Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2018

χαλλοουιν


Χάλλοουιν μου λέει, δεν κατάλαβα, πάρε καραμέλλες από το περίπτερο, γέμισε κάνα μπολ, θα περάσουν απόψε από το σπίτι σας παιδάκια, με κάτι κολοκύθες, κεριά, να τους κεράσετε, πρώτη φορά άκουα τη λέξη, όταν ήρθαν, εξεπλάγην, τι στο καλό πράμα είναι τούτο, κάτι κεριά μέσα στα κολοκύθια, κάτι πήγε να μου θυμίσει, καρναβάλια τότε στη γειτονιά, φορούσα ένα μαστραπά ντυμένο στα μαύρα, το καλυμμαύχι του παπά, η μάνα μου με ήθελε αρχιεπίσκοπο, ένα καλάμι στο χέρι και ένα κιτρόμηλο στην κορφή, και τώρα…. κολόκια, ωραία κολοκύθια, σαν φαναράκια, δούλεψε το μπολ, έφυγαν τα παιδιά κι όταν ύστερα μας πήγαν σε καναδυό δημοτικά να δούμε μαθήματα, ήταν ώρα της τέχνης, κάτι ζωγραφιές με άγριες διαθέσεις, κάτι φάτσες  σαν ινδιάνοι, από τα βάθη των παραμυθιών ή των κινηματογραφικών τους ταινιών, σκεφτόμουν πόσο τυχερός είμαι, που ανατράφηκα με όλες εκείνες τις ωραίες κλασικές ελληνικές μορφές, κι ύστερα, τελευταία,  κατέβηκαν και στον τόπο μου τα αμερικανάκια, θα κάνουν χάλλοουιν, κάπως έτσι το λεν κι οι δικοί μας τώρα, ο αμερικανισμός στα τέτοια είναι μια πλατιά βαρβαρότης, έτσι την βλέπω ως ‘Ελλην. Πείτε τα δικά σας. Εθνικιστή έ εθνικιστή!



Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2018

Μυριάνθη Παναγιώτου Παπαονησιφόρου


Μυριάνθη Παναγιώτου- Παπαονησιφόρου, Σε γνώριμες ράγες, σονέτα

Η ποιητική συλλογή της Μυριάνθης Παναγιώτου- Παπαονησιφόρου Σε γνώριμες ράγες, αρχίζει με ένα ποίημα στον μακαριστό φίλο Ανδρέα Σοφοκλέους, ήρεμο και γαλήνιο, που παρουσιάζει ενώπιόν μας τον φίλο παρόντα, ταξιδευτή τώρα της αιωνιότητας.

Τα ποιήματα βαλμένα σε δύο μέρη, στο πρώτο σονέτα στην πανελλήνια γλώσσα, στο δεύτερο  σονέτα στην Κυπριακή διάλεκτο. Όπως ξέρουμε το σονέτο είναι αυστηρή ποιητική φόρμα, με απαιτητικές ομοιοκαταληξίες και τις κύριες ιδέες να συγκεντρώνονται στο τέλος του ποιήματος.

Ποιήματα με προσωπικό από τη μια ύφος και αφορμή, που μπορούν όμως να εξακτινώνονται και να συγκινούν με τη γενίκευση των νοημάτων τους, τον πόθο για φυγή,  τα παρελθόντα δοξαστικά, την τραγικότητα ιστορικών προσώπων που επιβιώνουν και συγκινούν με τη τύχη τους και αντιστοιχούν με το σήμερα. Σ΄όλη τη συλλογή απλωμένη η αγάπη στη γενέθλια γη, η ταύτιση του πολιτισμού με τους ανθρώπους, κάποτε όμως οι λυπηρές στιγμές της πόλης κι η προσπάθεια απελευθέρωσης από αυτήν, με όλα τα σημαινόμενα των συμβόλων, προπάντων όμως, όπως ομολογεί και ο τίτλος, σε γνώριμες ράγες, όχι μόνο ποιητικές αλλά και γυρισμός στα παλιά και ωραία, στις λαχτάρες της περασμένης μας ζωής.

Η συλλογή έχει προπάντων συνέπεια και στα θέματα και στο ύφος και σ’ αυτό βοηθά η δοσμένη φόρμα του σονέτου, που βρήκε στην ποιήτρια μια άξια λειτουργό του, στιβαρή και πειθαρχημένη, με βαθιές ρίζες στην ανθρωπιά και στις πανανθρώπινες αξίες, που μέσα από τις μυστικές ατραπούς των ποιημάτων της διαφαίνονται καθαρές, άσχετα από θρησκεία ή εθνικότητα, αφού την συγκινούν κυπριακά και παγκόσμια ανθρώπινα δράματα.

Η πρώτη ύλη της από τη μυθολογία, την Ιστορία, τις Γραφές, την ίδια τη ζωή, και προπάντων τη φύση.

Στο Β΄μέρος, Σονέτα στην Κυπριακή Διάλεκτο. Δοκιμασμένη η κυπριακή της τότε εποχής από τα γνωστά σονέτα των μεσαιωνικών μας χρόνων, οδηγούν στη σημερινή μορφή της διαλέκτου, με τα ποιήματα να αποπνέουν το άρωμα της ζωντάνιας και της ζωντανής παρουσίασης του δράματος του τόπου μας,  με την σκλαβιά και τον πόθο της ελευθερίας. Μικρά δραματικά έργα, βγαλμένα από καρδιάς.

