Νομάδας Γ΄Μετά τα Εκβάτανα

Στέφανου Κωνσταντινίδη, Νομάδας: Γ Μετά τα Εκβάτανα, μυθιστόρημα,

Εκδόσεις Βακχικόν

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης με την τριλογία του Νομάδας Α΄ Η Έξοδος, 2017, Β΄Εκβάτανα, 2018,  Γ΄Μετά τα Εκβάτανα, 2019, έχει θέσει την σφραγίδα του στη κυπριακή λογοτεχνία αφού το έργο του έχει συνέχεια και συνέπεια στην υπόθεση και στον τρόπο γραφής.

Ο Νομάδας,  σχηματισμένη πια έννοια στο νου των μυημένων, με γνωρίσματα γενικά και ειδικά, η ζωή ενός ανθρώπου που μετέχει στην κοινωνική και πολιτική ζωή, μάχιμος, πολυτάλαντος, στην Κύπρο και στο εξωτερικό, Ελλάδα, Γαλλία, Καναδά. ‘Ενας σύγχρονος Οδυσσέας της ζωής και της λογοτεχνίας, με τις διαρκείς αναζητήσεις του.

Το Γ΄ μέρος της τριλογίας, με την ίδια αγάπη στη γενέθλια γη, συνεχίζει το ταξίδι της ζωής. Στη ρίζα η Πενταλιά και περίγυρος η παγκόσμια ιστορία των επαναστάσεων και της ποίησης. Ευαίσθητος στις κοινωνικές αλλαγές και αδικίες, με συντρόφους της σύγχρονης πολυειδούς αναζήτησης, διανοητής, μελετητής, ερευνητής της κοινωνίας, της Ιστορίας και της γλώσσας μας.

Βρισκόμαστε στο Μοντρεάλ, ταξιδεύουμε μαζί του, ανιχνεύουμε τον τόπο και τον χρόνο, κρίσεις, συγκρίσεις, το ελληνικό στοιχείο ελκυστικό όπου γης. Το μεγάλο  πρόβλημα της αναζήτησης πόρων ζωής, την εξεύρεση εργασίας σε ξένη χώρα συνοδεύουν τραγούδια της εποχής, αποτύπωση των ψυχικών καταστάσεων του ήρωα, που γράφει σε πρώτο πρόσωπο. Η κομματική ζωή της εποχής, ιδιαίτερα του Πασοκ, ιδωμένη από τα έσω και προπάντων η διαρκής αναφορά στο μυθιστόρημα ως είδος λόγου και στους μεγάλους μυθιστοριογράφους, επανειλημμένη αναφορά, φανερώνει την ανάγκη της αυτοβεβαίωσης και θεωρητικής θεμελίωσης του λογοτεχνικού είδους. Η ανάγκη καταφυγής στα της λογοτεχνίας - παρά το ότι έγραψε τρία μυθιστορήματα/ τριλογία- είναι μια απόδειξη του ατελεύτητου προβληματισμού για το είδος τούτο του λόγου.

«Και ξέρω πως στη μυθιστορηματική γραφή δεν υπάρχουν προσωπικά βιώματα σε πρώτο βαθμό. Μεταστοιχειώνονται σε λογοτεχνία, ξαναβιώνονται από τους ήρωες του μυθιστορήματος με τον δικό τους τρόπο, γιατί έχουν τη δική τους ζωή.»

Οι τύποι επιβεβαιώνουν τους κλασσικούς ανθρώπινους τύπους, Ελλαδιτών ιδιαίτερα, και συμβάλλουν στη γενικότερη αυτογνωσία.  Και για διέξοδο ως επί το πολύ ένα ποίημα. Βρισκόμενος σε ξένη χώρα ζει την πολιτική κατάσταση μεταδίνοντάς μας το πνεύμα τόπων και καιρών με ανοίγματα στην Ιστορία και σε ανάλογους παραλληλισμούς.

Επανέρχεται όμως τακτικότατα στο είδος μυθιστόρημα. « Η γραφή του, το ανέβασμα από το προσωπικό στο συλλογικό και με μια γραφή που να σπρώχνει λίγο παραπέρα από τα εσκαμμένα... Και όμως ο προβληματισμός για τη γραφή οδηγεί σε μια μορφή δημιουργικότητας.»

Ανάμεσα στον ύπνο και τον ξύπνιο όνειρα που ταξιδεύουν πρωταγωνιστή και αναγνώστες στο χρόνια τα παλιά, στο γενέθλιο τόπο, στην αγάπη της πολύτεκνης φτωχής μάνας σε σύγκριση με τα σύγχρονα, συμπληρώματα θησαυροφυλακίων λαογραφικά ενδιαφέροντα, και ο Προυστ.

Γνώστης των διεθνών σχέσεων, ιδιαίτερα των προβλημάτων του Καναδά, ενώ περιδιαβάζει στον άγνωστό μας λαβύρινθο, ο μίτος τον οδηγεί πάλι στην προβληματική του μυθιστορήματος, «το θέμα δεν είναι να περιγράφεις τι συνέβη στην παιδική, την εφηβική ή την ώριμή σου ηλικία αλλά να τα μετατρέπεις σε λογοτεχνία, σε μια προέκταση από το βιωματικό στο συλλογικό και το κοινωνικό» κριτική λυδία λίθος και για τον Νομάδα.  

