γιώργος φλουρής ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

 

Γιώργος Ι. Φλουρής, Κυπριακή Διαλεκτική Ποίηση

Ποιήματα Ερωτικά Κοινωνικά Τραούδκια

στην Συντυσιάν μας την Παλιάν

Που ’ν’ πάντα της Τζινούρκα

Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου

 

Με έναν εκφραστικό πίνακα στο εξώφυλλο, της γυναίκας του Χρυστάλλας Μιχαηλίδου Φλουρή.

Στα Κοκκινοχώρια  οι άνθρωποι φαίνεται να γεννιούνται με το ρυθμό μέσα τους και τον στίχο, τα αυτιά τους γεμάτα από δίστιχα, ενώ από μικροί παρακολουθούν και μετέχουν σε ποιητικούς διαγωνισμούς.

Όταν για κάποιο λόγο εγκαταλείψουν τον τόπο, η ποίηση τους ακολουθεί. Την μεταφέρουν μαζί τους. Ο Γιώργος Ι. Φλουρής, βρισκόμενος χρόνια στην Αθήνα δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζει, να μελετά, να γράφει και να καλλιεργεί την κυπριακή διάλεκτο και την ποίηση.

Έτσι μας έδωσε το βιβλίο «Κυπριακή Διαλεκτική Ποίηση, Ποιήματα Ερωτικά Κοινωνικά Τραούδκια

στην Συντυσιάν μας την Παλιάν Που ’ν’ πάντα της Τζινούρκα». Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου.

 

Στο πρώτο μέρος αυτοπαρουσιάζεται, γράφει σε στίχο  για τις ρίζες και το άμεσο περιβάλλον του, εξαίρει τη σημασία της γλώσσας και της διαλέκτου ενώ σε μερικά ποιήματα είναι εμπνευσμένος από την αρχαία ελληνική μυθολογία και τους ήρωες και ηρωίδες της, χωρίς να απουσιάζουν σε άλλα τα χριστιανικά στοιχεία.

 

Το δεύτερο μέρος µε ερωτικά ποιήματα. Μερικά από αυτά εμπνεύστηκε μελετώντας τις κυπριακές ρίμες αγάπης.  «Αν πει κανένας κι άλλην παρά σέναν αγάπησα ποτέ, πε αχ την μεριάμ μου: ‘με δίχως την καρδιάν πώς ν’ αγαπήσει;’» και ο ίδιος γράφει «αν πουν άλλην αγάπησα, σαν καύκουμαι που  σ’ έχασα, ξέρεις το πως εν’ ψέμαν. Αφού μόνον για σέν’ χτυπά, χωρίς καρκιάν ποιος αγαπά, απάντα του για μέναν.» Και σε παραλλαγή σε δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο ομοιοκατάληκτο «Αν πουν άλλην αγάπησα, ξέρεις το πως έν ψέμαν, ότι ‘μου πήρες την καρκιάν’ απάντα τους για μέναν.»

Το παραπάνω παράδειγμα δείχνει πως πολλά ποιήματα στρέφονται γύρω από το ίδιο θέμα ή αποτελούν παραλλαγές. Τα δίστιχα  είναι πολύ επιτυχημένα, γιατί είναι και περιεκτικά και εύκολα αποστηθίζονται και μένουν στη  μνήμη για καιρό. Με τον ομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο μπορούν να διαλέγονται στην καθημερινή τους ζωή φίλοι και συγχωριανοί στην περιοχή του.

Στα ερωτικά μάς σταματά η χρήση συνθέτων επιθέτων της γυναικείας ομορφιάς, «καρκιαφέντισσα, γλυκοκαμωματούσα, καμαροφρυούσα,  γλυκοκρυφοχαμογελώ, λυγεροσιταράτη» και άλλα, σε μια προσπάθεια καλλιέργειας της κυπριακής διαλέκτου και συνειδητή συνεχή τριβή με τον καημό του τόπου.