Ευχαριστήρια

Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2018

ΑΝΑΦΩΤΙΑ


Στέλιος Παπαντωνίου
Παρουσίαση του βιβλίου ΑΝΑΦΩΤΙΑ –ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ
Σεβαστόν ιερατείον, Κύριε Υπουργέ –κύριοι προύχοντες, κυρίες και κύριοι
Μεγάλη μου η τιμή να παρουσιάσω το βιβλίο «Αναφωτία Πορεία στον χρόνο», μπροστά σε ανθρώπους που βίωσαν, γνώρισαν, και κατέχουν πολλά για την κοινότητα, όντας πρωταγωνιστές οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους. Ως αντικειμενικός όμως μελετητής του βιβλίου είμαι σε θέση ανεπηρέαστος να αρθρώσω λόγο γι’ αυτό και προκαταβολικά να εκφράσω τον θαυμασμό μου στους κύριους συντελεστές του έργου, γιατί μεταποίησαν τόπους, χρόνους, πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις σε λόγο, και με τη βοήθεια της εικόνας καθοδηγούν ξένους και δικούς στη γνώση της κοινότητας, αφήνοντας ένα έργο αξίας στο θησαυροφυλάκιο του πολιτισμού μας.
Το βιβλίου «Αναφωτία Πορεία στον χρόνο» ευθύς εξαρχής εκπλήσσει τον αναγνώστη με τις επιβλητικές διαστάσεις του και την καλαίσθητη εμφάνιση. Βαριά, γήινη αλλά κι ανάλαφρη η εκκλησία της αγίας Φωτεινής, ζωγραφιά της Θέκλας Παπαδοπούλου,  περιβαλλόμενη από ένα πολύχρωμο ουρανό ως το κύριο χαρακτηριστικό χρώμα εμπροσθόφυλλου και οπισθόφυλλου. Τούτο ήδη  έχει θέσει τη δική του σφραγίδα στο βιβλίο, κι έτσι σίγουρα θα διακρίνεται ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλα. Πλούσιο σε φωτογραφικό υλικό το βιβλίο παρέχει πολύπτυχη εικόνα της πολυδαίδαλης ζωής διά μέσου των χρόνων της κοινότητας, των ανθρώπων και των ασχολιών τους, με δείγματα εγγράφων, και άλλων τεκμηρίων των καταγεγραμμένων ιστορικά στιγμών.
Ελκυστικές φωτογραφίες, με το χωριό από διάφορες οπτικές γωνίες, με πρόσωπα και πράγματα σημαδιακά, με σκηνές από τη ζωή στην Αναφωτία, δίνουν στο μάτι να χορτάσει οπτικά το αντικείμενο της αγάπης και της έρευνας, μετατρέποντας το άψυχο χαρτί σε πηγή λαλέουσα. Οι ποιητικές ψηφίδες από ταλαντούχους χωριανούς ποιητές εξυμνούν τα κάλλη του γενέθλιου τόπου.
Πριν προχωρήσω στην αναλυτική παρουσίαση, θεωρώ χρέος να αναφερθώ στους χορηγούς της έκδοσης, τον Μιχάλη Ιγνατίου και την Παναγιώτα Βάσου Μιχαήλ. Επίσης, στην επιτροπή Γενικής επιμέλειας του βιβλίου που αποτελείται από τον Νίκο Καραγιώργη, την Ανδριανή Νικολάου Ζαχαρίου, την Φωτεινή Ιωάννου και τον Γεώργιο Καραγιώργη.
Το βιβλίο χωρίζεται σε οκτώ μέρη
Πρώτον,  Ενημέρωση για το βιβλίο, οι χορηγοί και επιμελητές,
Δεύτερον, Γνωρίστε την Αναφωτία, ξενάγηση στο χωριό, τοπωνύμια, ναοί
Τρίτον, Πορεία στον χρόνο και γεγονότα από την Φραγκοκρατία και εξής ως το 1974
Τέταρτον, Μελέτες για την χλωρίδα και πανίδα , εκπαίδευση, εμπορική, κοινωνική, αθλητική, συλλογική  και θρησκευτική ζωή
Πέμπτον, τα γενεαλογικά δέντρα των κατοίκων χριστιανών και μωαμεθανών,  που καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου, 272 σελίδες περίπου
Το έκτο μέρος, Γράμματα, Τέχνες, Επιστήμες, Ποίηση με ειδική αναφορά στη λαϊκή ποίηση
Έβδομον, με συνταγές και ιστορίες – παρατσούκλια, σχόλια
Το όγδοον και τελευταίο, με αφηγήσεις και ιστορίες
Ένας χάρτης με τα οικογενειακά δέντρα εμπλουτίζει το βιβλίο. Ο καθένας μπορεί να τον μελετήσει, να γνωρίσει τους συγγενείς του. Ιδιαίτερα χρήσιμος στους ξενιτεμένους.
Αναλυτικότερα,
Στο μέρος Α΄,  αφού είδαμε την επιτροπή γενικής επιμέλειας και έκδοσης του βιβλίου πληροφορούμαστε περισσότερα γι’ αυτήν από τον Πρόλογο που υπογράφει ο Νίκος Καραγιώργης και στον οποίο σε στιβαρό περιεκτικό λόγο κατατίθεται βαρύς ο μόχθος της επιτροπής και δοξαστικό το κλέος των προγόνων.
Ο κοινοτάρχης Σταύρος Καραγιώργης χαιρετίζει την έκδοση με χαρά και περηφάνια, ευχαριστώντας χορηγούς, πρωτεργάτες, επιστήμονες και όσους συνέβαλαν στη γέννηση του πνευματικού αυτού τέκνου της κοινότητας.
Σε σύντομη αναδρομή του για τα πρώτα σπέρματα και την εξέλιξη της συγγραφής, ο Γεώργιος  Καραγιώργης παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες, συνοδευόμενες με τα αντικρουόμενα συναισθήματα όσων επιδόθηκαν με πάθος στο έργο. Σύντομη αναδρομή και στην ιστορία της κοινότητας από Φραγκοκρατίας. Ύστερα με τους πρώτους Οθωμανούς και κατόπιν τους χριστιανούς προγόνους, αφού σήμερα, όπως πληροφορούμαστε,  βρισκόμαστε στη όγδοη γενεά απογόνων.
Μέρος Β΄ Γνωρίστε την Αναφωτία.
Είναι καιρός να περιδιαβάσουμε στο χωριό, με συνοδούς τον Νίκο Καραγιώργη, τον αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου, την Φωτεινή Ιωάννου και Ελένη Νικολάτου, την Άννα Χριστοδούλου, τον Παπα Χαράλαμπο και την Θέκλα Χριστοδούλου με χάρτες, φωτογραφίες της κοινότητας, απόσπασμα από τα Excerpta Cypria, πίνακες με αριθμούς των κατοίκων, ταξινομημένα όλα έτσι, ώστε να υποβοηθούν την κατανόηση των κειμένων και να εποπτικοποιούν τόπους και πληροφορίες.
Τα ποιήματα του Μιχαλάκη Παρίδη, Γεώργιου Καραγιώργη και Παντελή Νικολάου  αποτυπώνουν τη συναισθηματική και λυρική εικόνα της Αναφωτίας.
Η γνωριμία γίνεται μέσω ξενάγησης στην παλιά κοινότητα με τα φτερά της φαντασίας και στη νέα με ζωντανές περιγραφές. Ενδιαφέρουσες οι μελέτες για την ονομασία του χωριού, την αρχιτεκτονική, τα τοπωνύμια, τους ανθρώπους και τις εκκλησιές. Πολύς μόχθος κατατέθηκε, αλλά και πολύ το όφελος των αναγνωστών.
Κείμενα γεμάτα με την αρμονία των χρωμάτων και τη συναισθηματική πληρότητα που απλώνει το χωριό στις ψυχές των κατοίκων. Κάθε κτίσμα με την Ιστορία του. Διαρκής η αναφορά στο τουρκοκυπριακό στοιχείο που υπήρχε ως το 1964 αλλά και στους ήρωες της κοινότητας, Μιχαλάκη Παρίδη, Τάσο Κωνσταντίνου, Ζαφείρη Μιχαήλ. Εκκλησίες, μύλοι, νεκροταφεία, τα πάντα στη θέση τους και με το όνομά τους.
Από το αρχαίο αναφωτίς αναφωτίδος το όνομα, μαρτυρεί και λεξιλογικά τον λουσμένο στο φως τόπο, που προκαλεί ψυχική ανάταση, ή κατά άλλη εκδοχή από τις φωτιές των βιγλατόρων, που προειδοποιούσαν για επερχόμενους πειρατές, ή τρίτον, από την αγία Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα.
Η φαντασία και η μνήμη καλπάζουν με την Αναφωτία των παλαιών χρόνων, που ζωγραφίζεται παραδείσια, ακόμα και με τους χείμαρρους λάσπης του χειμώνα, με ένα θησαυρό λέξεων που αντιστοιχούσαν σε ζωντανά πράγματα της εποχής. Πληροφορίες που ενδιαφέρουν όχι μόνο τους συντοπίτες αλλά και τον όποιο μελετητή της ζωής και της γλώσσας μας, ιδιαίτερα  με τα τοπωνύμια . Η αυξομείωση των κατοίκων ορθά συνδυάζεται με τις ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές παραμέτρους της ζωής. Η θρησκευτικότητα κατοπτρίζεται στους ναούς, τα παρεκκλήσια και εξωκλήσια, με το άρωμα της πνευματικότητας αφενός και με την τρικυμιώδη ιστορία του ναού του αγίου Δημητρίου αφετέρου.