Η συμμετοχή στην κομματική ζωή της παροικίας, ο ρόλος της Εκκλησίας, γνωριμίες με πολιτικά πρόσωπα, το γλωσσικό πρόβλημα της ελληνικής, γραμμένα έτσι ώστε στο κάθε κεφάλαιο να συμβαδίζει το ρεαλιστικό στοιχείο της καθημερινότητας με μια πνευματική προβληματική με επαναφορά στο κύριο θέμα, το μυθιστόρημα.

«Τελικά γράφω μυθιστόρημα ή δοκίμιο; Σοφός βέβαια δεν είμαι ή μπορεί και να είμαι λίγο, ακολουθώντας τον Πλάτωνα και τη Διοτίμα του, αλλά μάλλον είμαι κοινωνικός στοχαστής με πολλά ερωτηματικά. Κι από τον κοινωνικό στοχαστή περνώ στον κοινωνικό ακτιβιστή. Προσπαθώ να συνδυάσω τον στοχασμό με τον ακτιβισμό, μια μορφή διαλεκτικής, ελκυστική κι ελπιδοφόρα. Άρα γράφω μυθιστόρημα στο πλαίσιο αυτής της διαλεκτικής. Αποποιούμαι το ρόλο του του κεντρικού ήρωα, ο μυθιστορηματικός ήρωας, Απόλλωνας Θρασυβουλίδης, έχει τη δική του αυτοτέλεια.»

Οι μνήμες της Πενταλιάς αλλάζουν το καναδέζικο κλίμα, οικείος τόπος, άνθρωποι, κοινωνική ζωή, με το καφενείο κέντρο πληροφόρησης και διακίνησης ιδεών.

Ο Νομάδας δεν είναι μόνο στους τόπους και στους καιρούς ταξιδευτής, μα και στις ιδέες, στη Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία, στην Ιστορία και στις Τέχνες, τη λογοτεχνία ιδιαίτερα. Αν πρόκειται να μελετήσει κανείς τα περί μυθιστορήματος στο έργο του Στέφανου Κωνσταντινίδη, θα βρει συγκεντρωμένο πολύ το υλικό.

Η οικογενειακή ζωή, με την ποίηση και τη μυθολογία, την γενικότερη πολιτική ζωή της Κύπρου και της Ελλάδας, επανέρχεται ύστερα από πολλή περιδιάβαση στην ξένη. Παραλληλισμοί, συγκρίσεις, συγκρούσεις που ηρεμούν, όταν ο συγγραφέας επανέρχεται στη γενέθλια γη, πάππου προσπάππου, με αξέχαστες ιστορίες, με προσμίξεις Δαρβίνου, Μαρξ, Φρόυδ, των πνευματικών του εν μέρει πατριαρχών.

Γραφή συνειρμική πολλές φορές, δίνει την ευκαιρία στο συγγραφέα να αρπάζεται από ιδέες, βιβλία, θεωρίες, προβλήματα, να καταγράφει αποσπάσματα από κείμενα, ρεαλιστής ως επί το πλείστον με τα διαλείμματα τα ποιητικά και του ονείρου σουρρεαλιστικά, με διόδους στη ζωή των άλλων μέσω των γραφτών τους, ημερολογίων ή βιβλίων τους, οπότε και έτσι και με την ομαδική ζωή και τα προβλήματα, κομματικά ή της παροικίας, αναγόμαστε στο γενικότερο, όπως ο ίδιος δηλώνει «Εγώ  πιστεύω σε μια μυθιστορηματική γραφή συντεταγμένης αταξίας!» Ίσως αυτή να είναι και η σφραγίδα του στο σύγχρονο μυθιστόρημα στην Κύπρο. Μυθιστορηματική δοκιμή. Με μύθο, ιστορία, και δοκιμιακό λόγο περί μυθιστορήματος. Και όχι μόνο.

