε το γενικό πνεύμα, με αναλυτική
παρουσίαση της κάθε περιόδου ύστερα, με παράθεση των κυριοτέρων
αναφορών από τη συλλογή των συνεντεύξεων, όλα αυτά αποτελούν ένα τεράστιο
θησαυροφυλάκιο το οποίο άριστα εκμεταλλεύεται η συγγραφέας και έτσι διασώζονται
και γίνονται κοινό κτήμα και στους άλλους όχι μόνο ήθη και έθιμα αλλά ένας
τρόπος ζωής, μια γλώσσα με πλούσια ορολογία και ένα πνεύμα, που εν πολλοίς
σπάραξε η τουρκική εισβολή.
Μέσα από το έργο
προβάλλουν οι αρετές του λαού μας, η καθαριότητα, η εργατικότητα, η οικονομία,
η φιλαλληλία, η θρησκευτικότητα, η οικογένεια και η κοινωνική ζωή, οι αγαθές
σχέσεις με τους συνοίκους Τουρκοκυπρίους. Στο βιβλίο δίνεται ιδιαίτερη σημασία
στον τρόπο εορτασμού των διαφόρων γιορτών από τους Μαρωνίτες, ένα σημαντικό
υποσύνολο της κυπριακής κοινωνίας.
Ο κάθε τόπος με
τις ιδιαιτερότητές του, η κάθε κοινότητα με τη φυσιογνωμία της, όλα παραλλαγές
του ίδιου μεγάλου πνεύματος των γιορτών, πρώτα με τις νηστείες και τις
προσευχές κι ύστερα με τα εκρηκτικά χαρούμενα γιορτινά ξεσπάσματα της
ανοιξιάτικης φύσης και του Πάσχα.
Κι αναλογιζόμαστε
πάλι τις επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής, την καταστροφή και κατάληψη όχι
μόνο των τόπων μας αλλά την κατασπάραξη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, του
τρόπου ζωής και του ήθους των ανθρώπων, πράγματα που δεν θα επανορθώσουμε,
εφόσον η Τουρκία επιδιώκει το χωρισμό των ανθρώπων, με βάση τη θρησκεία και τη
γλώσσα και την εθνότητα, αρχές που αντίκεινται στο πνεύμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
και της παγκόσμιας ειρήνης και συνεργασίας, του σεβασμού τα άλλου, όποιος κι αν
είναι.
Το βιβλίο της
Άννας Νεοφύτου «Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου. Οι Γιορτές
του Πάσχα από τις Αποκριές μέχρι και την Πεντηκοστή» μας επανασυνδέει με τις
ρίζες μας και με τη γνησιότητα των ανθρώπων της Κύπρου
Τρίτη 4 Απριλίου 2023
καθαρεύουσα δημοτική
Διάβασα σήμερα
στην εφημερίδα πως στάληκαν στα σχολεία οδηγίες για την καλύτερη εκμετάλλευση
του χρόνου που έμεινε, ώστε να έχουμε επιτυχίες στις εξετάσεις του
β΄τετραμήνου. Και διάβασα:
Θέμα:
Οδηγίες για σωστή αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου
Στο πλαίσιο
της λήψης βελτιωτικών μέτρων για το θέμα της εξέτασης του B΄ τετραμήνου της τρέχουσας σχολικής
χρονιάς, οι Διευθύνσεις των σχολείων καλούνται όπως, για τον υπόλοιπο διαθέσιμο
σχολικό χρόνο, επιληφθούν όλων των απαραίτητων ενεργειών έτσι ώστε οι
δραστηριότητες (σχολικοί εορτασμοί, εκδηλώσεις, δράσεις κ.λπ.) να περιοριστούν
μόνο στις θεσμοθετημένες από τους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων Μέσης
Εκπαίδευσης, με στόχο ο διδακτικός χρόνος να αξιοποιείται όσο το δυνατόν πιο
αποδοτικά.
Όταν λέω πως στα
σχολεία χρησιμοποιείται η καθαρεύουσα, το εννοώ.
Περίμενα να
διαβάσω περίπου το εξής:
«Οι
εξετάσεις του β΄τετραμήνου πλησιάζουν
Ύστερα από
τα αποτελέσματα των γραπτών εξετάσεων του α΄τετραμήνου, που ήταν κατώτερα των
προσδοκιών μαθητών, γονιών και διδασκόντων, καλούμαστε να εκμεταλλευτούμε τον
διδακτικό χρόνο που μένει, για να εμπεδώσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες την
διδαχθείσα ύλη και να ετοιμαστούν για τις εξετάσεις του β΄τετραμήνου, στις
οποίες αναμένουμε να έχουμε καλύτερα
αποτελέσματα.
Γι’ αυτό
είναι ανάγκη να δοθεί έμφαση στα κύρια σημεία της εξεταστέας ύλης, να γίνουν
επαναλήψεις και ασκήσεις, να εξοικειωθούν
με δειγματικά εξεταστικά δοκίμια, ώστε να ετοιμαστούν οι μαθητές κι οι
μαθήτριες για τις εξετάσεις, με ιδιαίτερη επιμονή στους αδύνατους, στους
οποίους πρέπει να δοθεί κάθε δυνατή βοήθεια.
Αυτή την
περίοδο καλό είναι να περιοριστούν οι διάφορες άλλες εκδηλώσεις και να
αφιερωθεί περισσότερος χρόνος στη διδασκαλία μάθηση.»
Δεν το διάβασα
και το έγραψα ως δείγμα δημοτικής.