Κλεοπάτρα Μακρίδου, Τα δόντια της βροχής, ποίηση, εκδόσεις Μανδραγόρας
Μια
περιδιάβαση στη νέα, δέκατη έκτη, ποιητική συλλογή της Κλεοπάτρας Μακρίδου, μια
προσπάθεια σύλληψης του γενικού αλλά και σταθμοί σε συγκεκριμένα ποιήματα
ακολουθούν στο παρόν κείμενο.
Ως προμετωπίδα του βιβλίου τα λόγια του Καβάφη από την Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου, “εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, που κάπως ξέρεις από φάρμακα‧ νάρκης του άλγους δοκιμές εν Φαντασία και Λόγω. Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.- Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε - για λίγο- να
μη νιώθεται η πληγή.”
Όσοι διαβάζουμε ποίηση Κλεοπάτρας Μακρίδου ξέρουμε πως
η μεγάλη πληγή της είναι η
Κύπρος και τα πάθη της,
ζει στο εξωτερικό μα δεν
εγκαταλείπει το νησί της
μεταφέροντάς το παντού στην καρδιά και στο νου της. Ήδη το πρώτο ποίημά της στη νέα συλλογή, με τίτλο Θεοφάνια, αρχίζει με τη θάλασσα της Κερύνιας που χρόνια τώρα
ξεβράζει τους σταυρούς
της στα μεγάλα πανηγύρια, ενώ τα πολύτιμά μας φυλαχτά περιμένουν στον ήλιο τον νικητή, και παρακάτω η θάλασσα της Αμμοχώστου την ίδια γιορτάρα μέρα, ενώ ο σουλτάνος μπαινοβγαίνει με το μαχαίρι οπλίζοντας την πένα της ποιήτριας με τη
συγκίνηση και την πικρή
ειρωνεία ενωμένη με τις
νοσταλγικές θάλασσες των
σκλαβωμένων μας πόλεων,
ολοζώντανες στο παρελθόν τους με τα ήθη και έθιμα, με την προδομένη όμως παρούσα μαυρίλα και το αόρατο μέλλον.
Η
φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων χαρακτηρίζει πολλά ποιήματα της συλλογής. Οι θυσίες των ηρώων μας, ως έργο που έχουμε ξαναδεί. Γεμάτη η ελληνική μας Ιστορία. Μόνο η μορφή αλλάζει αλλά στους ίδιους
ρόλους, ξαναζούμε το δράμα της Ελένης στην ευριπίδεια
εκδοχή, περιμένουμε στο
ακροθαλάσσι του Πρωτέα, ενώ ο Οδυσσέας
επανέρχεται στον αιώνιο ρόλο του, σύμβολο της ξενιτεμένης ποιήτριας και του
πόθου για επιστροφή.
Οι παρατηρήσεις στη ζωή οδηγούν σε αποφάνσεις γενικής αποδοχής και αυτές, ενδυμένες με την ποιητική εσθήτα παιδεύουν εύμορφα τον αναγνώστη και οδηγούν στο φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Δεν είναι διδακτική ποίηση αλλά φιλοσοφεί τον κόσμο μας και τη ζωή η
Κλεοπάτρα Μακρίδου, γιατί πράγματι έχει ανέβει τα σκαλοπάτια και κατορθώνει την εκ των άνω ενατένιση
της ζωής.
Μερικά ποιήματα αφορμώνται από προσωπικά βιώματα ή από το γενικότερο πρόβλημα του νησιού μας απλώνονται όμως στο παγκόσμιο και αποκτούν τη βεβαιότητα της
γενίκευσης. Πολλές φορές η προσωπική της ιστορία
γίνεται μύθος που μετατίθεται κι αυτός στην αιωνιότητα όπου συναντάται με ήρωες και
θεούς της αρχαίας μας μυθολογίας.