Στέλιος Παπαντωνίου

το σύννεφο

Το σύννεφο

Ο μακαρίτης ο Σάββας Σαββίδης- ιατρός Αθηνών Παρισίων- δεν έπεφτε έξω. Έβλεπε συννεφάκι στον ουρανό και προειδοποιούσε τον γαμπρό του, τον Νίκο Σέρβο, χημικό, μη μου πάρεις τώρα τη Ζωούλα στην Κυθρέα, θα βρέχει άσχημα εκεί. Ο Σέρβος τολμούσε να κρυφογελάσει, κι όμως έβρισκε τα νερά στο δρόμο του, άλλη φορά ν’ ακούς τι σου λέω! Κι έτσι ματαιώθηκαν επισήμως οι παρελάσεις κι έγιναν όπως πρέπει να γίνονται, ανεπίσημα και διαδηλωτικά, όπως τον καιρό μας, βρέξει χιονίσει, με δακρυγόνα και γκλοπ. Εξάλλου από το 1974 πότε βρήκαμε καθάριο ουρανό, πάντα με συννεφιά και απειλές, συνηθίσαμε και γελάμε με τον κάθε καραγκιόζη, αλλά ο καραγκιόζης βρήκε κλεψιμιά και χτίζει, πήγε προχτές από κει η Μάρω, είδε κι έφριξε, χτίσματα και χτίσματα, εκατομμύρια λίρες τοποθετημένες στην κλεμμένη γη, κι έτσι αρπάζεις, και ζητάς κι από την Ευρώπη να σου στείλει χρηματική βοήθεια να χτίσεις στην ξένη γη, να μη σου στείλει -λέει- τους πρόσφυγες στην Ευρώπη και να σε πνίξουν, άε να πνιγείς, μπάσταρδε! Τόσοι τούρκοι στην Ευρώπη, έχουν εκτουρκίσει πόλεις και πόλεις, με τα τζαμιά και τους μιναρέδες, στη Μια Μηλιά το μεγαλύτερο, να εγκαθιδρυθούν, να ριζώσουν οι κλέφτες με τα κλεψιμιά, με τους έποικους και τις βράκες και τις φστάνες, κι εμείς στον ουρανό, να περιμένουμε να πάρει ο άνεμος τα συννεφάκια, να αναπετάσουμε τις ελληνικές σημαίες, να φωνάξουμε ζήτω λευτεριά. Κάτσετε κάτω να δουλέψετε σοβαρά και σταματήστε να μας λέτε παραμύθια, οι συνομιλίες κι οι τριμερείς κι οι πενταμερείς κι έστειλε αυστηρό μήνυμα!!! Εδώ ριζώνουν πολυκατοικίες και μιναρέδες στην ξένη γη, τη δική μας γη, κοιτάξτε τη γη, κοιτάξτε τη θάλασσα,  τον ουρανό μετά ταύτα. Και στον ουρανό χειρότερα!  

κάτι δεν πάει καλά

Εμείς που έχουμε υποστεί πραγματική εθνοκάθαρση, απόδειξη το θέρισμα κάθε ελληνικού και χριστιανικού στοιχείου στο βόρειο μέρος του νησιού μας, κατηγορούμαστε από τον μεγαλύτερο τρομοκράτη, την Τουρκία, πως από το 1963 ως το 1974 ξεπαστρεύαμε τους Τούρκους στο νησί, ενώ είναι ακόμα νωπά τα γραψίματα του Νιχάτ Ερίμ, κι όλοι όσοι είναι μέσα στο πράγματα παρακολουθούν λέξη προς λέξη, γραμμή προς γραμμή την εφαρμογή  των σχεδίων της Τουρκίας για την Κύπρο, και το ερώτημα είναι «οι δικοί μας δεν μιλούν, δεν έχουν ήδη διαδώσει στα Ηνωμένα Έθνη και στην Ευρώπη τα σχέδια αυτά , δεν έχουν διαφωτίσει τον κόσμο;»

Έκαστος εφ ω ετάχθη, σημαίνει ο καθένας να κάνει σωστά τη δουλειά του, αλλά αν χρειάζονται βοήθεια, ας ζητήσουν από τόσους και τόσους γνώστες, νέους ανθρώπους, δημιουργικούς, που μπορούν να συνεισφέρουν στη διαφώτιση και στην αποκάλυψη της αλήθειας για το Κυπριακό και τα παθήματα των ελληνοκυπρίων.

Κάτι δεν πάει καλά. Καθόλου καλά.

εσύ θα τα ξεριζώσεις;

Κι εκεί που νόμιζε ο κύριος πως σαν θα πεθάνουν οι εβδομηντάρηδες κι οι ογδοντάρηδες κι οι ενενηντάρηδες δεν θα μείνει κανένας να θυμάται το κατεχόμενα, κι έτσι θα λυθεί και το κυπριακό κατά που το ήθελε από τότε, από το δημοψήφισμα του 2004, και τι του κάνουν; Περνά από δημοτικό σχολείο τέτοια μέρα, περνά από γυμνάσιο μια τέτοια μέρα, περνά από λύκειο, καταραμένη μέρα, και τι βλέπει και τι ακούει, τα παιδιά γιορτάζουν την ελληνική σημαία και την κυπριακή και μιλούν για τις 28 Οκτωβρίου και λεν ΟΧΙ δεν θα περάσει ο φασισμός και ο εχθρός, και θα πολεμήσουμε για την ελευθερία, και χορεύουν και απαγγέλλουν, και κάνουν παρελάσεις, α ρε κακό που πάθαμε!!!

Μα θα συνεχίσουν τα παιδιά και τα εγγόνια τον αγώνα, με τι ζέση απάγγελλαν κι έσφιγγαν τα χέρια και στο τέλος ο εθνικός ύμνος, πω πω παιδί μου, ακόμα ψάλλουν τον εθνικό ύμνο, μα πρέπει να καταργήσουμε τις γιορτές, να καταργήσουμε τα εμβατήρια, να καταργήσουμε τις σημαίες, να καταργήσουμε τις παρελάσεις, α ρε ΄Ελληνες, τι κακό κάνετε στον άνθρωπό μας, που  μιλά μόνο κυπριακά, που γράφει μόνο γκρίγκλις πώς τα λέει, και θλίβεται και οδύρεται και δεν πάει να ζήσει στην Τουρκία, μα αυτός θα σώσει τον τόπο, γιατί να πάει;

Βρεεεεε τρεις χιλιάδες χρόνια ελληνισμού εσύ θα τα ξεριζώσεις;

ΕΛΕΝΗ ΑΡΤΕΜΙΟΥ ΦΩΤΙΑΔΟΥ REM

Ελένη Αρτεμίου- Φωτιάδου, REM, ποιήματα, εκδόσεις Μανδραγόρας

Ωραία έκδοση, περιποιημένη, αποπνέει αρχοντιά, με το υψωμένο πλαίσιο του εικαστικού, τα χρώματα, ανάμεσα στον ύπνο και στον ξύπνιο η εικόνα.