Μια σειρά ποιημάτων του σχετίζεται με τα ουράνια όντα και φαινόμενα, ήλιο, φεγγάρι στις διάφορες φάσεις του, που χρησιμοποιεί και ως σύμβολα κοινωνικών διακρίσεων, πλούτου φτώχειας.

Η τελευταία ενδιαφέρουσα ενότητα «Κοινωνικά, Γιορτές, Κυπριακό, Σκωπτικά» επιβεβαιώνει πως ο ποιητής είναι μέλος της κοινωνίας και μετέχει σε όλες τις πτυχές της, θρησκευτικές, εθνικές, διεθνείς, όντας δάσκαλος, κριτής, φως στη ζωή των ανθρώπων.

Κλεοπάτρα Μακρίδου, Πίτσα Γαλάζη

 

Κλεοπάτρα Μακρίδου, Πίτσα Γαλάζη, Η Ωραία της Ποίησης, ποιήματα, εκδόσεις Κουκκίδα, 2024

Δύσκολο να γράψει μια ποιήτρια για μιαν άλλη, να συνομιλεί με το έργο και τις ιδέες της, τις αξίες για τις οποίες αγωνίστηκε και πρόβαλε, χαρακτηριστικές του ήθους της.

Στην ποιητική της συλλογή «Πίτσα Γαλάζη Η Ωραία της Ποίησης», εκδόσεις Κουκκίδα 2024, η Κλεοπάτρα Μακρίδου εκτείνει τον στίχο της στο ευρύ πλάτος των ιδεών και αξιών αλλά και της ποιητικής τεχνικής της Πίτσας Γαλάζη. Επικεντρώνεται στην ανάλυση των στοιχείων της ποίησης γενικότερα και στην αξία της  γλώσσας και των λέξεων, αναδεικνύοντας  τον ρόλο των ποιημάτων στην πνευματική ζωή.

Σε μια συνομιλία με την Πίτσα Γαλάζη, η Κλεοπάτρα Μακρίδου ομολογεί όχι μόνο την ποιητική της αγάπη προς αυτήν αλλά και της εκμυστηρεύεται την πίκρα και τον πόνο για την παρούσα κατάσταση στο νησί.

Οι ποιητές δεν πεθαίνουν, αφού το έργο τους διαχέει στην κοινωνία το πνεύμα τους και μπολιάζει ή  προβληματίζει τους επερχόμενους, που συνειδητά ή ασυνείδητα ακολουθούν τα χνάρια τους.

Πανάρχαια ελληνική γλώσσα, ηρωική ελληνική Ιστορία και ποίηση, βγαλμένη κάποτε από κόκαλα ιερά, ανυψώνουν ποιητές  και αναγνώστες, με την ελπίδα ενός κόσμου καλύτερου.

Στέλιος Παπαντωνίου

πάμπος κουζάλης τώρα

 

Πάμπος  Κουζάλης, Τώρα (Σμίλη)

Ο Πάμπος Κουζάλης στην ποιητική του συλλογή Τώρα ποιεί με όλη τη σημασία της λέξεως.

Υλικό του οι λέξεις, τα μέτρα, οι ρυθμοί και το αρμονικό τους συνταίριασμα.

Διαβάζοντάς τον ανακαλούμε στη μνήμη ποιήματα, εικόνες, λογοτεχνικά έργα και ξαναζούμε στιγμές γνώριμες στον καθένα ή γενικά στο λαό μας, άλλα όμως πολύ πρωτότυπα στη σύλληψη καρφώνονται με θαυμασμό στη μνήμη.

Υπονοούμενα παραπέμπουν σε σύγχρονες στιγμές με νύξεις κι αγκάθια σατιρικά, χωρίς όμως να         υποβιβάζεται το επίπεδο του λόγου.