Το Μέρος Γ΄  Πορεία στον Χρόνο και Γεγονότα, αρχίζει με εργασία της δρος Νάσας Παταπίου με τίτλο «Το Χωριό Αναφωτίδα κατά τη Φραγκοκρατία και κατά τους χρόνους της Βενετικής Κυριαρχίας». Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο του Αντρέα Ορφανίδη για την Πειρατεία στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Στην Τουρκοκρατία αναφέρεται σειρά πινάκων φορολογίας των χριστιανών της κοινότητας. Ακολουθούν μαρτυρίες του Έλληνα Χαραλάμπους, Γιάννη Κουρούσιη και Αντώνη Ηλιάκη για τον Χατζη Γιωρκή Ππαρή και τους Ζαβρήες και ποίημα του Γεώργιου Καραγιώργη γι’ αυτούς.
Η Αγγλοκρατία δίνεται με εικόνες και έγγραφα, απόσπασμα από το βιβλίο «Το ημερολόγιο ενός κρατουμένου» του επισκόπου Τελμησσού Χριστοφόρου Κομμοδάτου, και  μαρτυρίες του Γιάννη Πική και Κώστα Κίττου.
Για τη συμμετοχή της κοινότητας στους αγώνες του έθνους γράφει η Ελισάβετ Καραγιώργη Πισσία. Για τους στρατευμένους του β΄παγκοσμίου πολέμου, Σταύρο Αντώνη Καραγιώργη δίνει μαρτυρία η αδελφή του Μαρία Καραγιώργη Τρίκουρου, για τον Απόστολο Κωνσταντίνου Γέροντα ο Αντρέας Ηλία, για τον Ζαφείρη Μιχαήλ καταγράφει μαρτυρία ανωνύμου η Παναγιώτα Χριστοδούλου, ενώ ο Αντρέας Παρίδης γράφει για τον ήρωα του απελευθερωτικού μας αγώνα Μιχαλάκη Παρίδη. Η ενότητα τελειώνει με το ποίημα «Εθνικό Μνημόσυνο», της Φωτεινής Ιωάννου, κατακλείδα στην προσφορά των ηρώων στην πατρίδα.
Ακολουθεί η ενότητα Ανεξαρτησία 1960 και μετά. Με κείμενα του αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου για τον Τάσο Κωνσταντίνου, αγωνιστή της ΕΟΚΑ και πεσόντα κατά την τουρκανταρσία το 1964 και για τον ίδιο ήρωα, κείμενο του Αντώνη Ηλιάκη από την εφημερίδα «Ελευθερία» του Λονδίνου.
Ο Πέτρος Πέτρου καταθέτει μαρτυρία για τις σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων της Αναφωτίας, ο Καταδρομέας Ευσταθίου Ιωάννης για τις μάχες της Τηλλυρίας.
Τον φόρο του αίματος στον βωμό της τιμής και αξιοπρέπειας του ανθρώπου πλήρωσαν αδρά οι Αναφωτιώτες.
Νέα ενότητα, Η Αναφωτία κατά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, αρχίζει  με κείμενο για την εισβολή του Νικόλα Παπαγεωργίου. Αιχμάλωτος πολέμου του 1974, ένα μακρό αφήγημα στην κυπριακή διάλεκτο του Ανδρέα Ηλία, γεμάτο ζωντάνια και παραστατικότητα. Ακολουθεί η Άφιξη των προσφύγων του 74 με μαρτυρία της Δέσπως Αντωνίου και κατάλογος οικογενειών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στο χωριό. Για τον μέχρι πρό τινος αγνοούμενο Χριστόδουλο Μαούζη γράφει η Μάρω Φωτίου Ευσταθίου.
Σε τελευταία ανάλυση παρακολουθούμε στις σελίδες της Ιστορίας μια γραμμή  σκλαβιάς, κατακτήσεων από τους Λουζινιανούς, τους Βενετούς, τους Τούρκους και τους Άγγλους, με ανομβρίες και βαρύτατους φόρους. Το χωριό να πωλείται από τον ένα φεουδάρχη στον άλλο ή να δίνεται προικιό. Από βασίλειο το νησί να καταντά επαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, με παλικάρια και υπερασπιστές της τιμής, με φριχτούς όμως θανάτους και κακοποιήσεις.
Η Αγγλοκρατία στην αρχή φέρνει την ελπίδα στους μαραζωμένους, με τον αγώνα όμως της ΕΟΚΑ από τη μια φυσά αγέρι ελευθερίας, από την άλλη γεμίζουν τα κρατητήρια. Στο χωριό φιλοξενούνται αντάρτες, γίνονται έρευνες και συλλήψεις, ενώ λίγα χρόνια πριν, στον β’ παγκόσμιο πόλεμο, είχαν καταταχτεί στον αγγλικό στρατό χωριανοί και έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα. Ήρωες που υπέμειναν αγόγγυστα κάθε κακουχία υμνούνται δίκαια στο βιβλίο. Χωρίς τούτο να σημαίνει πως δεν υπήρξαν ειρηνικές περίοδοι με συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων.
Νέοι αγώνες του 1964 και 74 αφήνουν το αποτύπωμά τους στις ψυχές των πρωταγωνιστών που γράφουν την Ιστορία της Αναφωτίας αλλά και της Κύπρου, με τα πάθη, την αιχμαλωσία, την προσφυγιά και το δράμα των αγνοουμένων. Μέσα από τις σελίδες της Ιστορίας της Αναφωτίας περνά η Ιστορία  όλης της Κύπρου και μάλιστα με αντιπροσωπευτικότατα κείμενα.
Μέρος Δ΄ Μελέτες για την Αναφωτία.
Για την χλωρίδα και πανίδα με αντίστοιχες φωτογραφίες μας διαφωτίζει ο Γεώργιος Καραγιώργης, με πολύ μεράκι. Για την εκπαίδευση γράφουν οι Θεοδώρα Γεωργίου και Νίκος Καραγιώργης, που γράφει και για τις συγκοινωνίες. Ο Αντρέας Ηλία και η Σωτηρούλλα Βασιλέα μας γνωρίζουν  τους μύλους, τα μπακάλικα, κρεοπωλεία, τσαγκαράδικα, κουρεία ραφτάδικα. Είναι βέβαιο πως μόλις ακούετε τις λέξεις θυμάστε μαγαζιά και μαγαζάτορες, σκηνές της καθημερινής ζωής, ο καθένας και τις μνήμες του.
Για την γεωργία κτηνοτροφία γράφει η Φαίδρα Παπαγεωργίου, την ύδρευση και άρδευση ο Κώστας Κωνσταντινίδης με τον Νίκο Καραγιώργη που γράφει και για την μετανάστευση. Η Νικόλ Ελευθερίου για τα χειροτεχνήματα. Η Ουρανία και Βασιλική Λεβέντη γράφουν για τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Αναφωτίας, ένα όραμα του 1900 για να λυτρωθεί ο φτωχόκοσμος από την τοκογλυφία, ένα ίδρυμα που είδε το φως στην Αναφωτία το 1904 και φτάνει στο οριστικό κλείσιμό του στις μέρες μας.
Η Φωτεινή Ιωάννου μελετά τον μοναχισμό και γράφει με βεβαιότητα για ένα δύσκολο θέμα, ενώ για τους ιερείς, ψάλτες, κοινοτάρχες, κοινοτικούς συμβούλους, αγροφύλακες γράφει η Έλλη Παπαγεωργίου.
‘Εκαστος εφ ω ετάχθη. Μια πλούσια σε δραστηριότητες κοινότητα, άνθρωποι δοσμένοι στο καθήκον, βρίσκουν στο βιβλίο την ανάλογη θέση. Μια ανταπόδοση κι αυτή στους μόχθους και στο ήθος των.
Τα κείμενα δεν είναι μόνο διαφωτιστικά αλλά και πλήρη των ευγενών συναισθημάτων των συγγραφέων για την ομορφιά του τόπου, τα δεκάδες ονόματα ζώων και φυτών, πραγμάτων και επαγγελμάτων, τη νοσταλγία για τη δύσκολη εκείνη τότε σχολική ζωή, τον αγώνα για επιβίωση μέσα στις συνθήκες της ανέχειας χωρίς τα σύγχρονα μέσα.
Τα κείμενα διακρίνει η επιμονή στη μελέτη αρχείων για την εύρεση της αλήθειας, αλλά και η απόδοση της πραγματικής ζωής, με τα προϊόντα της εποχής, τις μυρουδιές των καταστημάτων, τις φωνές του πλανόδιου πωλητή.
Συνεχής ο θαυμασμός μας για τον πλούτο των λέξεων της διαλέκτου μας. Μέσα από τα κείμενα παρακολουθούμε την σταδιακή εξέλιξη της ζωής, αλλά και την εγκατάλειψη επαγγελμάτων και πραγμάτων που απέμειναν μόνο στη θύμηση και βρίσκουν τώρα στο βιβλίο την αθανασία του πνεύματος.
Στα οργανωμένα σύνολα τώρα:
Από πληροφορίες από προέδρους του συλλόγου, γράφει  ο Νίκος Καραγιώργης για τον Σύλλογο Ένωσις Αναφωτίας, την ίδρυση, τους σκοπούς, τις δραστηριότητές του.
Ο ίδιος και για την Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας (ΑΟΝ) Αναφωτίας.
Ο ίδιος με τον Αντρέα Κωνσταντίνου γράφουν για τον Κυνηγετικό Σύλλογο Αναφωτίας.
Η Φωτεινή Ιωάννου γράφει για την Κίνηση Γυναικών Αναφωτίας «Ελένη ΠαπαΓεωργίου» που ήταν μια μακαριστή μαία, τιμημένη από όλους. Για την μαία γράφει ο δρ Γεώργιος Παπαγεωργίου. Η Σαβού Καραγιώργη με απομαγνητοφώνηση Σταυριανής Κουμή αναφέρεται στην ευεργέτιδα μαία Ελένη.
Η Αναφωτία απλώνει τα χέρια και σε αδελφές κοινότητες. Στην πράξη της αδελφοποίησης Αναφωτίας Καλαβάρδων Ρόδου δίνεται ιδιαίτερη σημασία από τους Ιωάννη Ξενοφώντος, και Ντίνο Κούλα.