REM η μια κατάσταση ύπνου, κι η συλλογή των ποιημάτων μας ταξιδεύει εκεί, με τον τρόπο γραφής της, συμπλέγματα λέξεων και νοημάτων που μας μεταφέρουν σε άλλους κόσμους, στο χώρο και στο χρόνο, ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα, σε άλλους χρόνους, βυθισμένους όμως στον ψυχισμό όλων των Κυπρίων. Μια κατάσταση «άξαφνα βήμα πιο βαρύ πιο ασταθής η αναπνοή», η φυσιολογική κατάσταση μεταθέτει και ντύνει τις εικόνες ανάλογα.

Το ποίημα rem, εισαγωγικό, επεξηγηματικό: «εξόριστη ανάμεσα σε όνειρο και εφιάλτη καταλήγω αναγράφω το λήμμα της κάθειρξης της νυχτός, rem θα πει πως έχω επαφή με τη διαίσθηση…» Και η συλλογή τελειώνει με τη διαπίστωση «rem μάλλον θα πει πως έχω επαφή με την ψευδαίσθηση.» Προσγείωση, ρεαλιστική στάση, αυτογνωσία, αναίρεση του κόσμου του rem; Οτιδήποτε και να συμβαίνει, η ποιήτρια συνεχίζει να είναι ο ευαίσθητος εαυτός της.

Συλλήψεις με συνειρμικές εικόνες, συναισθήματα και φόβοι, σκέψεις, βρίσκουν διέξοδο στην ποίηση, συνομιλίες εξομολόγησης και θανάτου, το παρελθόν προκαλεί το άγνωστο μέλλον ή επανέρχεται στη μνήμη, στιγμές πύρινες.

Οι σπουδές και τα ενδιαφέροντα της ποιήτριας επεμβαίνουν στα ερωτηματικά που σχετίζονται με το όνειρο και την πραγματικότητα, τα δυνατά συναισθήματα επιβεβαιώνονται, άσχετα από τις θεωρίες. Από τα βάθη της αρχέγονης μνήμης αναπηδούν μορφές της Παλαιάς Διαθήκης και σύμβολα. Το ιστορικό υπόβαθρο της τραγωδίας του 1974 με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο υπόκειται σε πολλά ποιήματα, ενώ ο έρως κι οι ερωτικές στιγμές δίνονται σε κλίμακα ευγενικών χρωμάτων, αποδεικνύοντας έτσι το υψηλό της ποίησης της Ελένης Αρτεμίου- Φωτιάδου, που μπορεί να κινείται άνετα στα σύμβολα και να εκφράζει την τραγωδία του ανθρώπου και του τόπου χωρίς λαρυγγισμούς.

Η απαίτηση της  ουσιώδους και  ελεύθερης ζωής βρίσκεται στην κατάσταση της πλήρους εγρήγορσης, είναι όμως και η ανούσια, ψευδής, ετερόφωτη ζωή, που απεύχεται η ποιήτρια.

Οι φιλοσοφικές συλλήψεις από τις αντιθέσεις και συμπλέξεις των αντιθέτων στη ζωή του κόσμου, η επαφή με τη σχολική ζωή και τα παιδιά, ο βαθύτερος προβληματισμός, χωρίς να προκαλεί, εκφράζεται ποιητικά «με απόλυτη φυσικότητα», όπως έρχονται στη ζωή ο πόνος και ο θάνατος και αντιμετωπίζονται με την αποκτηθείσα πείρα, παρ’ όλο που ο άνθρωπος είναι εν πολλοίς ο αίτιος του κακού, που διαπερνά την ευτυχία του θνητού.

Ως πολίτης, προπάντων Άνθρωπος, εκφράζει τον πόνο και τις ευαισθησίες της, με την αμεσότητα της επικοινωνίας στα γραφτά της. Αναζητεί την ουσία, την αλήθεια, την πραγματική σημασία των λέξεων σε μια ανοδική πορεία.

Ένα από τα καλύτερα ποιήματα, περιεκτικότατο και εκφραστικότατο της κυπριακής ιστορίας – αν είναι να επιλέξω-  είναι το «άνεμος Ιούλη μήνα».

Ιστορία, θάνατος, ζωή, όνειρο, πραγματικότητα, σε μια επιτυχημένη συλλογή ποιημάτων με τεχνική επιπέδου.

