ΑΝΑΦΩΤΙΑ

Στέλιος Παπαντωνίου

Παρουσίαση του βιβλίου ΑΝΑΦΩΤΙΑ –ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Σεβαστόν ιερατείον, Κύριε Υπουργέ –κύριοι προύχοντες, κυρίες και κύριοι

Μεγάλη μου η τιμή να παρουσιάσω το βιβλίο «Αναφωτία Πορεία στον χρόνο», μπροστά σε ανθρώπους που βίωσαν, γνώρισαν, και κατέχουν πολλά για την κοινότητα, όντας πρωταγωνιστές οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους. Ως αντικειμενικός όμως μελετητής του βιβλίου είμαι σε θέση ανεπηρέαστος να αρθρώσω λόγο γι’ αυτό και προκαταβολικά να εκφράσω τον θαυμασμό μου στους κύριους συντελεστές του έργου, γιατί μεταποίησαν τόπους, χρόνους, πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις σε λόγο, και με τη βοήθεια της εικόνας καθοδηγούν ξένους και δικούς στη γνώση της κοινότητας, αφήνοντας ένα έργο αξίας στο θησαυροφυλάκιο του πολιτισμού μας.

Το βιβλίου «Αναφωτία Πορεία στον χρόνο» ευθύς εξαρχής εκπλήσσει τον αναγνώστη με τις επιβλητικές διαστάσεις του και την καλαίσθητη εμφάνιση. Βαριά, γήινη αλλά κι ανάλαφρη η εκκλησία της αγίας Φωτεινής, ζωγραφιά της Θέκλας Παπαδοπούλου,  περιβαλλόμενη από ένα πολύχρωμο ουρανό ως το κύριο χαρακτηριστικό χρώμα εμπροσθόφυλλου και οπισθόφυλλου. Τούτο ήδη  έχει θέσει τη δική του σφραγίδα στο βιβλίο, κι έτσι σίγουρα θα διακρίνεται ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλα. Πλούσιο σε φωτογραφικό υλικό το βιβλίο παρέχει πολύπτυχη εικόνα της πολυδαίδαλης ζωής διά μέσου των χρόνων της κοινότητας, των ανθρώπων και των ασχολιών τους, με δείγματα εγγράφων, και άλλων τεκμηρίων των καταγεγραμμένων ιστορικά στιγμών.

Ελκυστικές φωτογραφίες, με το χωριό από διάφορες οπτικές γωνίες, με πρόσωπα και πράγματα σημαδιακά, με σκηνές από τη ζωή στην Αναφωτία, δίνουν στο μάτι να χορτάσει οπτικά το αντικείμενο της αγάπης και της έρευνας, μετατρέποντας το άψυχο χαρτί σε πηγή λαλέουσα. Οι ποιητικές ψηφίδες από ταλαντούχους χωριανούς ποιητές εξυμνούν τα κάλλη του γενέθλιου τόπου.

Πριν προχωρήσω στην αναλυτική παρουσίαση, θεωρώ χρέος να αναφερθώ στους χορηγούς της έκδοσης, τον Μιχάλη Ιγνατίου και την Παναγιώτα Βάσου Μιχαήλ. Επίσης, στην επιτροπή Γενικής επιμέλειας του βιβλίου που αποτελείται από τον Νίκο Καραγιώργη, την Ανδριανή Νικολάου Ζαχαρίου, την Φωτεινή Ιωάννου και τον Γεώργιο Καραγιώργη.

Το βιβλίο χωρίζεται σε οκτώ μέρη

Πρώτον,  Ενημέρωση για το βιβλίο, οι χορηγοί και επιμελητές,

Δεύτερον, Γνωρίστε την Αναφωτία, ξενάγηση στο χωριό, τοπωνύμια, ναοί

Τρίτον, Πορεία στον χρόνο και γεγονότα από την Φραγκοκρατία και εξής ως το 1974

Τέταρτον, Μελέτες για την χλωρίδα και πανίδα , εκπαίδευση, εμπορική, κοινωνική, αθλητική, συλλογική  και θρησκευτική ζωή

Πέμπτον, τα γενεαλογικά δέντρα των κατοίκων χριστιανών και μωαμεθανών,  που καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου, 272 σελίδες περίπου

Το έκτο μέρος, Γράμματα, Τέχνες, Επιστήμες, Ποίηση με ειδική αναφορά στη λαϊκή ποίηση

Έβδομον, με συνταγές και ιστορίες – παρατσούκλια, σχόλια

Το όγδοον και τελευταίο, με αφηγήσεις και ιστορίες

Ένας χάρτης με τα οικογενειακά δέντρα εμπλουτίζει το βιβλίο. Ο καθένας μπορεί να τον μελετήσει, να γνωρίσει τους συγγενείς του. Ιδιαίτερα χρήσιμος στους ξενιτεμένους.

