κλεοπατρα μακριδου, τα δοντια της βροχης

 Κλεοπάτρα Μακρίδου, Τα δόντια της βροχής, ποίηση, εκδόσεις Μανδραγόρας

Μια περιδιάβαση στη νέα, δέκατη έκτη,  ποιητική συλλογή της Κλεοπάτρας Μακρίδου, μια προσπάθεια σύλληψης του γενικού αλλά και σταθμοί σε συγκεκριμένα ποιήματα ακολουθούν στο παρόν κείμενο.

Ως προμετωπίδα του βιβλίου τα λόγια του Καβάφη από την Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου, “εις σε  προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, που κάπως ξέρεις από φάρμακα‧  νάρκης του άλγους δοκιμές εν Φαντασία και Λόγω. Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.-  Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε - για λίγο-  να μη νιώθεται η πληγή.”

Όσοι διαβάζουμε ποίηση Κλεοπάτρας Μακρίδου ξέρουμε πως η μεγάλη πληγή της είναι η Κύπρος και τα πάθη της, ζει στο εξωτερικό μα δεν εγκαταλείπει το νησί της μεταφέροντάς το παντού στην καρδιά και στο νου της. Ήδη το πρώτο ποίημά  της στη νέα συλλογή, με τίτλο Θεοφάνια,  αρχίζει με τη θάλασσα της Κερύνιας που χρόνια τώρα ξεβράζει τους σταυρούς της στα μεγάλα πανηγύρια, ενώ τα πολύτιμά μας φυλαχτά περιμένουν στον ήλιο τον νικητή, και παρακάτω η θάλασσα της Αμμοχώστου την ίδια γιορτάρα μέρα, ενώ ο σουλτάνος μπαινοβγαίνει με το μαχαίρι οπλίζοντας την πένα της ποιήτριας με τη συγκίνηση και την πικρή ειρωνεία ενωμένη με τις νοσταλγικές θάλασσες των σκλαβωμένων μας πόλεων, ολοζώντανες στο παρελθόν τους  με τα ήθη και έθιμα, με την προδομένη όμως παρούσα μαυρίλα και το αόρατο μέλλον.

Η φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων χαρακτηρίζει πολλά ποιήματα της συλλογής. Οι θυσίες των ηρώων μας, ως έργο που έχουμε ξαναδεί. Γεμάτη η ελληνική μας Ιστορία. Μόνο η μορφή αλλάζει αλλά στους  ίδιους ρόλους,  ξαναζούμε το δράμα της Ελένης στην ευριπίδεια εκδοχή, περιμένουμε  στο ακροθαλάσσι του Πρωτέα, ενώ ο Οδυσσέας επανέρχεται στον αιώνιο ρόλο του, σύμβολο της ξενιτεμένης ποιήτριας και του πόθου για επιστροφή.

Οι παρατηρήσεις στη ζωή οδηγούν σε αποφάνσεις γενικής αποδοχής και αυτές, ενδυμένες με την ποιητική εσθήτα παιδεύουν εύμορφα τον αναγνώστη και οδηγούν στο φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Δεν είναι διδακτική ποίηση αλλά φιλοσοφεί τον κόσμο μας και τη ζωή η Κλεοπάτρα Μακρίδου, γιατί  πράγματι έχει ανέβει τα σκαλοπάτια και κατορθώνει την εκ των άνω ενατένιση της ζωής.

Μερικά ποιήματα αφορμώνται από προσωπικά βιώματα ή από το γενικότερο πρόβλημα του νησιού μας απλώνονται όμως στο παγκόσμιο και αποκτούν τη βεβαιότητα της γενίκευσης. Πολλές φορές η προσωπική της ιστορία γίνεται μύθος που μετατίθεται κι αυτός στην αιωνιότητα όπου συναντάται με  ήρωες και θεούς της αρχαίας μας μυθολογίας.