Στέλιος Παπαντωνίου  

Κλεοπάτρα Μακρίδου, Ταξίδι Οδύσσειο

Κλεοπάτρα Μακρίδου, Ταξίδι Οδύσσειο, Ποιήματα, Εκδόσεις Κουκκίδα

Η προμετωπίδα από τον Κώστα Μόντη «Κάθε φορά καθώς γυρνώ κοντά σου, αγαπημένη, ελπίζω ενδόμυχα να βρω κάτι που χρόνια το ‘χασα κι ίσως κάπου απομένει» ερμηνεύει και τον τίτλο και το περιεχόμενο της ποιητικής σύνθεσης της Κλεοπάτρας Μακρίδου «Ταξίδι Οδύσσειο», τον πόνο του ξενιτεμένου, το πόθο του γυρισμού, την βίωση και αναβίωση στιγμών μοναδικών. Πρωταγωνιστής η ψυχή στα ταξίδια της στο ανυπέρβλητο μέσα στο χρόνο και στη μοναξιά. Η αναζήτηση του ουσιώδους αλλά και της λιτής ορθής έκφρασης, γι’ αυτό η ερωτική σχέση με την ποίηση που αναφλογίζει τη μνήμη, τα συναισθήματα, την επιμονή στο διχασμό και τη διχοτόμηση πατρίδας, ψυχής και σώματος. Παιδικές μνήμες ανακαλούνται, περιπετειώδεις τραγικές στιγμές ή καταστάσεις, ένα παρελθόν που πλέκεται με τα παρόντα πάθη της πατρίδας και του ξενιτεμένου. Η παιδικότητα ανοίγει παράθυρο στη συναισθηματικά φορτισμένη μνήμη και στη συνειδητοποιημένη μοίρα: ο άνθρωπος ένας εξόριστος τραγικός ήρως.

Στην ξένη, η μνήμη τροφοδοτεί, η πίστη ανοίγει δρόμους στο περιβάλλον και στο βαθύτερο εγώ, η αυτογνωσία είναι απαιτητική. Η επίμονη επιστροφή στις στιγμές της παιδικής μνήμης συγκλονίζουν με την απουσία του πατρικού βλέμματος κι ο λυγμός διαποτίζει τον στίχο.

Η γέννηση, δοσμένη ως Γένεση, μέσα στις απαρχές της Ιστορίας και τις αναζητήσεις εαυτής με την αγαπητική συμπλήρωση σε ξένο τόπο, αφ’ ενός ενώνει, αφετέρου διαχωρίζει, γιατί η ξένη γη αποδιώκει ενώ η γενέτειρα ελκύει. Πάντα όμως ο δόλος καραδοκεί, τα αρχέγονα φροϋδικά τραγικά στοιχεία προβληματίζουν, τα δεσμά και η απόδραση αντιπαλεύουν, απέραντη η ψυχή του ανθρώπου. Το έργο έτσι αποκτά δραματικότητα, δεν είναι η ευθύγραμμη πορεία της λεωφόρου. Τα άδυτα της ψυχής φωτίζονται, η ποίηση γίνεται νυστέρι.

Η επιστροφή στην πατρίδα και στην παιδικότητα ύστερα από την ερωτική περιπέτεια ανοίγει διόδους σε άλλες αξίες: στη φιλία ως πλήρωμα. Αλλά οι κλονισμοί  και  οι περιπέτειες δονούν την σταθερότητα. Ο πνευματικός οπλισμός και η ποιητική πνοή οδηγούν στη ελευθερία, με αποτέλεσμα ο έρως του λόγου να απαλύνει τον εναπομείναντα πόνο.

Η εμβάθυνση εις εαυτήν επιτρέπει στην ποιήτρια να συλλαμβάνει γενικότερα το γένος των ποιητών και ουσιώδη χαρακτηριστικά τους. Η περιπέτεια του εσωτερικού ταξιδιού οδηγεί στη γνώση του είδους και του  γένους.

Η ποίηση, φτερούγα ελευθερίας, συντελεί στην ολοκλήρωση και στη συνειδητοποίηση πως ο πόνος από έναν ανεκπλήρωτο έρωτα δεν σβήνεται ούτε στην αιωνιότητα.

Προβληματισμός, εμβαθύνσεις στον έρωτα, τη ζωή και το θάνατο, την ποίηση και την ελευθερία, ομολογούν την ώριμη πια Κλεοπάτρα Μακρίδου, την φιλοσοφούσα ποιήτρια.

«Δύσκολη η ζωή να την ζεις μέρα ή νύχτα χωρίς αντιπαράθεση με το θεριό που ενεδρεύει να σε κατασπαράξει. Οξύμωρη καθημερινότητα, πόσο πιο σκληρή είσαι κι από τα ματωμένα όνειρα.»

Έρως, φιλία, ζωή, το απραγματοποίητο όνειρο, που ξέρουμε όμως πως υπάρχει, η σύνδεση του προσωπικού με το δράμα της κυπριακής πατρίδας, ερχομός και μισεμός, ο αιώνιος Οδυσσέας, η ποιήτρια.

«Ω Πατρίδα, πιστή ερωμένη μου ενός δίδυμου πόθου, που κούρσεψε τα σωθικά των ονείρων μου!»

Η ποιήτρια όμως ζει και παρατηρεί, κρίνει και κατακρίνει καταστάσεις, επιθέσεις σε αξίες, εμμένοντας στις αιώνιες.