Ακολουθεί το ποίημα του Γεώργιου Καραγιώργη με τίτλο «Ο Πύργος της Σιωπής», αναφερόμενο στην τύχη του αρχοντικού του Πίτζιη πού έγινε το κοινοτικό αρχοντικό.
‘Ένα πράγματι σημαντικό, μεγάλο, χρήσιμο, έργο δίνεται στο Μέρος Ε΄  Το Γενεαλογικό Αναφωτίας.  Στηριγμένος στις εργασίες των Χριστόδουλου Βρακά και Ιωάννη Ιγνατίου Κουρούσιη, ο Γεώργιος Καραγιώργης παρουσιάζει την πορεία του χωριού στο πέρασμα του χρόνου καθώς και τα ονόματα όσων γεννήθηκαν από το 1760 μέχρι σήμερα. Χάρτες του χωριού με όλα τα σπίτια με διακριτικό χρώμα τα ελληνικά και άλλο τα τουρκικά και με τους κατόχους και προκατόχους. Μια εργασία όχι μόνο αξιέπαινη αλλά και από μόνη της φανέρωμα της τιμής που αρμόζει στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στην πάλη μερικών ανθρώπων με τον χρόνο. Με λόγια η προσφορά τους δεν μετριέται. Είναι όντως τεράστια.
Ακολουθεί χάρτης και νέα σπίτια. Η δευτερομάνα, οι πρώτοι ιδιοκτήτες, φωτογραφίες της δευτερομάνας που καταγράφει τα τεμάχια, τους ιδιοκτήτες και την εκτίμηση των τεμαχίων κατά το 1917.
Πολύ ορθά αναφέρεται το βιβλίο στους τουρκοκυπρίους κατοίκους Αναφωτίας. Σ’ αυτούς  αφιερώνονται οι σελίδες 433-468, τριάνα πέντε σελίδες, με φωτογραφίες, ιστορίες για τις φιλικές σχέσεις και τα γεγονότα, τα σχολεία, το τζαμί, τον ποδοσφαιρικό όμιλο, τα μαγαζιά, τις οικογένειες, το νεκροταφείο. Ανθρώπινες οι σχέσεις. Τούτο μόνο είναι αρκετόν. Κύριες πληροφορίες για τους Τουρκοκύπριους της Αναφωτίας δίνει ο Ιμπραήμ Άκκορλου Αναφωτιώτης.
Μέρος ΣΤ΄ Γράμματα- Τέχνη- επιστήμες- Ποίηση
Η Αναφωτία είναι περήφανη και για τους άνδρες και τις γυναίκες, επιστήμονες καλλιτέχνες που ζουν στην Κύπρο ή διαπρέπουν στο εξωτερικό.
Η ενότητα αρχίζει με αυτοβιογραφία του Γεώργιου Πική, γνωστού μας δικαστή. Αρκετοί συνέβαλαν στη βιογραφία των ακόλουθων: Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου, που διέπρεψε στο Λονδίνο,  του Αντώνη Βέρνη, αλησμόνητου δάσκαλου, του μακαριστού επίσκοπου Τελμησσού Χριστοφόρου Κομμοδάτου, του ανθρώπου των γραμμάτων Αντώνη Κωνσταντίνου Ηλιάκη, του ξακουστού  ζωγράφου Stass Παράσχου, της ψυχολόγου δρος Ελένης Καραγιάννη, της φιλολόγου δρος Ελίνας Χριστοφόρου, του γνωστού δημοσιογράφου Μιχάλη Ιγνατίου, του ειδικού σε θέματα Ειδικής Αγωγής Μηνά Ευσταθίου, της ζωγράφου Θέκλας Γεωργίου Παπαδοπούλου, του καθηγητή πολυβραβευμένου Ιωάννη Νικολάου, του δρα Γεώργιου Παπαγεωργίου, συγγραφέα, χημικού, της εξειδικευμένης συμβούλου σε ευρωπαϊκά προγράμματα  δρος Σίλιας Χατζηχριστοδούλου, και του Προφέσορα Κωνσταντίνου Ιωάννου Καραγιώργη, καθηγητή της Αθλητικής Ψυχολογίας στο Λονδίνο.
Η Λαϊκή Ποίηση εκπροσωπείται από τον Δημήτρη Κωνσταντή Αντώνη, (Μήτσιο), με βραβευμένα ποιήματα και δίστιχά του.  Και τον Ανδρέα Ιωάννου (Κούκκο) με το ποιητικό βιογραφικό του και βραβευμένα δίστιχα. Ο Ιωάννης Ξενοφώντος δίνει το ποίημά του «Το δράμα του Αριστείδη» με τους γονιούς που αντιμετωπίζουν τις νέες μόδες των παιδιών τους, κι ο Χριστόδουλος Θεωρή Φελλά με ερωτικά δίστιχα βραβευμένα στη γιορτή του Κατακλυσμού.
Στο Μέρος Ζ΄ Συνταγές, ιστορίες, παρατσούκλια, σχόλια
Παρατίθενται συνταγές για φαγητά, γλυκά και ποτά, απόδειξη της νοικοκυροσύνης της γυναίκας της Αναφωτίας, με φωτογραφίες των πρωταγωνιστριών και των παραγομένων ειδών τους. Γάλαν όξινον, γλυκόν του αθασιού, του μοσφίλου, ζιβανία, καττιμέρι, ππαλουζέ, πλούσια και αβραμιαία αγαθά, να χαίρονται οι άνθρωποι.
Στο Μέρος Η΄ Αφηγήσεις – Ιστορίες
Ζωντανεύει το πανηγύρι της αγίας Φωτεινής, με κείμενο «Το Πανηγύρι», της Φωτεινής Ιωάννου, από την ίδια ένα σπαρταριστό παιδικό επεισόδιο αθωότητας «Μας μετάλαβε ο Παπάγιωρκης», τον τουρκικό γάμο θυμάται η Σαβού Καραγιώργη, ο αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας αφηγείται μια ιστορία για  Μια βασίλισσα της παλιάς του γειτονιάς.  Κείμενα ανθρωπιάς, που ευτυχώς δεν χάθηκε. Ο Αντώνης Ηλιάκης γράφει για τον πελεκάνο μάστρε Μιχαήλη και το κατόρθωμά του να σώσει από πυρκαγιά μια αποθήκη με εκρηκτικές ύλες.
Είναι όμως και ξένες που προσφέρουν τη δική τους μαρτυρία για τους Αμαφωτιώτες.  Έτσι, με τα μάτια μιας ενθουσιασμένης Αγγλίδας βλέπουμε την αυθεντικότητα των κατοίκων της κοινότητας, μέσα από τα μάτια της Αμερικανίδας Linda Madden την εγκαρδιότητα, μέσα από τα μάτια μιας Καλαμαρούς, της Τιτίνας Πική, τις ιδιοτυπίες και παραξενιές τους. Στο τέλος όμως εύχεται να μην αλλάξει ο Θεός τους χωριανούς. Για το φως της Αναφωτίας και τον παιδικό παράδεισο γράφει η Άντρη Πική Πιτσιλλή. Η Φωτεινή Ιωάννου ένα στιγμιότυπο της γερμανικής επίθεσης στην Ελλάδα. Ο Παρασκευάς Ιωάννου (Σιεγκάς) και η Κουκλού θυμούνται τα παλιά μαθητικά χρόνια. Συνεχίζει ο Γεώργιος Καραγιώργης με το ποίημα «Η Ευαθθία», ένα επεισόδιο τιμητικό της τόλμης της Ευαθθίας που δεν άφησε τον καραμάνο να την αγγίξει. Ο αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Κωνσταντίνου καταγράφει τα της προπαρασκευαστικής περιόδου των Χριστουγέννων στην Παλιά Αναφωτία, με το σαρανταλείτουργο, τη νηστεία, την χοιροσφαγή και τις γιορτάρες μέρες. Ο Μιχαλάκης Κώστα Πουλλίδης αφηγείται το επεισόδιο θεραπείας της Απλά, συζύγου ενός Τούρκου διανοούμενου που της πότισε όλο το φάρμακο μεμιάς κι έγινε καλά. Ο Αντώνης Ηλιάκης θυμάται τον Χριστόδουλο Χατζητσαγκάρη, και τον Γιωρκή Λευκαρίτη Κατωδρύτη. Ο Αντώνης Αντωνιάδης γράφει το κείμενο «Ηταν μια ευτζή που σου έβαλεν εσένα», για μια θαυματουργή πράγματι επιστολή που έγραψε για μια φτωχή οικογένεια, και το κείμενο «Το Πρώτο Μαθητικό Ταμιευτήριο στην Αναφωτία» με πρωτοβουλία του, επί δασκάλου Κώστα Πιτσιλλίδη. Ο Παντελάκης Νικολάου γράφει τα κείμενα «Ξεγελάστηκε ο παπάς, μα κέρδισε», και το «Ο Νικολής και η διπλότσαππα», αλησμόνητα στιγμιότυπα της ζωής. Για μια εκτέλεση δολοφόνων, στο κάστρο της Λάρνακας, παρατίθεται εικόνα του Αλέξανδρου Μιχαήλ Χατζηλύρα και απόσπασμα από τον ποιητάρη Χριστόφορο Παλαίση.
Βαίνουμε προς το τέλος με τα Παρατσούκλια- Παρωνύμια, Μνημεία της τοπολαλιάς μας, μια ενδιαφέρουσα μελέτη της Νικόλ Ελευθερίου, που ορθά εκφράζει την θλίψη γιατί το φαινόμενο τείνει να εκλείψει.
Τελευταία τίθεται σελίδα με επαινετικά Σχόλια για το βιβλίο. Με γενικό τίτλο «Οι κυριότερες πηγές πληροφόρησης» βλέπουμε φωτογραφίες των: Χριστόδουλου Βρακά, Ιωάννη Ιγνατίου Κουρούσιη, Αντρέα Ηλία, Πέτρου Πέτρου, Χρυστάλλας Ιωάννου, Παρασκευά Ιωάννου, δρα Γεώργιου Παπαγεωργίου, Κυριάκου Σάββα και Έλληνα Χαραλάμπους.
Κύριε υπουργέ, κυρίες και κύριοι, ο καθένας που συνέβαλε στη συγγραφή και έκδοση του βιβλίου δεν έχει άλλη χαρά παρά να ακούσει το όνομά του αναγνώριση της προσφοράς του. Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο γιατί αξίζει και ως προς το περιεχόμενο και ως έκδοση.  
Ευχαριστώ


Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2018


Αυτή

Πριν γεννηθεί ακόμα την κυνηγούσαμε με τα ποδήλατα στους δρόμους, περνούσαμε έξω από το σπίτι της να τη δούμε, να χαρούμε το βλέμμα, το χαμόγελο, την ζωγραφίζαμε στους πίνακες της τάξης, πάντα με τα γαλανόλευκα, κάτι σαν Αθηνά, σαν Παρθενώνα, ένα τέτοιο είχε παράστημα, τέτοια μαγευτική θωριά, κι ύστερα μας πήραν τα δακρυγόνα, κι εμείς ξωπίσω της, φωνάζοντας ένωση, ματωμένοι και χτυπημένοι, άλλοι στα βουνά και στα λαγκάδια, άλλοι στις φυλακές και στο ικρίωμα, έβαλαν τα στρατιωτικά τους, ίσως καταδεχτεί και τους κοιτάξει, σφάζονταν γι’ αυτήν, κι ύστερα κατέβηκε, σαν από τους ουρανούς, δεν ήταν όπως την φανταζόμασταν, κάτι είχε αλλάξει, μικροί εμείς, ενθουσιασμένοι, πού να καταλαβαίναμε, κι ύστερα μας είπαν τρέξτε, κινδυνεύει, μπήκαμε στα στρατιωτικά καμιόνια, στα πλοία από Μεγάλο Πεύκο, τι έπαθες κόρη μας, ήταν ακόμα μικρή, μόλις είχε γεννηθεί, τριών τεσσάρων, μα καταλαβαίναμε πως πνιγόταν, ήταν γύρω κάμποσα θεριά, μέσα κάμποσα θεριά, ένας έπαιζε το θηριοδαμαστή, τον διαιτητή, γνώριμος ήταν, αυτός που μας κυνηγούσε στους δρόμους με τις δακρυγόνες και τα σχοινιά, πέρασαν χρόνια, ένα καζάνι έβραζε το μεγάλο κακό, το είχαν καλά κλείσει μην πεταχτούν οι ατμοί, εξερράγη, ήταν 1974, δεν είχαμε πια να την τρέχουμε, εμείς τρέχαμε να σωθούμε, τόσα χρόνια στο κρεβάτι, κατέβηκαν πολλοί επιστήμονες, ψυχολόγοι, πολιτειολόγοι, συνταγματολόγοι, παράξενα πλάσματα, από σκοτεινά έργα και μαγειρεία, άλλοι σαν καραγκιόζηδες, άλλοι σαν τον ταρζάν με την τσίτα του στο δάσος, όλοι να την σώσουν, κι εμείς να παρακολουθούμε, άναψε και κανένα κεράκι, λέει η μάνα μου, πού ξέρεις, αυτά κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους.  

Στέλιος Παπαντωνίου

Ανοίξω τα μάτια μου


Ανοίξω τα μάτια μου

Θα στείλω τα παιδιά στο συρματόπλεγμα, να περάσουν στα Κατεχόμενα (αν επιτρέπεται η λέξη) να ανοίξουν τα μάτια τους, να δουν τις εκκλησιές πώς καταντήσαν ερείπια, κέντρα διασκέδασης, χορού, γυμναστικής,  καφενεία, το εσωτερικό τους αγνώριστο, ένας σκέτος απόπατος πολλές φορές, και παραπλεύρως να δουν τα νεκροταφεία, ανασκαμμένα, με τους σταυρούς κατατσακισμένους, οι μακαριστοί νεκροί μας ποδοπατημένοι. Να δουν πως άμα δεν είναι δικό σου το οικόπεδο, χτίζεις ό τι θέλεις, κι αν ήταν δικό σου το σπίτι, βλέπεις πώς το παραμορφώνει με την ακαλαισθησία του, για να νομίζει ο εξ ανατολίας πως είναι δικό του, αλλά δεν είναι παρά κλεψιμιό.

Θα ανοίξουν τα μάτια τα παιδιά και θα δουν κελλεπίες, βράκες, χανούμισες, και κόκκινο, πολύ κόκκινο, να πονέσει το μάτι τους, κι όταν δουν ακόμα και κάμποσους στρατιώτες τούρκους, τότε ίσως να τους πιάσει κι ο φόβος, αλλά καλύτερα, να ανοίξουν τα μάτια τους, γιατί στη γειτονιά μου είναι εφτά οχτώ μακαρισμένα φαντάρια που είδαν τους στρατιώτες στο γειτονικό φυλάκιο και είπαν, μα κι αυτοί είναι σαν κι εμάς, τους πήραν μάλιστα και τσιγάρο να καπνίσουν, τώρα καπνίζουν οι δικοί τους τα μνήματά τους, ίσως να είπε κι ο τούρκος στρατιωτικός που τους έριξε τη θανατική, έλληνας καλός, έλληνας νεκρός, υποθέτω! Κι όταν έρθουν τα παιδιά από την επίσκεψη, να μου πουν αν θέλουν να γίνουν ελευθερωτές της πατρίδας ή ραγιάδες και δούλοι του κατακτητή κι αν ξεχώρισαν τους τουρκοκύπριους, με τους οποίους πιθανόν να συζήσουν, εδώ κατάντησαν μειοψηφία, οι ίδιοι το λεν.

Στα σχολεία, απ’ ό τι ξέρω, ξέχασαν το «δεν ξεχνώ», και δεν ετοιμάζουν ετοιμοπόλεμους, και δεν εθνικίζουν, δεν ξέρω αν ψάλλουν καν τον εθνικό ύμνο, πάντως, κάτι εκκλησάκια που υπήρχαν στα σχολεία, πολλούς εξενεύρισαν, δεν τους έτυχε όμως να δουν πότε το χρειάζονται τα παιδιά το εκκλησάκι, ούτε έζησαν σε σχολείο θάνατο παιδιού, να τα βλέπουν να τρέχουν μόνα τους εκεί, για παρηγοριά.

Ευτυχώς η ιστορική μνήμη δεν μας ρωτά ούτε εξαρτάται από τον καθένα μας, το αίμα κυλά στις φλέβες μας και δεν μας ρωτά, τα κύτταρά μας είναι δοκιμασμένα χρόνια χιλιάδες, γι’ αυτό ελπίζω και πιστεύω.

Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2018

Στέλλα Ρωτού


Στέλιος Παπαντωνίου

Στέλλα Ρωτού, Μέσ’ από τις θάλασσες(διηγήματα)

Η αγωνία της ελληνικής Κύπρου ολοζώντανη μεταδίνεται στον αναγνώστη, αλλά και τα όρια του παρόντος κόσμου ξεπερνιούνται και θραύονται μέσα στα διηγήματα της συλλογής. Περιγράφονται από τη μια οι καταστάσεις των τελευταίων πενήντα χρόνων στην Κύπρο, με αντιπροσωπευτικό λόγο, μέσα στον οποίο ο καθένας μας αναγνωρίζει τον παθόντα εαυτό του, σε άλλα όμως διηγήματα η στροφή είναι τόσο εσωτερική, ώστε να γίνεται το ίδιο το κορμί των ηρώων της. Με πολιτικά μηνύματα φορτισμένα διηγήματα αλλά και με πολύ συναίσθημα, αναγινώσκουμε τους ήρωες, τη συγγραφέα και τον λαό μας.

Αυτοβιογραφικά, με κρυφή νοσταλγία, ευγενική θλίψη για τον απολεσθέντα παράδεισο, γραφή ώριμη, καταθέτει την αποδοχή στη μοίρα, κάποτε όμως την εξέγερση και επανάσταση, ως πότε!

Πολύ κυπριακές στιγμές, πονετικές, η επίσκεψη στο σπίτι από το οποίο προσφυγοποιήθηκε, οι μνήμες, οι εικόνες των αλλοτινών καιρών, ο τόπος είναι οι άνθρωποι κι οι άνθρωποι χαμένοι. Κάποτε όμως γίνονται και θαύματα, για να σώζεται η ανθρωπιά.

Ευθύγραμμες αφηγήσεις στην αρχή, στα πρώτα κυπριακά -ας πούμε- διηγήματα, η συγγραφέας δεν έχει να αποδείξει σε κανέναν τίποτε, σίγουρη για τη γραφή της. Κι εκεί που νομίζεις πως όλα κυλούν ομαλά, Η Επιταγή της Μοίρας, νεύρο στη γραφή, μοντέρνος τρόπος εκφοράς του λόγου, εναλλαγή ρυθμών, τα απρόοπτα, η περιπέτεια, κεντρίζουν νέα ενδιαφέρουσα ανάγνωση. Διηγήματα με το βαθύτερο νόημα της ανθρωπιάς, έστω κι αν αδιόρατα υποβόσκει ένας διδακτισμός, επειδή ξεχειλίζουν από καλοσύνη και αληθινές   - έστω μικρές-  πινελιές, χαράζονται στη μνήμη.