Στο ποίημα  “Το σάβανο του Λαέρτη” λίγα λέγει και πολλά εννοεί, το κρυπτικό της ποιήσεως, περιτυλιγμένα με τον μύθο του Οδυσσέα και της Πηνελόπης, που ύφαινε το σάβανο του Λαέρτη καθυστερώντας να αποφασίσει ποιον μνηστήρα θα δεχτεί για άντρα της. Μια ρωγμή εδώ μπορεί να οδηγήσει στο κυπριακό ως άλυτο. Στην αρχή ο λόγος μάλλον για την σκληρή ιστορική μας πορεία μέσα από τα βασανιστήρια των Άγγλων που αρνούνταν τον πατρογονικό πόθο για ένωση με την Ελλάδα. Όσο όμως κι αν νομίζουμε πως καθυστερούμε ορισμένα πράγματα, δεν τα αναιρούμε, όπως τον θάνατο. Εδώ ίσως πρωταγωνιστεί ο Σίσυφος, πραγματικός πατέρας του Οδυσσέα με μάνα την Αντίκλεια. Νεκρή ήδη την συναντά ο Οδυσσέας στον Άδη. Ο Σίσυφος δοκίμασε να εμπαίξει τον Δία και τον Άδη, τιμωρήθηκε όμως, με το μαρτύριό του. Στο μεταξύ η εμφάνιση του Χριστού στην Ιστορία με τα θαύματα και τη διδασκαλία του έφερε άλλο φως στον κόσμο, τον οποίο δυστυχώς εμείς καταστρέφουμε με την αδηφαγία μας. Όλα τώρα αυτά, τα θρησκευτικά ιστορικά μυθολογικά σύμβολα, πλάθουν ένα πνευματικό κλίμα μέσα στο οποίο μπορεί να μην αποσαφηνίζονται τα πάντα, οδηγούν όμως στη σύλληψη ενός νοηματικού όλου δοσμένου ποιητικά. Η σύλληψη του κλίματος αυτού μαρτυρεί την ύπαρξη βαθύτερων νοημάτων και τη μαγεία της ποίησης.

Η ποίηση της Κλεοπάτρας Μακρίδου, θησαυροφυλάκιο του ξενιτεμένου με τα ποικίλα συναισθήματα, που παίρνουν ποιητικά σάρκα και οστά, αξίζει ειδικής μελέτης, γιατί σε όλες τις συλλογές της υπάρχει η συνέπεια του ξενιτεμού. Στο εξωτερικό η απαιτητική ζωή αναγκάζει τον άνθρωπο να αυτοπειθαρχεί, να επαναλαμβάνεται κατ’ οικονομία, έχοντας πάντα βαθιά μέσα του μια ελπίδα, που κουβαλά από το παρελθόν, για το αόριστο μέλλον.

Σε μερικά ποιήματα πικρή ειρωνεία διακρίνεται, απόρροια πείρας ζωής. Ο κόσμος,  ο χρόνος γυρίζει,  και στην ιστορία επαναλαμβάνονται το φαίνεσθαι και το είναι. Τούτο οδηγεί στην απόφαση να καταθέτει η ποιήτρια με το πραγματικό τους όνομα τις μεγάλες αντιθέσεις αλλά και σε στενότερο κύκλο τις σκοτεινές προσπάθειες λύσης της εθνικής μας αδικίας μέσα στους ξένους διαδρόμους με απαράδεκτες εισηγήσεις. Το μερικό υπάγεται στο γενικό, ενώ το καθημαγμένο νησί μας αφήνει το διαρκές στίγμα του στην ποιητική καρδιά και στο ποιητικό προσκήνιο.

Πρόσωπα αγαπημένα κερδίζουν την αιωνιότητά τους μέσα στη συλλογή. Στο γενικότερο κλίμα της συγχυσμένης πορείας ξεφυτρώνουν μνήμες των παιδικών χρόνων με τα φίλα πρόσωπα που σταδιακά χάνονται, ενώ ένα δάκρυ αποτίθεται στη ζεστασιά της παλιάς φιλίας.

Και πάλι όμως η επάνοδος στην ίδια βεβαιότητα. Μέσα από τόσες αλλαγές και μέσα από πρίσματα κομματικά και ιδεολογικά, η ιστορία επαναλαμβάνει τον εαυτό της, γι’ αυτό και η καταφυγή  στην ιερή κι αγαπημένη μάνα και πατρίδα, που αποκούμπι τους έχουν τη θρησκεία, τα ήθη και έθιμά μας, στο φως της νιότης. Τα χριστιανικά πάθη και η ανάσταση δεν μπήκαν τυχαία στη ζωή μας.

Κι όσο κι αν η ποιήτρια ταξιδεύει στο εξωτερικό, διαρκώς επιστρέφει με θρησκευτική ευλάβεια στην πατρίδα, στη μάνα και στον πατέρα,  στη γειτονιά, στη  μικρή εκκλησιά του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Εγγύηση της ταυτότητας το παλιό σπίτι το πατρογονικό, ο πατέρας που την μύησε  στα μυστικά της ποίησης και έτσι έγινε της μοίρας της γραφτό να τραγουδά  τα πάθη της πατρίδας από τη μια με πίκρα ειρωνείας για την σύγχρονη κατάντια, από την άλλη όμως  να περηφανεύεται για την αξιοπρέπειά της να μην έχει ως τώρα λυγίσει κάτω από τα πάθη.