Αναλυτικότερα,

Στο μέρος Α΄,  αφού είδαμε την επιτροπή γενικής επιμέλειας και έκδοσης του βιβλίου πληροφορούμαστε περισσότερα γι’ αυτήν από τον Πρόλογο που υπογράφει ο Νίκος Καραγιώργης και στον οποίο σε στιβαρό περιεκτικό λόγο κατατίθεται βαρύς ο μόχθος της επιτροπής και δοξαστικό το κλέος των προγόνων.

Ο κοινοτάρχης Σταύρος Καραγιώργης χαιρετίζει την έκδοση με χαρά και περηφάνια, ευχαριστώντας χορηγούς, πρωτεργάτες, επιστήμονες και όσους συνέβαλαν στη γέννηση του πνευματικού αυτού τέκνου της κοινότητας.

Σε σύντομη αναδρομή του για τα πρώτα σπέρματα και την εξέλιξη της συγγραφής, ο Γεώργιος  Καραγιώργης παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες, συνοδευόμενες με τα αντικρουόμενα συναισθήματα όσων επιδόθηκαν με πάθος στο έργο. Σύντομη αναδρομή και στην ιστορία της κοινότητας από Φραγκοκρατίας. Ύστερα με τους πρώτους Οθωμανούς και κατόπιν τους χριστιανούς προγόνους, αφού σήμερα, όπως πληροφορούμαστε,  βρισκόμαστε στη όγδοη γενεά απογόνων.

Μέρος Β΄ Γνωρίστε την Αναφωτία.

Είναι καιρός να περιδιαβάσουμε στο χωριό, με συνοδούς τον Νίκο Καραγιώργη, τον αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου, την Φωτεινή Ιωάννου και Ελένη Νικολάτου, την Άννα Χριστοδούλου, τον Παπα Χαράλαμπο και την Θέκλα Χριστοδούλου με χάρτες, φωτογραφίες της κοινότητας, απόσπασμα από τα Excerpta Cypria, πίνακες με αριθμούς των κατοίκων, ταξινομημένα όλα έτσι, ώστε να υποβοηθούν την κατανόηση των κειμένων και να εποπτικοποιούν τόπους και πληροφορίες.

Τα ποιήματα του Μιχαλάκη Παρίδη, Γεώργιου Καραγιώργη και Παντελή Νικολάου  αποτυπώνουν τη συναισθηματική και λυρική εικόνα της Αναφωτίας.

Η γνωριμία γίνεται μέσω ξενάγησης στην παλιά κοινότητα με τα φτερά της φαντασίας και στη νέα με ζωντανές περιγραφές. Ενδιαφέρουσες οι μελέτες για την ονομασία του χωριού, την αρχιτεκτονική, τα τοπωνύμια, τους ανθρώπους και τις εκκλησιές. Πολύς μόχθος κατατέθηκε, αλλά και πολύ το όφελος των αναγνωστών.

Κείμενα γεμάτα με την αρμονία των χρωμάτων και τη συναισθηματική πληρότητα που απλώνει το χωριό στις ψυχές των κατοίκων. Κάθε κτίσμα με την Ιστορία του. Διαρκής η αναφορά στο τουρκοκυπριακό στοιχείο που υπήρχε ως το 1964 αλλά και στους ήρωες της κοινότητας, Μιχαλάκη Παρίδη, Τάσο Κωνσταντίνου, Ζαφείρη Μιχαήλ. Εκκλησίες, μύλοι, νεκροταφεία, τα πάντα στη θέση τους και με το όνομά τους.

Από το αρχαίο αναφωτίς αναφωτίδος το όνομα, μαρτυρεί και λεξιλογικά τον λουσμένο στο φως τόπο, που προκαλεί ψυχική ανάταση, ή κατά άλλη εκδοχή από τις φωτιές των βιγλατόρων, που προειδοποιούσαν για επερχόμενους πειρατές, ή τρίτον, από την αγία Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα.