Επιτυχημένα λογοπαίγνια επιβεβαιώνουν τη δύναμη του ποιείν διά του λόγου. Δεν είναι όμως επιφανειακή γραφή αλλά κρύβει προβληματισμό, φιλοσοφικό, κοινωνικό, ψυχολογικό.

Ξέροντας τη σημασία των αντιθέσεων, μεταφέρει βιωματικά στους αναγνώστες και στα παιδιά μαθητές του τη σημασία τους στη ζωή.

Ποιητικές συνθέσεις, μεταφορικές εικόνες, αφαιρετικός λόγος, εσωτερικές παρηχήσεις και ομοιοκαταληξίες, πολλή τέχνη, μάστορας ο ποιητής.

Οπλισμένος φιλολογικά μπορεί να παίζει με τους αρχαίους μύθους, να τους αναβιώνει ή αναπαριστά σαν θεατρική παράσταση με προεκτάσεις.

Έξυπνος λόγος, γελαστός, χαρά σου να τον διαβάζεις και να τον τραγουδάς, είτε στην πανελλήνια δημοτική είτε στην κυπριακή.

Άλλοτε όμως η φαντασία πλάθει δράματα με τα κρυφά τους νοήματα και ευωδίες εκκλησιαστικές.

Τα πλείστα της ποίησης τα μυστικά τα ξέρει. Στο χέρι του είναι.

 

Ρήνα Κατσελλή, Κερύνεια εκ στόματος γερόντων, μυθιστόρημα (1971, 1991)

Το μυθιστόρημα στηρίζεται σε πηγές προφορικές και γραπτές, βιβλία και εφημερίδες της εποχής αγγλικά ή ελληνικά, ποιήματα και δράματα, έγγραφα, εκκλησιαστικά βιβλία καταγραφής γεννήσεων βαπτίσεων και θανάτων. Περιλαμβάνει τα κεφάλαια Κερύνεια 1875, Τα Μυρώματα του Αρκαντζέλου, 1876 Το Κακόν που Ετρίτωσεν, 1877 το Σουννέττιν, 1878 Το Πάχτωμαν, (αρχίζει η αγγλοκρατία) 1879, 1880, 1881, Στάσεις Ζωής και Δράσης, Ι,ΙΙ,ΙΙΙ, 1883 Δεν τους Καταλαβαίνω, 1888 Το Παιδί και το Όνομα,1894 Η Ευρετή, 1895 Ο Σιυλλόγαμος, 1902 το Ναύλο για Αίγυπτο.

Το γενικότερο πνεύμα που διαπερνά το βιβλίο είναι η ελληνικότητα του τόπου από αρχαιοτάτων χρόνων, άσχετα από τους κατακτητές, σημασία έχει το βάθος της ψυχής, τα ήθη και έθιμα, η γλώσσα και η θρησκεία. Οι θρύλοι από αλώσεως της Πόλης ως τον Κωνσταντίνο βασιλιά.

Τουρκοκρατία και αγγλοκρατία, τα πρώτα της χρόνια, συγκρίσεις και παρατηρήσεις, ομοιότητες και διαφορές. Το πολύπτυχο της ζωής ξετυλίγεται με γνώση, κατά το εικός και αναγκαίον, όπως λέμε στο δράμα.

Μια καταφανής προσπάθεια της συγγραφέως να αναπλάσει με τη φαντασία και να ζωντανέψει γεγονότα μέσα στο χρονικό και τοπικό  τους πλαίσιο με έμφαση στα κύρια πρόσωπα σε κάθε κεφάλαιο.  

20 ιουλιου

 20 Ιουλίου

Τα φυτεμένα παιδιά κυπαρίσσια

Ακούν τις σειρήνες και περιμένουν.

Ξέρουν πως μια τέτοια μέρα

στεφάνια θα κατατεθούν στις ρίζες τους.