Πολύτιμη η μνήμη σε μια πατρίδα μοιρασμένη, μα ολόκληρη αγαπημένη. Ποίηση, λογική και φιλοσοφικές συλλήψεις. «Μόνο εσύ υπάρχεις, είσαι το σύμπαν όλο που γέννησα ένα πρωί από μια γέννα που μου προβλεπόταν ανεκπλήρωτη. Τα άλλα μου είναι σκιές και θολές εικόνες στο θέατρο του παραλόγου της ζωής κι ας είσαι μέρος αυτού του Θεάτρου!»

Ο έρως και η πατρίδα ως ένωση: έρως πατρίδας, εν διό δυοίν.

Ταξίδι Οδύσσειο, ταξίδι αυτογνωσίας, σύζευξη του έξω και έσω κόσμου, μια δραματική σύλληψη που εκφράζεται σε ποιητικές ενότητες και αποτελεί μια σφαίρα, στην οποία μπορεί να μπει ο αναγνώστης όποθεν θέλει, όπως σε κάθε φιλοσοφημένο έργο.

Στέλιος Παπαντωνίου   

Τρύφωνα Π.Κωνσταντινίδη, Πενταλιά, εκδόσεις Το μέλλον

Τρύφωνα Π. Κωνσταντινίδη, Πενταλιά, εκδόσεις Το μέλλον

Ο Τρύφωνας Κωνσταντινίδης, νομικός, μέλος πολύτεκνης οικογένειας, από την Πενταλιά της Πάφου, με πολλή αγάπη κι επιμέλεια συγκέντρωσε πληροφορίες για το χωριό του και μας τις παραθέτει με ζωντάνια και άμεση μερικές φορές συμμετοχή. Εμπλουτισμένο το βιβλίο με φωτογραφικό υλικό, τοπία και σπίτια του χωριού, οικογένειες και οικογενειακές η επαγγελματικές και κοινωνικές στιγμές, αλλά και με αρκετά έγγραφα που αποδεικνύουν το αληθές των λόγων, μας δίνει ζωντανό το παρελθόν, με την μελέτη εγγράφων και άλλων σχετικών βιβλίων και με την ανοιχτοσύνη του νου και της καρδιάς του.
Διαβάζοντας το βιβλίο παρελαύνει μπροστά μας μια ζωή που εν πολλοίς δεν υπάρχει πια, ή κατάλοιπά της βρίσκουμε στον συγκεκριμένο τόπο αλλά και στις μνήμες πολλών μας, γιατί το μερικό, η Πενταλιά, σχετίζεται άμεσα με το γενικό, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση στην Κύπρο, τις ιστορικές στιγμές, τις ιδέες και τα της παιδείας και εκκλησίας. Είτε ξεκινώντας από την Πενταλιά μαθαίνουμε για την ιστορία της Κύπρου και όχι μόνο της συγκεκριμένης κοινότητας, είτε ξεκινώντας από την ιστορία της Κύπρου επιβεβαιώνουμε με το μικροϊστορικό τη μεγάλη εικόνα του νησιού, από αρχαιοτάτων χρόνων, ιδιαίτερα όμως από φραγκοκρατίας, βενετοκρατίας, οθωμανοκρατίας, αγγλοκρατίας και των ελεύθερων χρόνων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Είτε δηλαδή παραγωγικά εργαστούμε είτε επαγωγικά, επιβεβαιώνουμε την ιστορική αλήθεια που εμπλουτίζεται όμως με ελεύθερο συνειρμό από τις μνήμες του συγγραφέα και τις εμβαθύνσεις του ιδιαίτερα σε νομικά θέματα, ειδικότητά του.
Έτσι έχουμε ένα βιβλίο που ζωντανά αναπαριστά την ίδια τη ζωή της Πενταλιάς, τις ιστορικές της περιπέτειες, την γεωγραφία και τις ασχολίες των κατοίκων, τα ήθη και έθιμα και ιδιαίτερα για τους Πενταλιώτες, λεπτομέρειες για ανθρώπους που έζησαν στην κοινότητα είτε μόνιμα είτε ως περαστικοί, δάσκαλοι και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι. Το ενδιαφέρον των χωριανών θα είναι ομολογουμένως μεγάλο, γιατί τους δίνεται ευκαιρία να μελετήσουν το οικογενειακό τους δέντρο και να διερευνήσουν συγγενείς που ίσως οι ίδιοι να μην γνωρίζουν.
Πολλά βιβλία κυκλοφορούν με θέμα τις διάφορες κοινότητες της Κύπρου. Μπορεί τούτο να άρχισε με τα κατεχόμενα χωριά και τις πόλεις μας, όμως η φθίνουσα πορεία των μικρών κοινοτήτων αναγκάζει πολλούς, και προς τιμήν τους, να καταγράψουν τη ζωή του παρελθόντος και να διασώσουν πρόσωπα και πράγματα, γεγονότα και σημαδιακές στιγμές της κοινότητας, της κοινωνικής, οικογενειακής και προσωπικής στιγμής των ίδιων των συγγραφέων. Έχουμε έτσι μια ποικιλία ή ανάμειξη σοβαρής έρευνας, μελέτης, επιστημονικότητας αλλά και εξομολογητικών ή προσωπικών και οικογενειακών νύξεων, που ολοκληρώνουν τη ζώσα πραγματικότητα της Πενταλιάς μέσα στα χρόνια.
Στέλιος Παπαντωνίου