Έξω η φύση με την ομορφιά της, κάθε πατημασιά και Ιστορία, μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις. Δυστυχώς όμως όλα αυτά καταστρέφει η σύγχρονη μηχανή, ο αδηφάγος άνθρωπος, ο ασεβής εκμεταλλευτής της φύσης. Η μνήμη, ένα θαυμαστό εργαλείο στην ποίηση της Κλεοπάτρας,  ταξιδεύει στον παλιό παράδεισο, η πραγματικότητα όμως επαναφέρει στους διαρκείς πολέμους και στη μεγάλη μας πληγή, τον Πενταδάκτυλο, την Καρπασία με τα λαβωμένα μας χωριά. Διπλό το νόμισμα: η ειρήνη και ομορφιά του τόπου, και η άλλη όψη, η εισβολή και καταστροφή, το μαχαίρι που λάβωσε ανεπανόρθωτα την πατρίδα και σε ταυτότητα πλήγωσε την ίδια την ποιήτρια και τη μοίρα της. Θέση και αντίθεση. 

Από τη συλλογή δεν απουσιάζει η συνομιλία με μεγάλους μας ποιητές αλλά και δικούς της ανθρώπους, τη μάνα, τον πατέρα, το παιδί, η κριτική στάση απέναντι στους άλλους και στην καθημερινότητα με τις εξέχουσες ειδήσεις. Μέτοχος της ζώσας πραγματικότητας παίρνει θέση και διαφωτίζει ή προβάλλει τις αρχές της, δηλωτικές του ήθους της και του αγώνα της  για αυτογνωσία και ισορρόπηση μέσα στην αντιφατική Ιστορία, με τις θηριωδίες, τον ατομισμό, αλλά και τις βαθιές αιώνιες έννοιες της θυσίας για ελευθερία και ελπίδα, μέσα στον ανελέητο κόσμο.

Επιστημονική γνώση, ευαισθησία, μάτι που γυροφέρνει από την Ιστορία ως τη Γεωγραφία, εμβάθυνση στα προσωπικά, τοπικά αλλά προπάντων παγκόσμια προβλήματα, φιλοσοφική θεώρησή τους,  καταφυγή στη μυθολογία και θρησκεία, που δανείζουν μια πολύσημη ποιητική γλώσσα, με λίγα λόγια, ο συνεπής ποιητικός λόγος της Κλεοπάτρας Μακρίδου βρίσκει χίλιες διεξόδους να επιτυγχάνει ό τι στην προμετωπίδα της συλλογής ποιημάτων “Τα Δόντια της Βροχής” ζητεί από την ποίηση ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Η Κλεοπάτρα Μακρίδου συνεχίζει, απούσα παρούσα, την ποιητική πορεία της.

Στέλιος Παπαντωνίου

τα ποτάμια κοράκιασαν

 Τα ποτάμια κοράκιασαν, οι πέτρες μεγαλώνουν στον ίσκιο της συκιάς, ξεραμένης στη ρίζα του βράχου, κάποτε δεν ήταν έτσι τα πράματα, είχαμε χαρές και λύπες, η συγκίνηση ήταν παλμός εύκολος, σκιρτούσαν οι παπαρούνες μέσα μας, βλέπαμε τον σταυρό, σκεφτόμαστε τον ληστή και τον Χριστό, τη μάνα του να κλαίει και να σπαράζει, οι κοπελίτσες φορούσαν τα λευκά τους, άγγελοι έψαλλαν στους ουρανούς, τώρα μουγκρίζουν τα αεροπλάνα, οι βόμβες, τα πυρομαχικά παντός είδους, και δεν είναι μόνο  τώρα τελευταία, είναι καιρός πολύς, κοντά εβδομήντα χρόνια, μα πότε πρόφτασες κι έζησες την άνοιξη, δέκα μόνο χρόνια... ίσως... πάντως βεβαιώνομαι συνεχώς για την πέτρα, τον βράχο, τα τσακίλια, όχι στη θάλασσα μα στην ερημιά της ζωής μας, έχουμε άραγε χρόνο να αναθεωρήσουμε;

κι όταν σου μιλώ

 Κι όταν σου μιλώ...

Κι όταν σου μιλώ για τα πάθια μου, εσύ να σκέφτεσαι πριν ανοίξεις το στόμα. “Μόνο η λύση θα σε απαλλάξει από τα πάθια σου, όλοι θα ζούμε ευτυχισμένοι”, κι εγώ λέω, σταμάτα σε δυο λέξεις, η λύση και όλοι.