Κάποτε ποιητική γραφή, λυρικά εκ βαθέων ποιήματα- διηγήματα,, με φιλοσοφικό βάθος και στέρεο υπόβαθρο, ψυχανάλυση, πείρα και πεποίθηση, ο προβληματισμός για τη ζωή με μια γερή φαντασία γράφουν εμπλουτισμένα διηγήματα. Ουσιώδης η ψυχολογία των ηρώων που αποτυπώνεται με υπερρεαλιστικές εικόνες, κάποτε θυμίζουν συναξάρια αγίων και την πάλη τους με την αμαρτία, σ’ έναν κόσμο ονειρικό, μα περισσότερο εφιαλτικό. Ταξίδια πέραν του τόπου και του χρόνου.

Κάποτε όμως η πραγματικότητα είναι πιο εφιαλτική, Γι΄αυτό και η Στέλλα Ρωτού έχει σπάσει τα όρια των κόσμων και με τη δύναμη της πέννας της ταξιδεύει τους αναγνώστες της μέσ’ από τις θάλασσες, το βιβλίο της με τα δεκατέσσερα διηγήματα, αξιοδιάβαστο, καλοτάξειδο.

Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2018

Ποιος εκφράζει τον λαό;


Στέλιος Παπαντωνίου

Ποιος εκφράζει το λαό;

Στην Κύπρο τα κόμματα έχουν την εντύπωση πως εκφράζουν τον λαό, ξέρουν όμως πολύ καλά οι κομματάρχες πως έχουν καταντήσει αρχιτσέλιγγες, γιατί έτσι συμπεριφέρονται στα μέλη τους, σαν σε πρόβατα, και τα μέλη ξέρουν πως εξαρτώνται πολλά από τους κομματάρχες, όπως ο διορισμός τους σε θέσεις στη δημόσια υπηρεσία, οι προαγωγές ή και μεταθέσεις ή μετακινήσεις τους από μια υπηρεσία σε άλλη. Τα κόμματα στην Κύπρο αποτελούν λαβυρίνθους μέσα στους οποίους ο μινώταυρος κατατρώει τα θύματά του, μη αφήνοντας ελευθερία κινήσεως σε κανένα, αφού απαξάπαντες πρέπει να αποτελούν πρότυπα γιέσμεν ή γιεσγούμεν.

Ήρθε όμως κι η περίοδος του δημοψηφίσματος, το 2004,  κι αποδείχτηκε πως τα μέλη μπόρεσαν να αποδεσμευτούν από την ανελεύθερη θηλιά και ψήφισαν κατά βούληση, εκφράζοντας προπάντων την πίστη τους στην ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, του μόνου όπλου που μας έμεινε, ύστερα από τόσες υποχωρήσεις και παραχωρήσεις στους αχόρταγους γείτονες.

Επανερχόμαστε πάλι σήμερα σε παρόμοιες περιόδους, ο λαός αγωνιά για το μέλλον του τόπου, μερικοί των κομματαρχών ανέβηκαν στη σκηνή και παίζουν το θέατρό τους, με το ανάλογο ύφος, υφάκι, σιδηρούν προσωπείο, χαραγμένο χαμόγελο ή σφραγίδα κομπογιαννίτη, πολλοί θαυμάζουν από συνήθεια, άλλοι χειροκροτούν λόγω υποχρεώσεων προς τον αρχηγό, οι έξω κομμάτων όμως με τη βοήθεια των σύγχρονων μέσων κοινωνικής δικτύωσης εκφράζουν την απέχθεια προς τα γιγνόμενα, γενικά προς όσα γίνονται γι’ αυτούς χωρίς αυτούς, με συμπαιγνίες μεγάλων δυνάμεων, του διεθνούς οργανισμού, ειδικών επί του πώς η ανελευθερία παρουσιάζεται ως ελευθερία και η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ειδίκευση αποκτηθείσα προ του σχεδίου Ανάν, ενταύθα, γιατί μόνο στην πατρώα γη συμβαίνουν όσα συμβαίνουν, σχεδιάζονται όσα στα μαγειρεία κρυφά μαγειρεύονται και ξαφνικά ο κόσμος εμβρόντητος καλείται να διαβάσει μερικές δεκάδες, εκατοντάδες και αύριο χιλιάδες σελίδες ακαταλαβίστικα, για να πει το ναι ή το όχι. Τόσα γίνονται εν τω κρυπτώ και ελάχιστα στο φανερό, γιατί η μέρα βλέπει τα έργα της νύχτας και θρηνεί και οδύρεται, πάντα ελπίζει όμως πως ο καλός Θεός θα σώσει αυτό τον τόπο από τις ανομίες των κυβερνώντων, των προκυβερνησάντων και των κομματαρχών.

Κι απομένει κανένα διαδίχτυο, να γράφει ο κόσμος τα πάθη του, τις αγωνίες και τα παράπονά του. Οι άλλοι, πεπεισμένοι πως εκτελούν σωστά το έργο τους, δεν νιώθουν πως έχουν υποχρέωση να δώσουν λόγο σε κανένα, πανίσχυροι στο να τους τραβούν όπου άλλοι διατάσσουν, πάντα υπάρχει ζώο μεγαλύτερο από την καμήλα, μεγάλες δυνάμεις λέγονται.

Απογοήτευση στον κόσμο, γιατί τόσα χρόνια αδικίας τα αποδέχονται οι ιθύνοντες αδιάντροπα, από υποχώρηση σε υποχώρηση φτάσαμε να ακούμε όσα γενικά λέγονται από τους εκπροσώπους του ΟΗΕ για την Κύπρο και διερωτώμεθα, τόση κουφαμάρα, τόση στραβάρα, δική τους ή των δικών μας εκπροσώπων, πώς να γίνει ανεκτή από τον λαό!

Κι ο λαός, είπαμε, άλλοι δεξιά, άλλοι αριστερά, άλλοι στο τεμαχισμένο κέντρο, βαθιά, άκραχτα μεσάνυχτα, τρισκότεινοι ουρανοί. Κι όμως πιστεύουμε και ελπίζουμε.   

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2018

Αντώνη Τέκκη Αληθώς


ΑΝΤΩΝΗ ΤΕΚΚΗ «ΑΛΗΘΩΣ» (ποιήματα) εκδόσεις Αιγαίον



Κυρίες και κύριοι,  

ο Σπύρος Κέττηρος στην εισαγωγή του

λέει πολλά και ενδιαφέροντα για τον κόσμο της Λύσης.

Ο ομιλών, στον πρόλογό μου στην ποιητική συλλογή που παρουσιάζω, γράφω:

«Ο Αντώνης Τέκκης είναι πολυτάλαντος, ευαίσθητος δέκτης μηνυμάτων,

ποιητής με ευρύτητα θεμάτων και ποικιλία ρυθμών και μέτρων,

με χαραγμένες μέσα του ιστορικές στιγμές του τόπου,

φύλακας θαυμαστών παλαιών λέξεων, συγκινητικός, γνήσιος άνθρωπος, με τις αξίες και τα ιδεώδη που γαλούχησαν γενεές γενεών.

Δύσκολο να τον περιορίσει κανείς σε περιγραφικά όρια,

αφού θα διαφεύγουν πτυχές λαμπρές του πηγαίου ταλέντου του,

που συγκλονίζουν τον αναγνώστη των ποιημάτων του.

Τον γνώρισα μέσα από τα σύγχρονα κοινωνικά τηλεδίχτυα

και θαύμασα τα ποιήματά του, που ολοφάνερα μαρτυρούσαν ένα ποιητικό μέγεθος μεγάλο, που επακριβώς εκφράζει τα δαιδαλώδη

που ζήσαμε και νιώσαμε σ’ αυτό τον τόπο, αυτή την πολυκύμαντη περίοδο, κάποτε λακωνικά και με βαθιά σοφία κάποτε με αρμονικές συμφωνίες ήχων και στίχων.

Δεν θα αναλύσω το έργο του, καταθέτω μόνο την πίστη μου στην αξία του, που θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες και από μόνοι θα εκτιμήσουν.

Τον ευχαριστώ που μου εμπιστεύτηκε ποιήματά του

και παρακολούθησα την εξέλιξη της παρούσας έκδοσης,

που θεωρώ ψηφίδα ακριβή στην ποίηση της Κύπρου.»

-------------------

Θα αρχίσω την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Αντώνη Τέκκη ΑΛΗΘΩΣ και ανάλυση τώρα του έργου του με ένα σημαδιακό δικό του ποίημα

Μουσουπεκλίκκια μου

Πιάννω κρογιόν τζι έναν χαρτίν, αφ΄όν διώ ραχάττιν

Που κάθε λλίον ξαπολιούν κουβέντες που τ’ αδράχτιν.



Έρκουνται λέξεις ‘που αλλού, παλιές σαν ποραντίες

Στάσσουν στον νουν μου πιτσικλιές. πότε πολλές ή λλίες.

Πάππου – προπάππου που γενιές, που τέθκοια ελαλούσαν,

Τότες που συντυχάνασιν, είτε που τραουδούσαν.

Στόμαν στομάτου, έρκουνται τζιαι στο δικόν μου στόμαν,

Π’ άμαν τες πω, πλουμίζουσιν την συντυσιάν με χρώμαν.