Εξαρτάται όμως κι αυτό

από τις κομματικές τοποθετήσεις

ΙΟΥΛΙΟΣ 1974

 

ΙΟΥΛΙΟΣ 1974

Τους ανέβασαν στο στρατιωτικό λεωφορείο, είχαν ήδη κάμει πολλές πρόβες, εν- δυο και “παρουσιάστε”, ήξεραν την αποστολή, θα σταθούν στο κοιμητήριο και θα τιμούν τους προσκεκλημένους που θα στέκονται προσοχή ενός λεπτού, θα καταθέτουν στεφάνι κι ύστερα πίσω στις δουλειές τους, πολλή δουλειά τέτοιον καιρό, να τελειώνουμε.

Πριν πενήντα ακριβώς χρόνια δεν ήταν το ίδιο με τους φαντάρους της εποχής, εκεί που περίμεναν απόλυση, “αύρΙο απολύομαι, ρε ψάρκα να πήξετε”, αρχίζουν τα τανκς να βάλλουν εναντίον του προεδικού, ο Αρχιεπίσκοπος διασώζεται, εισβάλλουν οι δικοί μας, ό τι θέλεις πες τους, “χουντικοί- προδότες- άφρονες- επίορκοι- ότι η καρδία αυτών μεμαλάκισται και ο νους ατμίδα καπνού”, λόγια και λόγια, αλλά το κόκκινο ποτάμι απλώθηκε στο νησί και το έπνιξε σε λίγες μέρες, με πόση λαχτάρα περίμενε το αποτρόπαιο η σουλτάνα, “νάτο -σία- προδοσία, δώστε τη χούντα στο λαό”, φώναξε, τράβηξε από το λεξιλόγιό σου όλη τη σαβούρα και τη λασπουριά, στο τέλος βίασαν τη βιασμένη, ξέσκισαν τη γη από τον Πενταδάκτυλο, αφέθηκαν χωρίς νερό τόσες καρδιές να πεθάνουν,  διωγμένοι από τα σπίτια τους τη ζωή τους,  κι άλλοι στα σεντούκια ανάσκελα, κι άλλοι στα πηγάδια και στα καμίνια, ποιος θρήνος, ποιος κλαυθμός της Κωνσταντίνου Πόλης, ο γκρεμός και το ρέμα, η σκοτεινιά κι η σκοτοδίνη, και στο χρόνο να  βαραίνει ένα τεράστιο τείχος, “απαγορεύεται η διέλευση στο μέλλον”.

Ρήνας Κατσελλή, Πρόσφυγας στον τόπο μου

 

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ, ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ, ΚΥΠΡΟΣ 74

Την φαντάζομαι όταν άκουσε από χείλη αξιωματικού ελλαδίτη “Πολύ καλή η κορούλα σας, έχει έξυπνα μάτια σαν του κ. Παπαδόπουλου” εννοώντας τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, εκείνον, κι η Ρήνα το κατέγραψε, λέω τέτοιες μέρες μόνο στα γραφτά της Ρήνας Κατσελλή θα ξαναζήσω την εποχή, έστω κι αν κέντρο της ζωής της ήταν η Κερύνεια, παρακολουθούσε όμως τα πάντα, είχε ήδη διαμορφώσει κώδικα αξιών, μπορούσε να υπερασπιστεί ιερά και όσια, κι έτσι καταφεύγω στο βιβλίο της “Πρόσφυγας στον τόπο μου”, που με μεταφέρει στις μέρες εκείνες, με τη χούντα να κυβερνά, με τους αξιωματικούς εδώ να καταγράφουν σε γαλάζιο τους δικούς τους, πράσινο τους έτσι κι έτσι και κόκκινο τους κομμουνιστές, κι οι οπαδοί τους εοκαβητατζήδες να πλουτίζουν, να κρατούν δέσμια τη μητρόπολη Κερύνειας  με τον γραμματέα της υπερεξουσιαστή και του ίδιου του μητροπολίτη.