τα μηνύματα

Πήραμε τα μηνύματα, μίλησαν οι μετεωρολόγοι, οι ωροσκόποι, το αστεροσκοπείο με τις ανακοινώσεις του τις καθημερινές, οι πολιτικοί αναλυτές κι οι δημοσιογράφοι, έγραψαν είπαν κάμποσα ασύντακτα και ανελλήνιστα, άλλοι θαυμαστές της γλώσσας άλλοι αγνοούντες και τα βασικά, σημασία έχει πως οι ιστορικοί συνάχτηκαν σε συνέδριο, ήταν κλειστό, μόνο για ειδήμονες, οι πολιτικοί κλήθηκαν στο Προεδρικό, πολύ κουβεντολόι, τα πράγματα έδειχναν από μόνα τους, ο χειμώνας ερχόταν κι έπρεπε να ετοιμαστούμε, μη μας βρει χωρίς χαλιά και κουβέρτες και εφαπλώματα, με τα πανωφόρια και τις ζακέτες και τα μακρυμάνικα, οι αποθήκες των παλιών γειτόνων ήταν γεμάτες από γεγονότα, σημάδια, συμπεράσματα, οι νέοι μόνο έπρεπε να πεισθούν, γιατί, συνηθισμένοι στο καλοκαίρι, δεν έμπαιναν εύκολα στο κλίμα, εκτός αν κάποιος δάσκαλος ή δασκάλα έπαυε να ακολουθεί τις οδηγίες του Υπουργείου και έπραττε κατά συνείδηση. Μόνον τότε.

AITHMA

AITHMA
Ίσως και να μην είχαμε χρόνο να ονειρευτούμε

Τρέχαμε με τα ποδήλατα μη μας κυνηγήσει το σκοτάδι

Κι όταν νομίζαμε πως βρίσκαμε ξάγναντο, ξαστεριά κι ανατολή

Επαναλαμβανόταν η ίδια σελίδα, Μας κυνηγούσε το σκοτάδι

Ώσπου το μάθαμε νεράκι Repetitio est mater mortis.

Υποφωσκούσης έω, Ηλίου ανατέλλοντος

Άμα ήρι αρχομένω, Εν δε τω χειμώνι

Και μείναμε στο τελευταίο μια ζωή.

Θα πρέπει όμως να υπάρχει

Και έαρ και θέρος και πρωί.

Αίτημα ψυχής.

καλύτερα μη βιώσιμη παρά θανάσιμη

Καλύτερα μη βιώσιμη παρά θανάσιμη

Κι αν η παρούσα κατάσταση πραγμάτων στο νησί «δεν είναι βιώσιμη», κανείς δεν είπε πως πρέπει να την μετατρέψουμε σε θανάσιμη, για να του δώσουμε την ευχαρίστηση, να οδηγήσουμε ένα λαό στην καταστροφή, γιατί έτσι αναγράφουν τα ψηφίσματα, ή σιγοψιθυρίζουν στον καφενέ της γειτονιάς, γιατί έτσι κατάντησε κι αυτός ή έτσι ήταν πάντα.

Από μερικούς δημάρχους κατεχομένων, που νομίζουν πως μόνο το δικό τους χωριό πρέπει να επιστραφεί στους νόμιμους κατοίκους του, μέχρι τον Ερντοάν, που μας λέει πως δεν γίνεται υποστολή της τουρκικής σημαίας όταν κάπου διά της βίας των όπλων γίνει έπαρσή της, όλοι νομίζουν πως μας πιέζουν να σπεύσουμε σε συνομιλίες, με τέτοιους συνομιλητές όπως τους είδαμε χρόνια τώρα,  και τους βλέπουμε αυτές τις μέρες του πολέμου εναντίον της Συρίας, και της περικύκλωσης με πλοία της ΑΟΖ μας. Κι εμείς βέβαια μαζί τους φωνάζουμε και διαλαλούμε, «συνομιλίες θέλουμε, συνομιλίες», ενώ ο συνομιλητής μας ο καημένος πήγε να φταρνιστεί και του’ καναν παρατήρηση, δεν ήταν πρέπον το φτάρνισμά του, άλλο παίγνιο κι αυτός, με τις ζιβάνες, «και τι καλός που είναι», μα γι’ αυτό μας τον έβαλαν συνομιλητή, επειδή ήταν καλός, γιατί ο άλλος δεν ήταν καλύτερος; ο Ταλάτ, που μ’ έναν καφέ στο καφενείο του Δικώμου θα έλυνε το κυπριακό στο άψε σβήσε, «άστε μου τον αυτόν, είναι του χεριού μου», περίπου!!!