Ξέρω πως άμαν ακουστούν, φέρνουσιν απορίαν/

Μα φέρνουν πάνω βαρετήν της Κύπρου ιστορίαν.

Μια λέξη μόνον, έφκαλεν τάτιν τζιαι την ουσία.

Γλέπω τζιαι σσιέπω τες, γιατί εν σγιον περιουσία.

Λέξη να λάλες μανιχά, ήταν κουβέντα μιάλη/

Θέλει πολλές τωρασινές το νόημαν να φκάλει.

Κρώννου την λέξην μανιχά, μπαίννει όπου ταιρκάζει/

Η μια αλαβρολάλητη τζι η άλλη να μπαρκάζει.

Άμαν θυμώσω πκιον να δεις: έρκουνται ποτραμύλιν.

Λλίοι τες συντυχάννουσιν, να μεν γινούν ρεζίλιν.

Μάγκου λαλώ τες, ξέρω τες, τζιαι ούτε αμπαλαθκιάζω

Που άλλην χώραν εν θέλω να είμαι ή να μοιάζω.

Άλλον να πεις «εσσιέττισα», τζι άλλον να πεις «κεντρίζω»

Τάτιν ηβρίσκω να «σφογγώ», θυμόν να «ξησκονίζω».

Όποιου τωρά του φανιστεί να ‘ρτει να νιελάσει

Πάνω σε μνήματα παλιών παππούων του θα γλιάσει!.

---------------------

Μια ανάλυσή του ποιήματος αναδεικνύει το αληθές της σκέψης του,

πως εκφράζεται μόνο με τη βαθύτερη πηγή της γλώσσας μας

που βρίσκεται στα ενδότερα της ψυχής του.



Το ποίημα το θεωρώ ομολογία πίστεως στην κυπριακή διάλεκτο.

Με άλλα λόγια, η μεγάλη σημασία της γλώσσας, της δικής μας διαλέκτου, της παράδοσης πάππου προς πάππου και προπάντων του σεβασμού της, οδηγεί τον άνθρωπο στην αυτογνωσία και την αυτάρκεια, άρα και την απελευθέρωση από την ξενομανία.



Η κάθε κυπριακή λέξη βγαίνει μέσα από την καρδιά,

φορτισμένη συναισθηματικά, ώστε ο άνθρωπος να νιώθει πως τότε μόνον εκφράζεται, όταν χρησιμοποιεί τις λέξεις που έμαθε από την παιδική του ηλικία , από τη γιαγιά και τον παππού,

έναν πραγματικό θησαυρό για τον οποίο νιώθει περηφάνια.

---------

Η συλλογή είναι πλούσια: αρχίζει από τα σεβαστά πρόσωπα, ανθρώπινα και θεία, και την πατρίδα με ορθές θέσεις και αρχές,

Δεύτερον, στην καρδιά της συλλογής συλλαμβάνουμε τη σημασία της γλώσσας και της νοητικής λειτουργίας,

Τρίτον προχωρεί σε αισθητικές παρατηρήσεις ομορφιάς του ουρανού με τον ήλιο και το φεγγάρι, μαζί με τα ερωτικά

και τέταρτο, πάλι της προσφυγιάς και του πόνου.



Λοιπόν, Από ιερών και οσίων άρχεσθαι.

Δρασκελούμε την εξώπορτα της συλλογής και συναντούμε πρώτον ένα συγκινητικό ποίημα αφιερωμένο στον πατέρα του, πεθαμένο στην προσφυγιά,  ύστερα από την πάλη με τον Χάροντα.

Θρύλοι, μύθοι, παραδόσεις, παρελθόν και παρόν, πόνος και αναστάσιμη ελπίδα πολυσήμαντη, ως λευτεριά, επιστροφή στη γενέθλια γη, και χριστιανική πίστη, αντρίκιο μοιρολόι, που κρύβει και φανερώνει  ο σεβασμό και την αγάπη στο ιερό πρόσωπο. Κι ύστερα

Ένα επίγραμμα στη μνήμη της Λύσης, σφραγίδα της κλωστής που δένει τον άνθρωπο με το χωριό, το διαπλαστικό περιβάλλον, στο οποίο οφείλει την προσωπικότητά του.

Ακολούθως ο φακός επικεντρώνεται στην Παναγία της Λύσης,                                         την Γρουσολυσιώτισσα, τη Μητέρα των Όλων.                              Κινηματογραφική σκηνή, συμβολική:

 «εποταβριστήκαμεν να σε πιάσουμεν» σε πρώτο πληθυντικό.

Δεν εκφράζει μόνο τον εαυτό του μα και το σύνολο,                                 και είναι πράγματι ο Αντώνης άξιος εκπρόσωπος των χωριανών,                      κι αυτοί περήφανοι για την ποιητάρισσα Λύση.

 Ένα τραγικό ποίημα, με την ανατροπή, την περιπέτεια, την μεταβολή των πραττομένων εις το εναντίον, με συναισθήματα συντρίβοντα                                                                                  κι ανοίγματα στα ξώθυρα της ελπίδας.

Ως έμπειρος γνώστης, συμβουλάτορας, παραδίνει προπάντων αξίες, εμβαθύνει στα θεμέλια του πολιτισμού μας, με σκληρές ζωντανές εικόνες, ήχους και μύρα.

Με το στίχο του συγκλονίζει αισθήσεις, γεννά αισθήματα και συναισθήματα, προπάντων τον θαυμασμό μας για την τέχνη του.

Η ποιητική συλλογή γέμει του πάθους του νησιού μας,                                    χωρίς να διαφεύγει η αφορμή για την εισβολή, το πραξικόπημα.

Οι φρούδες ελπίδες, η ύβρις απέναντι στους συμπατριώτες μας,                           «οι αίτιοι τζι οι επέτειοι», όπως γράφει.                                                   

Γεμάτος οργή για τους πραξικοπηματίες, για τα λόγια και για τα έργα τους, καλεί τους συμπατριώτες μας να δουν πού οδηγεί                                            «του κούφου η συρμαθκιά».

Σκηνές, εικόνες σεισμικές δονήσεις:                                                                  «Τρέμει η γη τζιαι φκάλλει αύραν-                                                                    ππέφτουσιν τοίσιοι τζαι μπαίνει φως.»



Τα ποιήματα του Ττέκκη δεν αποτελούνται από λέξεις ωραίες,                   κενές περιεχομένου. Αντίθετα, νιώθεις κάθε λέξη πόσους και ποιους κραδασμούς μεταδίνει, βγαλμένους από τα κατάβαθα του είναι του.

Ευαίσθητος δέκτης των πολιτικών μηνυμάτων του εθνικού μας θέματος, των προσπαθειών να επιβληθεί λύση διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, να παρουσιάζεται το ανύπαρκτο «κυπριακό έθνος»                                             ως λύση του προβλήματος, την ώρα που η γη μας αποτελεί αναμφισβήτητο  μάρτυρα των βίαιων θανάτων συμπατριωτών μας.                                                                

Όλα αυτά κατευθύνουν τον ποιητή με συγκινητικές εικόνες και λόγο καλοβυζασμένο στην απαίτηση δικαιοσύνης.

Έχοντας επίγνωση αφ’ ενός της από αιώνων ελληνικότητας                             της ιστορίας και της ψυχής μας, αφ’ετέρου της προδοσίας των συνταγματαρχών της χούντας,  διακρίνει το ουσιώδες,                                                                                                       το απαραίτητο στην προσκόλληση στις ρίζες μας                                              αλλά και καταδικάζει το πραξικόπημα                                                                      που διέγραψε το προαιώνιο όνειρο των πατέρων μας και ημών                       για την ποθητή ένωση Κύπρου Ελλάδος.                                                                Με μια σειρά από ποιήματά του η μεγάλη μητέρα, η πατρίδα,                  δέχτηκε τον στιβαρό του ύμνο.

--------------------

(Παρενθετικά, στην απόδοση της γραπτής κυπριακής διαλέκτου                    δεν ακολουθήσαμε καμιά σχολή ή θεωρία.                                        Προσπαθήσαμε να αφήσουμε απλά γραμμένες τις λέξεις,                                     με διπλά σύμφωνα, όπου χρειαζόταν,                                                            και με τα εικοσιτέσσερα γράμματα του αλφαβήτου,                                         που είναι αρκετά για να αποδώσουν τον προφορικό ποιητικό λόγο.                 

Στο τέλος ένα γλωσσάρι βοηθά με τις κυριότερες λέξεις,                                 όλο και κάποιες θα έχουν διαφύγει,                                                                σήμερα κυκλοφορούν πολλά λεξικά, είναι και το διαδίχτυο.

Κάποτε, στο μέλλον, εύχομαι να εκδοθούν τα «Άπαντα Αντώνη Τέκκη», γιατί είναι πολυγραφότατος.