“Ειδικά στις αρχές του 1974 γίνονταν γύρω μας πολλά παράξενα πράγματα. Βλέπαμε συμπολίτες μας να θέλουν να μονοπωλήσουν την ελληνικότητά μας φωνάζοντας σε κάθε περίσταση «ένωση ένωση!» ενώ παράλληλα το υλικό τους βιοτικό επίπεδο ανέβαινε όσο και ο φανατισμός τους. Δεκαεφτάχρονοι μαθητές αυθαδείαζαν στους καθηγητές τους. Είχαν τα πορτοφόλια τους γεμάτα χρήματα, ενώ βιοπαλαιστές με ορισμένο μισθό αποκτούσαν ξαφνικά οικόπεδα, διαμερίσματα, πολυέξοδες πολυτέλειες και ανέσεις.»

Παρακολουθεί το εκκλησιαστικό ζήτημα, την καθαίρεση των μητροπολιτών που εναντιώθηκαν στον Μακάριο και τον καθαίρεσαν, την ενθρόνιση νέου μητροπολίτη, απειλητικές επιστολές κυκλοφορούν.

Ακολουθεί το κεφάλαιο ΙΙ Ιντερμέδιο απάνθρωπης ηλιθιότητας και οδύνης – 15 Ιουλίου 1974

Στην Κερύνεια, στο δωμάτιό της στο πατρικό σπίτι, αρχίζει να γράφει, αφού προηγουμένως αναφέρεται σε όλα τα χαρακτηριστικά εκείνης της μέρας, ο ραδιοφωνικός σταθμός καταλαμβάνεται, εμβατήρια και ανακοινώσεις, η Εθνική Φρουρά ανέλαβε την εξουσία για να αποφευχθεί εμφύλιος σπαραγμός, και το αλησμόνητο εκείνης της ημέρας «ο Μακάριος είναι νεκρός».

«Ακούω τα εμβατήρια περιμένοντας την επόμενη ανακοίνωση και γράφω ψύχραιμα. «Ποιος πάει για το καλύτερο ο Θεός το ξέρει. » Μικρά πιόνια για να κερδηθεί το παιχνίδι της Παγκόσμιας Ανοησίας. Πόσες μάνες θα κλάψουν! Τι θα απογίνουμε; Δεν ξέρω. Εκείνο που έχει σημασία είναι να μη χάσουμε την αξιοπρέπειά μας. Μέσα στη μικρότητα να κρατήσουμε την ταυτότητά μας: Έλληνες Κύπριοι με αξιοπρέπεια 40 αιώνων. Δεν λέω τίποτε άλλο. Η καρδιά μου είναι σφιγμένη κόμπο.»

Στη Μητρόπολη ο Μητροπολίτης ετοιμάζεται να φύγει, ένα τανκ χτύπησε, ο πρώτος φαντάρος που αρνήθηκε να ρίξει εναντίον της σκοτώθηκε από τους αξιωματικούς του, οι νέοι που έτρεξαν να σώσουν τη Μητρόπολη διαλύθηκαν, τις κόρες που ήταν εκεί τις πήραν στον αστυνομικό σταθμό, γυναικόπαιδα στο φρούριο της Κερύνειας ετοίμαζαν συλλαλητήριο αλλά απειλήθηκαν με πυρ εναντίον τους, το δάσος του Προφήτη Ηλία και της Γομαρίστρας καιγόταν.

Ο Μακάριος είναι ζωντανός, νέα κυβέρνηση αναλαμβάνει, έρευνες σε σπίτια από τους χουντικούς και συλλήψεις μακαριακών συνεχίζονται. Τους φυλακίζουν στο κάστρο της Κερύνειας. Στα νοσοκομεία πρυτανεύει η απανθρωπία.