Η φαντασία και η μνήμη καλπάζουν με την Αναφωτία των παλαιών χρόνων, που ζωγραφίζεται παραδείσια, ακόμα και με τους χείμαρρους λάσπης του χειμώνα, με ένα θησαυρό λέξεων που αντιστοιχούσαν σε ζωντανά πράγματα της εποχής. Πληροφορίες που ενδιαφέρουν όχι μόνο τους συντοπίτες αλλά και τον όποιο μελετητή της ζωής και της γλώσσας μας, ιδιαίτερα  με τα τοπωνύμια . Η αυξομείωση των κατοίκων ορθά συνδυάζεται με τις ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές παραμέτρους της ζωής. Η θρησκευτικότητα κατοπτρίζεται στους ναούς, τα παρεκκλήσια και εξωκλήσια, με το άρωμα της πνευματικότητας αφενός και με την τρικυμιώδη ιστορία του ναού του αγίου Δημητρίου αφετέρου.

Το Μέρος Γ΄  Πορεία στον Χρόνο και Γεγονότα, αρχίζει με εργασία της δρος Νάσας Παταπίου με τίτλο «Το Χωριό Αναφωτίδα κατά τη Φραγκοκρατία και κατά τους χρόνους της Βενετικής Κυριαρχίας». Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο του Αντρέα Ορφανίδη για την Πειρατεία στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Στην Τουρκοκρατία αναφέρεται σειρά πινάκων φορολογίας των χριστιανών της κοινότητας. Ακολουθούν μαρτυρίες του Έλληνα Χαραλάμπους, Γιάννη Κουρούσιη και Αντώνη Ηλιάκη για τον Χατζη Γιωρκή Ππαρή και τους Ζαβρήες και ποίημα του Γεώργιου Καραγιώργη γι’ αυτούς.

Η Αγγλοκρατία δίνεται με εικόνες και έγγραφα, απόσπασμα από το βιβλίο «Το ημερολόγιο ενός κρατουμένου» του επισκόπου Τελμησσού Χριστοφόρου Κομμοδάτου, και  μαρτυρίες του Γιάννη Πική και Κώστα Κίττου.

Για τη συμμετοχή της κοινότητας στους αγώνες του έθνους γράφει η Ελισάβετ Καραγιώργη Πισσία. Για τους στρατευμένους του β΄παγκοσμίου πολέμου, Σταύρο Αντώνη Καραγιώργη δίνει μαρτυρία η αδελφή του Μαρία Καραγιώργη Τρίκουρου, για τον Απόστολο Κωνσταντίνου Γέροντα ο Αντρέας Ηλία, για τον Ζαφείρη Μιχαήλ καταγράφει μαρτυρία ανωνύμου η Παναγιώτα Χριστοδούλου, ενώ ο Αντρέας Παρίδης γράφει για τον ήρωα του απελευθερωτικού μας αγώνα Μιχαλάκη Παρίδη. Η ενότητα τελειώνει με το ποίημα «Εθνικό Μνημόσυνο», της Φωτεινής Ιωάννου, κατακλείδα στην προσφορά των ηρώων στην πατρίδα.

Ακολουθεί η ενότητα Ανεξαρτησία 1960 και μετά. Με κείμενα του αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου για τον Τάσο Κωνσταντίνου, αγωνιστή της ΕΟΚΑ και πεσόντα κατά την τουρκανταρσία το 1964 και για τον ίδιο ήρωα, κείμενο του Αντώνη Ηλιάκη από την εφημερίδα «Ελευθερία» του Λονδίνου.

Ο Πέτρος Πέτρου καταθέτει μαρτυρία για τις σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων της Αναφωτίας, ο Καταδρομέας Ευσταθίου Ιωάννης για τις μάχες της Τηλλυρίας.

Τον φόρο του αίματος στον βωμό της τιμής και αξιοπρέπειας του ανθρώπου πλήρωσαν αδρά οι Αναφωτιώτες.

Νέα ενότητα, Η Αναφωτία κατά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, αρχίζει  με κείμενο για την εισβολή του Νικόλα Παπαγεωργίου. Αιχμάλωτος πολέμου του 1974, ένα μακρό αφήγημα στην κυπριακή διάλεκτο του Ανδρέα Ηλία, γεμάτο ζωντάνια και παραστατικότητα. Ακολουθεί η Άφιξη των προσφύγων του 74 με μαρτυρία της Δέσπως Αντωνίου και κατάλογος οικογενειών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στο χωριό. Για τον μέχρι πρό τινος αγνοούμενο Χριστόδουλο Μαούζη γράφει η Μάρω Φωτίου Ευσταθίου.