Στο
ποίημα “Το σάβανο του Λαέρτη” λίγα λέγει
και πολλά εννοεί, το κρυπτικό της ποιήσεως, περιτυλιγμένα με τον μύθο του
Οδυσσέα και της Πηνελόπης, που ύφαινε το σάβανο του Λαέρτη καθυστερώντας να
αποφασίσει ποιον μνηστήρα θα δεχτεί για άντρα της. Μια ρωγμή εδώ μπορεί να
οδηγήσει στο κυπριακό ως άλυτο. Στην αρχή ο λόγος μάλλον για την σκληρή
ιστορική μας πορεία μέσα από τα βασανιστήρια των Άγγλων που αρνούνταν τον
πατρογονικό πόθο για ένωση με την Ελλάδα. Όσο όμως κι αν νομίζουμε πως
καθυστερούμε ορισμένα πράγματα, δεν τα αναιρούμε, όπως τον θάνατο. Εδώ ίσως πρωταγωνιστεί
ο Σίσυφος, πραγματικός πατέρας του Οδυσσέα με μάνα την Αντίκλεια. Νεκρή ήδη την
συναντά ο Οδυσσέας στον Άδη. Ο Σίσυφος δοκίμασε να εμπαίξει τον Δία και τον
Άδη, τιμωρήθηκε όμως, με το μαρτύριό του. Στο μεταξύ η εμφάνιση του Χριστού
στην Ιστορία με τα θαύματα και τη διδασκαλία του έφερε άλλο φως στον κόσμο, τον
οποίο δυστυχώς εμείς καταστρέφουμε με την αδηφαγία μας. Όλα τώρα αυτά, τα θρησκευτικά
ιστορικά μυθολογικά σύμβολα, πλάθουν ένα πνευματικό κλίμα μέσα στο οποίο μπορεί
να μην αποσαφηνίζονται τα πάντα, οδηγούν όμως στη σύλληψη ενός νοηματικού όλου
δοσμένου ποιητικά. Η σύλληψη του κλίματος αυτού μαρτυρεί την ύπαρξη βαθύτερων
νοημάτων και τη μαγεία της ποίησης.
Η ποίηση
της Κλεοπάτρας Μακρίδου, θησαυροφυλάκιο του ξενιτεμένου με τα ποικίλα
συναισθήματα, που παίρνουν ποιητικά σάρκα και οστά, αξίζει ειδικής μελέτης,
γιατί σε όλες τις συλλογές της υπάρχει η συνέπεια του ξενιτεμού. Στο εξωτερικό
η απαιτητική ζωή αναγκάζει τον άνθρωπο να αυτοπειθαρχεί, να επαναλαμβάνεται
κατ’ οικονομία, έχοντας πάντα βαθιά μέσα του μια ελπίδα, που κουβαλά από το
παρελθόν, για το αόριστο μέλλον.
Σε μερικά
ποιήματα πικρή ειρωνεία διακρίνεται, απόρροια πείρας ζωής. Ο κόσμος, ο χρόνος γυρίζει, και στην ιστορία επαναλαμβάνονται το φαίνεσθαι και
το είναι. Τούτο οδηγεί
στην απόφαση να καταθέτει η ποιήτρια με το πραγματικό τους όνομα τις μεγάλες αντιθέσεις αλλά και
σε στενότερο κύκλο τις σκοτεινές προσπάθειες λύσης της εθνικής μας
αδικίας μέσα στους ξένους διαδρόμους με απαράδεκτες εισηγήσεις. Το μερικό υπάγεται
στο γενικό, ενώ το καθημαγμένο νησί μας αφήνει το διαρκές στίγμα του στην
ποιητική καρδιά και στο ποιητικό προσκήνιο.
Πρόσωπα
αγαπημένα κερδίζουν την αιωνιότητά τους μέσα στη συλλογή. Στο γενικότερο κλίμα της συγχυσμένης πορείας ξεφυτρώνουν μνήμες των παιδικών χρόνων με τα φίλα πρόσωπα που σταδιακά
χάνονται, ενώ ένα δάκρυ αποτίθεται στη ζεστασιά της παλιάς φιλίας.