Στη γραφή της ολοφάνερος ο πόνος από τον εμφύλιο σπαραγμό και την αιματοχυσία. Ως άλλος Σωκράτης δηλώνει, «ποτέ δε θα με πιάσει εθνικός μαζωχισμός που να με κάνει να σκοτώσω πολιτικούς αντιφρονούντες ή αντιπάλους αδελφούς μου. Το νομίζω εντιμότερο και ευκολότερο να σκοτωθώ από αυτούς.»

«Το καθαυτό πραξικόπημα το έκαναν αξιωματικοί από την Ελλάδα που ήρθαν ειδικά για αυτό το σκοπό μα ήταν αρκετοί για να κάνουν το κακό, για να μολύνουν τον τόπο… να μολύνουν την Κύπρο που κουβαλεί πάνω της 42 αιώνων ζωντανό ελληνικό πολιτισμό.»

ΙΙΙ Αλλόφυλη εισβολή

«Στο φρούριο τους κρατούμενους τους είχαν κλειδωμένους και καυγάδιζαν αν έπρεπε να τους αφήσουν ελεύθερους ή όχι. Αυτοί από τα κλειδωμένα κελιά φώναζαν να τους δώσουν όπλα να πολεμήσουν τους τούρκους.»… «Τους άνοιξαν δυο  ώρες μετά το πρώτο σφυροκόπημα των τουρκικών αεροπλάνων. Βγήκαν από τα κελιά μισοπεθαμένοι από την τρομάρα και δεν ήξεραν τι να κάνουν, πού να πάνε.»

Στο φρούριο «τα αντιαεροπορικά ήταν λειψά. Κάποιος τους είχε αφαιρέσει εξαρτήματα- κυρίως σκόπευτρα- οι ασύρματοι είχαν καταστραφεί ύστερα από μυστηριώδικη διαταγή.»

ΙV. Προσφυγιά 1974

Στο ξενοδοχείο Ντόουμ είχαν καταφύγει 1800 «με φρουρά των Ηνωμένων Εθνών απ’ έξω. Πολλοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει στο χωριό Μπέλλα-παϊς, γυναίκες γέννησαν στους κάμπους, παιδιά δεν έχουν γάλα, μεγάλοι πεινούν, εμείς εδώ πρέπει να λογαριαζόμαστε από τους πιο τυχερούς.»

« ‘Ολο και περισσότερο σκέφτουμαι τη βαλίτσα με τα ημερολόγια και τα άλλα πολύτιμα για μένα χαρτιά που άφησα πίσω…  Τόσος κόσμος χάνεται και εγώ σκέπτομαι λίγα κουρελόχαρτα. Αν όμως χαθούν θα πληγωθώ αφάνταστα. Θα πρέπει να λογαριάζουμαι κι εγώ από τους βαριά τραυματισμένους ίσως ακρωτηριασμένους πνευματικά.»

«Τα σπίτια μας στην Κερύνεια έχουν ήδη λεηλατηθεί από Τούρκους στρατιώτες και ντόπιους Τουρκοκύπριους…στέλνουν με πλοία τα νοικοκυριά μας στην Τουρκία.»

«Θυμήθηκα την περικοπή του Ευαγγελίου: «Θησαυρίζετε θησαυρούς εν τω ουρανώ, όπου ούτε σης ούτε βρώσις αφανίζει και όπου κλέπται ου διορύσσουσι και κλέπτουσι.» Ναι, το ζήτημα είναι να μην αφήσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο να σκληρύνει ή να ασκημίσει με τις αδικίες που μας κάνουν. Να μείνουμε και στην προσφυγιά μας αξιοπρεπείς, να έχουμε πάντα τους ανιδιοτελείς στόχους μας,  κι αν μας αδίκησαν, να μη γίνουμε εμείς άδικοι κι αν μας λεηλάτησαν τα αγαθά μας να μη λεηλατήσουμε και εμείς την ψυχή μας από ό τι καλό και αγαθό έχει.»

Εις μνημόσυνον Ρήνας Κατσελλή.