Σε τελευταία ανάλυση παρακολουθούμε στις σελίδες της Ιστορίας μια γραμμή  σκλαβιάς, κατακτήσεων από τους Λουζινιανούς, τους Βενετούς, τους Τούρκους και τους Άγγλους, με ανομβρίες και βαρύτατους φόρους. Το χωριό να πωλείται από τον ένα φεουδάρχη στον άλλο ή να δίνεται προικιό. Από βασίλειο το νησί να καταντά επαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, με παλικάρια και υπερασπιστές της τιμής, με φριχτούς όμως θανάτους και κακοποιήσεις.

Η Αγγλοκρατία στην αρχή φέρνει την ελπίδα στους μαραζωμένους, με τον αγώνα όμως της ΕΟΚΑ από τη μια φυσά αγέρι ελευθερίας, από την άλλη γεμίζουν τα κρατητήρια. Στο χωριό φιλοξενούνται αντάρτες, γίνονται έρευνες και συλλήψεις, ενώ λίγα χρόνια πριν, στον β’ παγκόσμιο πόλεμο, είχαν καταταχτεί στον αγγλικό στρατό χωριανοί και έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα. Ήρωες που υπέμειναν αγόγγυστα κάθε κακουχία υμνούνται δίκαια στο βιβλίο. Χωρίς τούτο να σημαίνει πως δεν υπήρξαν ειρηνικές περίοδοι με συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων.

Νέοι αγώνες του 1964 και 74 αφήνουν το αποτύπωμά τους στις ψυχές των πρωταγωνιστών που γράφουν την Ιστορία της Αναφωτίας αλλά και της Κύπρου, με τα πάθη, την αιχμαλωσία, την προσφυγιά και το δράμα των αγνοουμένων. Μέσα από τις σελίδες της Ιστορίας της Αναφωτίας περνά η Ιστορία  όλης της Κύπρου και μάλιστα με αντιπροσωπευτικότατα κείμενα.

Μέρος Δ΄ Μελέτες για την Αναφωτία.

Για την χλωρίδα και πανίδα με αντίστοιχες φωτογραφίες μας διαφωτίζει ο Γεώργιος Καραγιώργης, με πολύ μεράκι. Για την εκπαίδευση γράφουν οι Θεοδώρα Γεωργίου και Νίκος Καραγιώργης, που γράφει και για τις συγκοινωνίες. Ο Αντρέας Ηλία και η Σωτηρούλλα Βασιλέα μας γνωρίζουν  τους μύλους, τα μπακάλικα, κρεοπωλεία, τσαγκαράδικα, κουρεία ραφτάδικα. Είναι βέβαιο πως μόλις ακούετε τις λέξεις θυμάστε μαγαζιά και μαγαζάτορες, σκηνές της καθημερινής ζωής, ο καθένας και τις μνήμες του.

Για την γεωργία κτηνοτροφία γράφει η Φαίδρα Παπαγεωργίου, την ύδρευση και άρδευση ο Κώστας Κωνσταντινίδης με τον Νίκο Καραγιώργη που γράφει και για την μετανάστευση. Η Νικόλ Ελευθερίου για τα χειροτεχνήματα. Η Ουρανία και Βασιλική Λεβέντη γράφουν για τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Αναφωτίας, ένα όραμα του 1900 για να λυτρωθεί ο φτωχόκοσμος από την τοκογλυφία, ένα ίδρυμα που είδε το φως στην Αναφωτία το 1904 και φτάνει στο οριστικό κλείσιμό του στις μέρες μας.

Η Φωτεινή Ιωάννου μελετά τον μοναχισμό και γράφει με βεβαιότητα για ένα δύσκολο θέμα, ενώ για τους ιερείς, ψάλτες, κοινοτάρχες, κοινοτικούς συμβούλους, αγροφύλακες γράφει η Έλλη Παπαγεωργίου.

‘Εκαστος εφ ω ετάχθη. Μια πλούσια σε δραστηριότητες κοινότητα, άνθρωποι δοσμένοι στο καθήκον, βρίσκουν στο βιβλίο την ανάλογη θέση. Μια ανταπόδοση κι αυτή στους μόχθους και στο ήθος των.