Στο μεταξύ ασχολούμαστε.  Κάνει καμιά δήλωση η αντιπολιτευσάρα, υψηλού πολιτικού επιπέδου, φτωχοί εμείς τω πνεύματι, πού να καταλάβουμε, νομίζουμε πως είναι πέμπτη φάλαγγα και δάκτυλος τουρκικός, τσαουσόγλειος, στο τέλος βεβαιωνόμαστε πως είναι, τσακωνόμαστε, όπως και τσακώνεται κι εκείνος με το παραμικρόν, μα ο «ύψιστος στόχος του αγώνα», άκουσον άκουσον, η ΔΔΟ, πρέπει να διαλάμπει, να την ακούει όλος ο κόσμος να την βροντοφωνάζουμε, τι; Μια λύση τουρκικών προδιαγραφών και αγγλικών βεβαίως βεβαίως, να, κοίτα χτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βρετανία με το ένα πόδι στον τάφο και πετάχτηκε να υπερασπιστεί την Τουρκιά, από τον καιρό που πάτησε το πόδι στην Κύπρο και δεν το έβγαλε ακόμα, και δεν της κόπηκε, καταραμένη η ώρα, αυτή το μεγάλο κακό αγκάθι, ο προσωποποιημένος διάβολος στο κυπριακό, σαν να μην υπήρχε ελληνικό στοιχείο στον τόπο, σαν να ήταν μόνο ένας βράχος γυμνός με κάτι ελιές και τερατσιές, για να τον εκμεταλλεύεται για τα συμφέροντά της, πάππου προς πάππου.

Το λοιπόν! Λύση στο κυπριακό δεν πρόκειται να βρεθεί, γιατί η αδικία παραβάρυνε στον τόπο και στην περιοχή, κι οι δικοί μας δεν φταίνε λίγο αλλά πολλά πολύ, γι’ αυτό άλλη ας είναι η μόνη προτεραιότητά μας, να επιβιώσουμε στον τόπο, να συντηρήσουμε και διατηρήσουμε τον εαυτό μας, και αυτός είναι ελληνικός και χριστιανικός, τι να κάμουμε; όσοι δεν αρέσκονται μπορούν να καταφύγουν και εκεί που τους αρέσει, όσοι λοιπόν μείνουμε, να ξέρουμε πως ένας είναι ο εχθρός αλλά διπλοπρόσωπος, η Τουρκία και η Βρετανία, αυτοί στο στόχαστρο, κι εμείς στον στόχο μας, στη διάσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, της μόνης ασπίδας προστασίας μας. Λύση τουρκικών προδιαγραφών, λύση αγγλικών προδιαγραφών, λύση που να μας μετατρέπει σε γιουσουφάκια της Τουρκίας δεν θα είναι βιώσιμη, αλλά θανάσιμη. Αυτή μάλιστα, δεν θα είναι βιώσιμη!

Στέλιος Παπαντωνίου

Ο θάνατος του επιθεωρητή

Δεν θα τον ξεχάσω, οδηγός πανεπιστημιακού λεωφορείου στο Albany, μαύρος, με το κασκέτο του, με το που έμπαινες στο λεωφορείο, καλημέρα, τι γίνεται η οικογένεια, η μάνα ο πατέρας; Στάση. Σταματούσε σε κάθε στάση, άνοιγε την πόρτα, είτε επρόκειτο να κατέβει ή να ανέβει φοιτητής φοιτήτρια είτε όχι. Μια εργασία μηχανική, οικονομία δυνάμεων σκεφτόμουν, κανείς δεν μπορούσε να έχει παράπονο, όλα στην ώρα τους, τυπικά και σωστά από τη μια και πολύ ανθρώπινος από την άλλη.

Και τώρα λέω, ένας λαμπτήρας σ’ ένα μεγάλο δρόμο, τόση ήταν η δουλειά; Τόσο λίγους λαμπτήρες είχαν; Και γιατί τώρα να βρεθούν να αντικαθιστούν τον άχρηστο; Τόσο σπάνιο κατόρθωμα να κάνει ένας άνθρωπος σωστά τη δουλειά του, στην ώρα του, όπως πρέπει, επαγγελματικά;

Η αλήθεια είναι πως δεν ήξερα τον άνθρωπο, κατόρθωσαν τόσοι και τόσοι να με πείσουν για την σπανιότητα, είναι και το επάγγελμα του επιθεωρητή λίγο πολύ μισητό, και όμως ήταν αγαπητός, αγαπητότατος, κοινή ομολογία, και ένα μεγάλο κρίμα, να πεθάνει ένας άνθρωπος, να χτυπηθεί από αυτοκίνητο, γιατί ήταν ο δρόμος σκοτεινός, κι αυτή η σκοτεινιά θα βαραίνει μια οικογένεια κι εμάς, που λυπούμαστε, γιατί κάποιος δεν κάνει τη δουλειά του την ώρα που πρέπει, γιατί χάνεται άδικα των αδίκων ένας άνθρωπος, και θυμόμαστε εκείνο το τραγικό, « δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

μόνοι

Κι αφού θα ΄μαστε μόνοι

Θα σκάβουμε τους  λάκκους και θα φυτεύουμε

Τις αιώνιες δροσιές και θα φυτρώνουν

Ο ήλιος κι ο αγέρας, η βροχή

Θα μας προστατεύουν

-Όπως τόσα χρόνια

τους γονιούς και τους παππούδες μας-

Τουλάχιστον να το πάρουμε απόφαση

Εκείνο το πέτρινο πείσμα να σφίγγει τα χείλη

Όπως ο ίδιος ουρανός χιλιάδες χρόνια

Κι ο Τεύκρος κι ο Ονήσιλος κι ο Ευαγόρας

-Γεια σας παππούδες μας-

Στην αγκαλιά σας πάλι να βρεθούμε

Πουλιά Λεύτερα.