Υπάρχει λύση του κυπριακού έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα ή όπως πορεύονται; Ο νέος πρόεδρος της Δημοκρατίας, όσο κι αν απογοητεύει, δεν μπορεί παρά να του αναγνωρίσεις πως το έβαλε στόχο να κατορθώσει να αρχίσουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δυο πλευρές, ελληνοκυπρίους και τουρκοκυπρίους αλλά και τους άλλους ενδιαφερόμενους, αφού αναφέρεται συνεχώς στο “εκεί που μείναμε στις προηγούμενες συνομιλίες” στις οποίες μετείχαν και Ελλάδα και Τουρκία. Κι ενώ αγωνίζεται να πείσει τη διεθνή κοινότητα πως είναι καιρός να αρχίσουν συνομιλίες, οι ηγέτες της Τουρκίας και των τουρκοκυπρίων απαιτούν την αναγνώριση του παράνομου δημιουργήματός τους ως κράτους ίσου με όλα τα άλλα της οικουμένης, παραγνωρίζοντας όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και καλώντας μάλιστα τον διεθνή οργανισμό να καταπατήσει ο ίδιος όλες τις αποφάσεις του και να ακολουθήσει το όνειρο της Τουρκίας και των εδώ υπαλλήλων της.

Έστω ότι ναι, “η λύση θα μας σώσει”, αλλά ποια λύση, που δεν την βλέπουμε, παρ’ όλες τις προσπάθειες που καταβάλλουμε. Γιατί δεν νομίζω να εννοείς, “ας υπακούσουμε στην Τουρκία, κι ας το λύσουμε όπως εκείνη θέλει”. Κάλλιον να φορτωθούμε στα παμπόρια και να μετοικήσουμε.

Είναι κι εκείνο το ΔΔΟ, που επιζητούμε εμείς ως λύση, που όπως ξέρεις δεν απέχει και πολύ από τα δύο κράτη, και οι υποχωρήσεις που κάναμε ως τώρα είναι τόσες και τέτοιες που το μόνο που μας απομένει είναι να σταθούμε μόνοι κι ελεύθεροι  μπρος στην αγχόνη και να αυτοκρεμμαστούμε άνευ εθνικού ύμνου.

Είναι όμως ακόμα κι εκείνο το “όλοι ευτυχισμένοι”, κι αυτοί οι “όλοι” από καιρό είναι κι οι  χιλιάδες Τούρκοι έποικοι, αποδεκτοί πλέον, αφού και ψηφοφόροι είναι και καθορίζουν αποφάσεις των εκεί. Και τι θα γίνει με όλους αυτούς; Ήδη οι κουνέλες ζηλεύουν την υπεργεννητικότητά τους και εμείς φοβόμαστε να μετρήσουμε και να μετρηθούμε. Άλλο οι περιουσίες μας που αλλάζουν χέρια από τη μια στιγμή στην άλλη για να χάσει ο νοικοκύρης τον μπούσουλα.  

Γι’ αυτό σου λέω, λύση δεν βλέπω παρά μια και μόνη, τη συνέχιση των παθών μου. Μέσα από τη μαύρη απελπισία ίσως χαράξει μια ακτίνα το σκοτάδι. Αλλά τα πάθη να τα νιώσουν όλοι ως πάθη και να τα βιώσουν και να τα αναλάβουν, μετανοώντας. Κι πρώτη η παιδεία. Που μιλά για τα δικαιώματα των πάντων, αφήνοντας έξω τα δικά μας. 

 Των αφρόνων το ανάγνωσμα

Ο άφρων πλούσιος ανέμενε η πρωτοβουλία του να ήτο επαινετέα, αφού υπεβλήθη και αυτός και το γραφείον του εις πολύν κόπον και μόχθον, νυχθημερόν υπολογίζοντες τας εκκλησίας που μετετράπησαν εις οθωμανικά τεμένη, άλλας εις ουρητήρια και αφοδευτήρια, άλλας εις σταύλους, άλλας εις εκθετήρια, άλλας εις κέντρα διασκεδάσεως, μπυραρίας και τα τοιαύτα, άλλας εις χορευτικούς χώρους, εις άλλον λογαριασμόν τα νεκροταφεία, τα με γεωργικούς ελκυστήρας ανασκαφέντα και παναθλίως κακοποιηθέντα, οι χαλασμένοι σταυροί, οι αναποδογυρισμένοι και κομματιασμένοι.