Τα κείμενα δεν είναι μόνο διαφωτιστικά αλλά και πλήρη των ευγενών συναισθημάτων των συγγραφέων για την ομορφιά του τόπου, τα δεκάδες ονόματα ζώων και φυτών, πραγμάτων και επαγγελμάτων, τη νοσταλγία για τη δύσκολη εκείνη τότε σχολική ζωή, τον αγώνα για επιβίωση μέσα στις συνθήκες της ανέχειας χωρίς τα σύγχρονα μέσα.

Τα κείμενα διακρίνει η επιμονή στη μελέτη αρχείων για την εύρεση της αλήθειας, αλλά και η απόδοση της πραγματικής ζωής, με τα προϊόντα της εποχής, τις μυρουδιές των καταστημάτων, τις φωνές του πλανόδιου πωλητή.

Συνεχής ο θαυμασμός μας για τον πλούτο των λέξεων της διαλέκτου μας. Μέσα από τα κείμενα παρακολουθούμε την σταδιακή εξέλιξη της ζωής, αλλά και την εγκατάλειψη επαγγελμάτων και πραγμάτων που απέμειναν μόνο στη θύμηση και βρίσκουν τώρα στο βιβλίο την αθανασία του πνεύματος.

Στα οργανωμένα σύνολα τώρα:

Από πληροφορίες από προέδρους του συλλόγου, γράφει  ο Νίκος Καραγιώργης για τον Σύλλογο Ένωσις Αναφωτίας, την ίδρυση, τους σκοπούς, τις δραστηριότητές του.

Ο ίδιος και για την Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας (ΑΟΝ) Αναφωτίας.

Ο ίδιος με τον Αντρέα Κωνσταντίνου γράφουν για τον Κυνηγετικό Σύλλογο Αναφωτίας.

Η Φωτεινή Ιωάννου γράφει για την Κίνηση Γυναικών Αναφωτίας «Ελένη ΠαπαΓεωργίου» που ήταν μια μακαριστή μαία, τιμημένη από όλους. Για την μαία γράφει ο δρ Γεώργιος Παπαγεωργίου. Η Σαβού Καραγιώργη με απομαγνητοφώνηση Σταυριανής Κουμή αναφέρεται στην ευεργέτιδα μαία Ελένη.

Η Αναφωτία απλώνει τα χέρια και σε αδελφές κοινότητες. Στην πράξη της αδελφοποίησης Αναφωτίας Καλαβάρδων Ρόδου δίνεται ιδιαίτερη σημασία από τους Ιωάννη Ξενοφώντος, και Ντίνο Κούλα.

Ακολουθεί το ποίημα του Γεώργιου Καραγιώργη με τίτλο «Ο Πύργος της Σιωπής», αναφερόμενο στην τύχη του αρχοντικού του Πίτζιη πού έγινε το κοινοτικό αρχοντικό.

‘Ένα πράγματι σημαντικό, μεγάλο, χρήσιμο, έργο δίνεται στο Μέρος Ε΄  Το Γενεαλογικό Αναφωτίας.  Στηριγμένος στις εργασίες των Χριστόδουλου Βρακά και Ιωάννη Ιγνατίου Κουρούσιη, ο Γεώργιος Καραγιώργης παρουσιάζει την πορεία του χωριού στο πέρασμα του χρόνου καθώς και τα ονόματα όσων γεννήθηκαν από το 1760 μέχρι σήμερα. Χάρτες του χωριού με όλα τα σπίτια με διακριτικό χρώμα τα ελληνικά και άλλο τα τουρκικά και με τους κατόχους και προκατόχους. Μια εργασία όχι μόνο αξιέπαινη αλλά και από μόνη της φανέρωμα της τιμής που αρμόζει στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στην πάλη μερικών ανθρώπων με τον χρόνο. Με λόγια η προσφορά τους δεν μετριέται. Είναι όντως τεράστια.

Ακολουθεί χάρτης και νέα σπίτια. Η δευτερομάνα, οι πρώτοι ιδιοκτήτες, φωτογραφίες της δευτερομάνας που καταγράφει τα τεμάχια, τους ιδιοκτήτες και την εκτίμηση των τεμαχίων κατά το 1917.