Και πάλι όμως η επάνοδος στην ίδια
βεβαιότητα. Μέσα από τόσες αλλαγές και μέσα από
πρίσματα κομματικά και ιδεολογικά, η ιστορία επαναλαμβάνει τον εαυτό της, γι’ αυτό και η καταφυγή στην ιερή κι αγαπημένη μάνα και πατρίδα, που αποκούμπι τους έχουν
τη θρησκεία, τα ήθη και έθιμά μας, στο φως της νιότης. Τα χριστιανικά πάθη και η
ανάσταση δεν μπήκαν τυχαία στη ζωή μας.
Κι όσο κι αν η ποιήτρια ταξιδεύει στο
εξωτερικό, διαρκώς επιστρέφει με θρησκευτική ευλάβεια στην πατρίδα, στη μάνα και στον πατέρα, στη
γειτονιά, στη μικρή εκκλησιά του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Εγγύηση της ταυτότητας το παλιό σπίτι το πατρογονικό, ο πατέρας που την μύησε στα μυστικά της ποίησης και έτσι έγινε της μοίρας της γραφτό να τραγουδά τα πάθη της πατρίδας από τη μια με πίκρα ειρωνείας για την σύγχρονη
κατάντια, από την άλλη όμως να περηφανεύεται για την αξιοπρέπειά της να μην έχει ως τώρα λυγίσει κάτω από τα πάθη.
Έξω η φύση με την ομορφιά της, κάθε πατημασιά και Ιστορία, μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις. Δυστυχώς
όμως όλα αυτά καταστρέφει η σύγχρονη μηχανή, ο αδηφάγος άνθρωπος, ο ασεβής εκμεταλλευτής
της φύσης. Η μνήμη, ένα θαυμαστό εργαλείο στην ποίηση της Κλεοπάτρας, ταξιδεύει στον παλιό παράδεισο, η
πραγματικότητα όμως επαναφέρει στους διαρκείς πολέμους και στη μεγάλη μας
πληγή, τον Πενταδάκτυλο, την Καρπασία με τα λαβωμένα μας χωριά. Διπλό το νόμισμα: η ειρήνη και ομορφιά του
τόπου, και η άλλη όψη, η εισβολή και καταστροφή, το μαχαίρι που λάβωσε
ανεπανόρθωτα την πατρίδα και σε ταυτότητα πλήγωσε την ίδια την ποιήτρια και τη
μοίρα της. Θέση και αντίθεση.
Από τη
συλλογή δεν απουσιάζει η συνομιλία με μεγάλους μας ποιητές αλλά και δικούς της
ανθρώπους, τη μάνα, τον πατέρα, το παιδί, η κριτική στάση απέναντι στους άλλους
και στην καθημερινότητα με τις εξέχουσες ειδήσεις. Μέτοχος της ζώσας
πραγματικότητας παίρνει θέση και διαφωτίζει ή προβάλλει τις αρχές της,
δηλωτικές του ήθους της και του αγώνα της για αυτογνωσία και ισορρόπηση μέσα στην
αντιφατική Ιστορία, με τις θηριωδίες, τον ατομισμό, αλλά και τις βαθιές αιώνιες
έννοιες της θυσίας για ελευθερία και ελπίδα, μέσα στον ανελέητο κόσμο.
Επιστημονική
γνώση, ευαισθησία, μάτι που γυροφέρνει από την Ιστορία ως τη Γεωγραφία,
εμβάθυνση στα προσωπικά, τοπικά αλλά προπάντων παγκόσμια προβλήματα, φιλοσοφική
θεώρησή τους, καταφυγή στη μυθολογία και
θρησκεία, που δανείζουν μια πολύσημη ποιητική γλώσσα, με λίγα λόγια, ο συνεπής ποιητικός λόγος της Κλεοπάτρας Μακρίδου βρίσκει χίλιες διεξόδους να επιτυγχάνει ό τι στην προμετωπίδα της
συλλογής ποιημάτων “Τα Δόντια της Βροχής” ζητεί από την ποίηση ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Η Κλεοπάτρα Μακρίδου συνεχίζει, απούσα
παρούσα, την ποιητική πορεία της.
Στέλιος
Παπαντωνίου