Εδώ ένα μικρό μόνο δείγμα της δουλειάς του παραδίνεται,                              για να πάρει από τη μια ο ποιητής το βάπτισμα του πυρός                             και από την άλλη οι φίλοι ένα μικρό δείγμα της ποιητικής του δύναμης.)

-----------------------

Επανέρχομαι στη συλλογή.

Η δεύτερη μεγάλη ενότητα και σημαντική αναφέρεται στη γλώσσα                και στο νοητικό σύστημά μας.                                                                                «Η γλώσσα σου να ΄ν στούππωμαν, τζιαι η καρκιά λαλλιά σου.»

Τα επιγραμματικά του δίστιχα αποδεικνύουν τη δύναμή του                     να συμπυκνώνει νοήματα.                                                                                       Με τον γνωμικό χαρακτήρα τους δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αναλύει και να αποκαλύπτει  διά μακρών τα βαθιά του νοήματα.

Όπως πιο πάνω λέει, να ξέρεις πότε να μιλάς, συγκράτα τη γλώσσα,                                                                                                    ό τι πεις όμως να βγαίνει μέσα από την καρδιά, «καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί».  Ειλικρίνεια περισσότερο χρειάζεται παρά συναισθηματικός φόρτος.

Στο ίδιο μοτίβο, συμβουλές για το μέτρο στη σκέψη,                                           στο λόγο, στη σιωπή.                                                                                  Επανερχόμενες αιώνιες αλήθειες με εικόνες εμπνευσμένες από την αγροτική ζωή και ζωντανές σκηνές της καθημερινότητας.



 Δεν είναι όμως μόνο η φιλοσοφική σύλληψη της γλώσσας                               και της αξίας της, αλλά και οι αισθητικές του παρατηρήσεις, η τρίτη ενότητα, οι ζωγραφικοί πίνακες της φύσης, ο θαυμασμός του ανθρώπου μπροστά στην ομορφιά, στο ωραίο, το «δόξασμαν της ομορκιάς» στο ποίημα «Βούττημαν νήλιου».

Από αυτή την άποψη μπορούμε να μιλούμε για τον πανάρχαιο πρόγονό μας  που στάθηκε με θαυμασμό μπροστά στον ήλιο που θεοποίησε και ύμνησε, και στη σελήνη που λυρικά τραγούδησε.

 Ίσως λοιπόν ο αισθητικός θαυμασμός, να γέννησε τον φιλοσοφικό και κατ’ επέκταση την επιστήμη. Σημασία έχει πως εδώ στην ποίηση του Τέκκη  ξαναβρίσκουμε τον πανάρχαιο άνθρωπο με τα προγονικά ρίγη.

Το ίδιο και οι αλήθειες οι πανάρχαιες, οι μεγάλες αλήθειες που βρίσκονται μπροστά μας.  Το ίδιο και οι επιθυμίες, οι φιλοδοξίες, τα σχέδια, το άπλωμα του χεριού ως εκεί που φτάνει, ρήσεις που θυμίζουν τους στωικούς φιλοσόφους με τα πρακτικά τους διδάγματα.

Η εσωστρέφεια, το ένδον σκάπτειν, η διερεύνηση                                            όχι μόνον εαυτού αλλά και της λειτουργίας του νου                                            και η προσπάθεια με ποιητικές εικόνες να περιγραφεί η λειτουργία του, μας φανερώνει άνθρωπο ενδοσκοπούμενο                                                         και αναλυτικό των εσωτερικών του διεργασιών.

Εν ολίγοις, επειδή γράφει στην κυπριακή διάλεκτο,                                              δεν σημαίνει καθόλου κατώτερη σκέψη ή απλοϊκή.                                   Αντίθετα θαυμάζουμε έναν υψηλού νοητικού επιπέδου άνθρωπο.

Μια σειρά από αλήθειες, φως, θαυμασμό στη γλώσσα,                                εικόνες του γενέθλιου τόπου                                                                           και του ρόλου που έπαιξε στην ανάπτυξη του ανθρώπου,                 μεγαλυνάρια του τόπου που τον γέννησε κι επιθυμία τελευταία,                 εκεί να τον θάψουν.                                                                                           Για να κλείσει ανθρώπινα ο κύκλος και όχι απάνθρωπα                               όπως άλλοι το σχεδίασαν.



Ένα από τα πιο βαθιά, φιλοσοφικά ποιήματα,                                      πολυεπίπεδο, πολύπτυχο,                                                                           αισθητικής ομορφιάς και ανάγκης του ανθρώπου                                        να ενωθεί με το σύμπαν, έν το παν,                                                                    για να βρει τον εαυτό του στην ησυχία του,                                                       ένα ποίημα με το πλατωνικό σπήλαιο και την εικόνα του                               αλλά και τον πόθο της γνησιότητας είναι                                                       «Το μουρμουρκόν της σιωπής». Άριστον.



Κάτω από την αγάπη στη φύση                                                                           με τις πρωινές της παραδείσιες μυρουδιές                                               κρύβονται αισθήσεις υπερευαίσθητες                                                                  που συλλαμβάνουν αόρατες ομορφιές                                                                    και τις αποδίδουν με οσφρητικές εικόνες.

Όσα και να πούμε είναι λίγα.

Η επιλογή των ποιημάτων από τον ίδιο ήταν αριστοτεχνική,                         γιατί έδωσε λίγα μα δυνατά ποιήματα,                                                    γλωσσικά, μετρικά,                                                                                                     με τους ηχητικούς τους συνδυασμούς να θυμίζουν                                παρηχήσεις Ομηρικές                                                                                               και εικόνες από τις πιο δυνατές της ποίησής μας.





Στις αντιθέσεις, ώριμες, σοφές ρήσεις έμπειρου της ζωής:

ο ήλιος και το φεγγάρι, ο νους και η καρδιά.                                                         Μα, αυτά λέω είναι τα θεμελιώδη- εκ των ων ουκ άνευ-                                              με τα οποία ασχολείται,                                                                        αποδεικνύοντας πως όχι μόνο δεν έχασε την ουσία                                           αλλά εμμένει σ’ αυτήν,                                                                                        γιατί βίωσε βαθιά τη σημασία τους, τη αξία τους.

Ακριβώς η διαφορά από τους άλλους είναι πως                                                 δεν παίζει με τις λέξεις στο κενό,                                                                          αλλά καταλαβαίνει ο αναγνώστης πως οι λέξεις                                               βγαίνουν από τα κατάβαθα του είναι του,                                                       γιατί ο ίδιος αισθάνεται τα πρώτα μαύρα ρίγη, κατά Ελύτη,                                                               είτε από τα αισθήματα είτε από τα συναισθήματά του.

Μπορεί η ευαισθησία του να είναι υπέρμετρη,                                                    γι‘ αυτό και η τέχνη του να εκφραστεί αποτελεί κατόρθωμα.

Δεν θα ήθελα να κάμω αναφορά σε άλλους μεγάλους της ποίησής μας.  Όποιος όμως μετέχει της ποίησής τους στην κυπριακή διάλεκτο,                    θα τοποθετήσει τον Αντώνη Τέκκη σε μια θέση ισάξιά τους.

Διαβάζοντας μερικά ποιήματά του                                                                        θα φέρει στο νου τους παλαιούς μεγάλους εκείνους,                                       και θα χαρεί τον νέο πραγματικό Κύπριο ποιητή.

Με τον Αντώνη Τέκκη ξαναβυθιζόμαστε στις πηγές                                          του συναισθήματος και του αισθήματος,                                                            στην αξία της φύσης ως αισθητικού φαινομένου,                                               στις εικόνες της ως την πρώτη ύλη                                                                           για να εκφράσει ο γνήσιος άνθρωπος τον θαυμασμό του                                στην ομορφιά της αγαπημένης του,                                                                       τον έρωτά του,                                                                                                                     σ΄ ό τι πιο γνήσιο και αληθινό νιώθει ο ερωτευμένος άνθρωπος.



Ό τι ως τώρα διά πολλών είπαμε,                                                                            ο ποιητής με ένα μόνο τετράστροφο ποίημά του για την Ποίηση                         μας το λέει,                                                                                                          τελευταίο τοποθετημένο στο πρώτο μέρος μπορούμε να πούμε                    της συλλογής. Ένα ποίημα στην Ποίηση.

Είναι εδώ που λες, κι αν είναι να διαλέξω για ανάγνωση, ποιο να προτείνω; Και τα χάνεις. Διαβάστε τα όλα.

Στα ποιήματα που ακολουθούν, προς το τέλος της συλλογής, η τετάρτη ενότητα,  γεμάτα από τη ζωή της προσφυγιάς                                                                      από  τον πόνο του διωγμένου από τα χώματά του παιδιού,                                δεν αναφέρθηκα γιατί η συγκίνηση υπερχειλίζει.

Μια γεύση θα πάρετε από την ανάγνωση που ακολουθεί.

Η προτροπή μου όμως είναι: Διαβάστε τα όλα.

Ποιητής ετέχθη ημίν. Αληθώς ετέχθη: ο Τέκκης.

Ευχαριστώ