Πολύ ορθά αναφέρεται το βιβλίο στους τουρκοκυπρίους κατοίκους Αναφωτίας. Σ’ αυτούς  αφιερώνονται οι σελίδες 433-468, τριάνα πέντε σελίδες, με φωτογραφίες, ιστορίες για τις φιλικές σχέσεις και τα γεγονότα, τα σχολεία, το τζαμί, τον ποδοσφαιρικό όμιλο, τα μαγαζιά, τις οικογένειες, το νεκροταφείο. Ανθρώπινες οι σχέσεις. Τούτο μόνο είναι αρκετόν. Κύριες πληροφορίες για τους Τουρκοκύπριους της Αναφωτίας δίνει ο Ιμπραήμ Άκκορλου Αναφωτιώτης.

Μέρος ΣΤ΄ Γράμματα- Τέχνη- επιστήμες- Ποίηση

Η Αναφωτία είναι περήφανη και για τους άνδρες και τις γυναίκες, επιστήμονες καλλιτέχνες που ζουν στην Κύπρο ή διαπρέπουν στο εξωτερικό.

Η ενότητα αρχίζει με αυτοβιογραφία του Γεώργιου Πική, γνωστού μας δικαστή. Αρκετοί συνέβαλαν στη βιογραφία των ακόλουθων: Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Κωνσταντίνου, που διέπρεψε στο Λονδίνο,  του Αντώνη Βέρνη, αλησμόνητου δάσκαλου, του μακαριστού επίσκοπου Τελμησσού Χριστοφόρου Κομμοδάτου, του ανθρώπου των γραμμάτων Αντώνη Κωνσταντίνου Ηλιάκη, του ξακουστού  ζωγράφου Stass Παράσχου, της ψυχολόγου δρος Ελένης Καραγιάννη, της φιλολόγου δρος Ελίνας Χριστοφόρου, του γνωστού δημοσιογράφου Μιχάλη Ιγνατίου, του ειδικού σε θέματα Ειδικής Αγωγής Μηνά Ευσταθίου, της ζωγράφου Θέκλας Γεωργίου Παπαδοπούλου, του καθηγητή πολυβραβευμένου Ιωάννη Νικολάου, του δρα Γεώργιου Παπαγεωργίου, συγγραφέα, χημικού, της εξειδικευμένης συμβούλου σε ευρωπαϊκά προγράμματα  δρος Σίλιας Χατζηχριστοδούλου, και του Προφέσορα Κωνσταντίνου Ιωάννου Καραγιώργη, καθηγητή της Αθλητικής Ψυχολογίας στο Λονδίνο.

Η Λαϊκή Ποίηση εκπροσωπείται από τον Δημήτρη Κωνσταντή Αντώνη, (Μήτσιο), με βραβευμένα ποιήματα και δίστιχά του.  Και τον Ανδρέα Ιωάννου (Κούκκο) με το ποιητικό βιογραφικό του και βραβευμένα δίστιχα. Ο Ιωάννης Ξενοφώντος δίνει το ποίημά του «Το δράμα του Αριστείδη» με τους γονιούς που αντιμετωπίζουν τις νέες μόδες των παιδιών τους, κι ο Χριστόδουλος Θεωρή Φελλά με ερωτικά δίστιχα βραβευμένα στη γιορτή του Κατακλυσμού.

Στο Μέρος Ζ΄ Συνταγές, ιστορίες, παρατσούκλια, σχόλια

Παρατίθενται συνταγές για φαγητά, γλυκά και ποτά, απόδειξη της νοικοκυροσύνης της γυναίκας της Αναφωτίας, με φωτογραφίες των πρωταγωνιστριών και των παραγομένων ειδών τους. Γάλαν όξινον, γλυκόν του αθασιού, του μοσφίλου, ζιβανία, καττιμέρι, ππαλουζέ, πλούσια και αβραμιαία αγαθά, να χαίρονται οι άνθρωποι.

Στο Μέρος Η΄ Αφηγήσεις – Ιστορίες

Ζωντανεύει το πανηγύρι της αγίας Φωτεινής, με κείμενο «Το Πανηγύρι», της Φωτεινής Ιωάννου, από την ίδια ένα σπαρταριστό παιδικό επεισόδιο αθωότητας «Μας μετάλαβε ο Παπάγιωρκης», τον τουρκικό γάμο θυμάται η Σαβού Καραγιώργη, ο αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας αφηγείται μια ιστορία για  Μια βασίλισσα της παλιάς του γειτονιάς.  Κείμενα ανθρωπιάς, που ευτυχώς δεν χάθηκε. Ο Αντώνης Ηλιάκης γράφει για τον πελεκάνο μάστρε Μιχαήλη και το κατόρθωμά του να σώσει από πυρκαγιά μια αποθήκη με εκρηκτικές ύλες.

Είναι όμως και ξένες που προσφέρουν τη δική τους μαρτυρία για τους Αμαφωτιώτες.  Έτσι, με τα μάτια μιας ενθουσιασμένης Αγγλίδας βλέπουμε την αυθεντικότητα των κατοίκων της κοινότητας, μέσα από τα μάτια της Αμερικανίδας Linda Madden την εγκαρδιότητα, μέσα από τα μάτια μιας Καλαμαρούς, της Τιτίνας Πική, τις ιδιοτυπίες και παραξενιές τους. Στο τέλος όμως εύχεται να μην αλλάξει ο Θεός τους χωριανούς. Για το φως της Αναφωτίας και τον παιδικό παράδεισο γράφει η Άντρη Πική Πιτσιλλή. Η Φωτεινή Ιωάννου ένα στιγμιότυπο της γερμανικής επίθεσης στην Ελλάδα. Ο Παρασκευάς Ιωάννου (Σιεγκάς) και η Κουκλού θυμούνται τα παλιά μαθητικά χρόνια. Συνεχίζει ο Γεώργιος Καραγιώργης με το ποίημα «Η Ευαθθία», ένα επεισόδιο τιμητικό της τόλμης της Ευαθθίας που δεν άφησε τον καραμάνο να την αγγίξει. Ο αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Κωνσταντίνου καταγράφει τα της προπαρασκευαστικής περιόδου των Χριστουγέννων στην Παλιά Αναφωτία, με το σαρανταλείτουργο, τη νηστεία, την χοιροσφαγή και τις γιορτάρες μέρες. Ο Μιχαλάκης Κώστα Πουλλίδης αφηγείται το επεισόδιο θεραπείας της Απλά, συζύγου ενός Τούρκου διανοούμενου που της πότισε όλο το φάρμακο μεμιάς κι έγινε καλά. Ο Αντώνης Ηλιάκης θυμάται τον Χριστόδουλο Χατζητσαγκάρη, και τον Γιωρκή Λευκαρίτη Κατωδρύτη. Ο Αντώνης Αντωνιάδης γράφει το κείμενο «Ηταν μια ευτζή που σου έβαλεν εσένα», για μια θαυματουργή πράγματι επιστολή που έγραψε για μια φτωχή οικογένεια, και το κείμενο «Το Πρώτο Μαθητικό Ταμιευτήριο στην Αναφωτία» με πρωτοβουλία του, επί δασκάλου Κώστα Πιτσιλλίδη. Ο Παντελάκης Νικολάου γράφει τα κείμενα «Ξεγελάστηκε ο παπάς, μα κέρδισε», και το «Ο Νικολής και η διπλότσαππα», αλησμόνητα στιγμιότυπα της ζωής. Για μια εκτέλεση δολοφόνων, στο κάστρο της Λάρνακας, παρατίθεται εικόνα του Αλέξανδρου Μιχαήλ Χατζηλύρα και απόσπασμα από τον ποιητάρη Χριστόφορο Παλαίση.

Βαίνουμε προς το τέλος με τα Παρατσούκλια- Παρωνύμια, Μνημεία της τοπολαλιάς μας, μια ενδιαφέρουσα μελέτη της Νικόλ Ελευθερίου, που ορθά εκφράζει την θλίψη γιατί το φαινόμενο τείνει να εκλείψει.

Τελευταία τίθεται σελίδα με επαινετικά Σχόλια για το βιβλίο. Με γενικό τίτλο «Οι κυριότερες πηγές πληροφόρησης» βλέπουμε φωτογραφίες των: Χριστόδουλου Βρακά, Ιωάννη Ιγνατίου Κουρούσιη, Αντρέα Ηλία, Πέτρου Πέτρου, Χρυστάλλας Ιωάννου, Παρασκευά Ιωάννου, δρα Γεώργιου Παπαγεωργίου, Κυριάκου Σάββα και Έλληνα Χαραλάμπους.

Κύριε υπουργέ, κυρίες και κύριοι, ο καθένας που συνέβαλε στη συγγραφή και έκδοση του βιβλίου δεν έχει άλλη χαρά παρά να ακούσει το όνομά του αναγνώριση της προσφοράς του. Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο γιατί αξίζει και ως προς το περιεχόμενο και ως έκδοση.  

Ευχαριστώ