Έκαμαν την σούμαν, το ποσόν ανήρχετο και ανήρχετο, οπότε το μόνον που έμενε ήτο να καταμετρήσωσιν και τα εκκλησιαστικά οικόπεδα τα οποία έπρεπε να πωληθώσι από την αρχιεπισκοπήν για να επιδιορθωθώσιν τα βαρβάρως εις τα Κατεχόμενα κείμενα ιερά μας. Δύο χιλιάδας εννεακόσια ενενήκοντα επτά οικόπεδα αν πουλήσει η αρχιεπισκοπή, θα επιδιορθωθώσιν άπαντα. Και έκαμε την εισήγησιν γραπτώς αυτός και το γραφείον του, δεν έλαβεν όμως υπόψιν πως η βαρβαρότης δεν έχει όρια, πως οι κατακτητές δεν περιορίζονται ποτέ, ο άνομος δεν παύει από του να παρανομεί, αφου εις κανένα νόμον δεν υπακούει, κι έτσι, εκεί που ενόμιζον πως υπελόγισαν ακριβώς τα έξοδα και τα έσοδα εκ των αρχιεπισκοπικών οικοπέδων, νέα είδησις δια την Κυθρέαν αυτήν την φοράν, η εκκλησία της αγίας Άννης μετεβλήθη υπό εποίκων εις ρίγκ γιά διδασκαλία του μποξ, αφαίρεσαν οι βάρβαροι παν ό τι οι χριστιανοί μετά φόβου Θεού επανετοποθέτησαν εις την καταστραφείσαν εκκλησίαν των, εικονοστάσι, εικόνας και άλλα του Θεού πράγματα, εκρέμασαν σάκους του μποξ, έστησαν και ριγκ και τώρα πώς θα προστεθώσιν όλα αυτά τα έξοδα εις τον προηγούμενον προϋπολογισμόν; Διότι τίθεται θέμα αγοράς των προαναφερθέντων πολιτιστικών αγαθών, ριγκ κτλ, σε τουρκική λίρα να τα υπολογίσουν ή σε ευρώ; Εις τουρκικήν λίραν μάλλον. Πολύ φοριέται από τους ελληνοφώνους της Κύπρου τελευταίως. Την τουρκικήν λίραν ας προτιμήσωσι.

το δέσιμο με το σπίτι

 Το δέσιμο με το σπίτι

Κάπου εκεί στη σελίδα 270 στον Καπετάν Μιχάλη του Νίκου Καζαντζάκη είχα διαβάσει και μου ‘μεινε, ήταν καιρός που βρίσκονταν σε άγρια σύγκρουση Έλληνες και Τούρκοι στην Κρήτη, ήταν Κυριακή, ο καπετάν Μιχάλης έμεινε στο σπίτι, άλλοι στην εκκλησιά άλλοι σε άλλα σπίτια, έκαμε μια περιδιάβαση στο σπίτι του, γεμάτο από όλα τα αγαθά, και τα κελάρια κι οι αποθήκες, από ρουχικό ως φαγώσιμο. κρασί και λάδι, το χάρηκε ο καπετάνιος, αν έρθουν οι τούρκοι και πλακώσουν στο σπίτι θα τα βρουν όλα γεμάτα, δεν θα ντροπιαστεί. Κάπως έτσι του ΄λεγε ο πατέρας του πως συμπεριφέρθηκε κι ο παππούς στα 1821, φεύγαν από το σπίτι μα ήθελε όλα να βρίσκονται στη θέση τους, μη μπουν οι τούρκοι και τον θεωρήσουν ανοικοκύρευτο.

Ήταν Αύγουστος στου Μόρφου, η γυναίκα μου συνήθιζε να σκεπάζει τις καρέκλες στο σαλόνι, έκλεινε την πόρτα, αχρείαστο θα ήταν το καλοκαίρι, κι όμως, μόλις ακούσαμε πως έρχονται οι οχτροί και κατά Μόρφου μεριά, μπήκα στο σαλόνι, έβαλα τα πάντα στη θέση τους, έτοιμο το σαλόνι, ύστερα από καιρό θυμήθηκα τον Καζαντζάκη, και να τώρα με τους πρόσφυγες, ήταν μια γυναίκα από το Νακόρνο Καραμπάχ, σκέφτηκα λέει να κάψω το σπίτι, την ίδια σκέψη κάμαμε πολλοί πρόσφυγες πριν φύγουμε, κι όμως δεν το έκαψε, έκατσε και έγραψε μια επιστολή στους οχτρούς, να προσέχουν το σπίτι. Άλλος έστρωσε είπε το τραπέζι, έβαλε ούζο αγγούρι ντομάτα, ξέροντας πως θα έρθουν να του πάρουν το σπίτι.

Ο άνθρωπος στις ίδιες περιπτώσεις συμπεριφέρεται το ίδιο.  Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις.