Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου 2014

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

Μανόλης Αναγνωστάκης
Θεσσαλονίκη,  Μέρες του 1969 μ.Χ.
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ο Στόχος (1970). Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα, που η έκδοσή τους αποτέλεσε την πρώτη πράξη ομαδικής δημόσιας αντίστασης  των  πνευματικών ανθρώπων κατά της δικτατορίας. Είναι  ποίημα  πολιτικό,  όπως εξάλλου και πολλά άλλα ποιήματα του Αναγνωστάκη, και απηχεί την  πολιτική και κοινωνική κατάσταση από  τη μετακατοχική περίοδο και τη στρατιωτική δικτατορία.
Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά-­ 1
Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών
Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.
Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από
       τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.

                 5.' Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε
                    Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,
                    'Οσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε
                     Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες.,

  Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες
10. Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα
               οι ίδιοι στα παιδιά  τους
  Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα
 'Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.

 Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών     
  -εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται-   
   Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως            
  -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-            

  'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής2   
  Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές          

       Η Ελλάς των Ελλήνων.3

Ερωτήσεις του εγχειριδίου
1. Το ποίημα κινείται σε δυο χρονικά επίπεδα (το παρόν και τo παρελθόν) με επίκεντρο την oδό Αιγύπτου. Το επίπεδο του παρόντος διαγράφεται  πιο ρητά, ενώ το επίπεδο του παρελθόντος συνάγεται έμμεσα κατά  τη διαδρομή του ποιήματος. Με βάση  τους υπαινιγμούς που γίνονται  και τις αντιθέσεις προς το παρόν, προσπαθήστε να ανασυνθέσετε την εικόνα του παρελθόντος
2. Το ποίημα κινείται επίσης σε δυο νοηματικά επίπεδα. Το πρώτο διακρίνεται εύκολα με μια πρώτη ανάγνωση. Ποιο είναι το δεύτερο στο οποίο στοχεύει το ποίημα;  _____________________________
1. Ο στίχος βρίσκεται και στο ποίημα Πόλεμος, που γράφτηκε το 1941 (όταν ο ποιητής ήταν μόλις 16 ετών.): .Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- τα κορίτσια κοκαλιασμένα περιμένανε απ' ώρα τον Ισπανό με τα τσιγαρόχαρτα.
2. Ο Γιώργος  Σεφέρης.
3. Υπαινίσσεται το σύνθημα της στρατιωτικής δικτατορίας: Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών
Μανόλης Αναγνωστάκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

(Θεσσαλονίκη: υπονοείται όλη η Ελλάδα.     1969: Η δικτατορία των συνταγματαρχών - χούντα- κράτησε από το 1967 ως το 1974. Το μ.Χ. ειρωνικά: τόσα χρόνια μ.Χ. κι εμείς έχουμε δικτατορία!)
Στην οδό Αιγύπτου - πρώτη πάροδος δεξιά- (κοίτα τα ίδια λόγια στο ποίημα - γραμμένο την Κατοχή. 'Αρα, στην Ελλάδα, τον καιρό της Κατοχής, τα κορίτσια (σωματεμπορία) περίμεναν τον Ισπανό με τα απαγορευμένα τσιγαρόχαρτα,  πράξεις ατιμίας γίνονταν στα κατώτατα στρώματα της κοινωνίας, ενώ:
Tώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών- Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.( στο πρώτο νοηματικό επίπεδο δίνεται η οικονομική άνοδος που ήθελαν να δείξουν οι δικτάτορες. Σε δεύτερο νοηματικό επίπεδο, υψώνεται: μεγαλοπρεπής η δικτατορία μεταφέρει τις άνομες συναλλαγές στα μέγαρα της κυβέρνησης της χώρας. Μετανάστευση των δημοκρατικών Ελλήνων και τουριστικά γραφεία= πρώτο επίπεδο πολύς τουρισμός και πρόοδος, αλλά σε δεύτερο επίπεδο: εισαγωγή  ξένων συμφερόντων ή εξορίες σε νησιά των αντιφρονούντων.)

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από τα τόσα τροχοφόρα που  περνούνε.(αυτοί που ήταν παιδιά τον καιρό της κατοχής- ηγενιά του ποιητή-  δεν χαίρονται . Στο πρώτο επίπεδο νομίζει κανείς πως γέμισε αυτοκίνητα η Ελλάδα, το όνειρο καθενός να αγοράσει δικό του, αλλά σε δεύτερο επίπεδο τροχοφόρα: στη δικτατορία τα τανκς) .'Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,  ( Αν συγκρίνετε τον καιρό της Κατοχής με τον καιρό της δικτατορίας, η δικτατορία είναι χειρότερη. Τον καιρό της κατοχής μπορούσαν να κάνουν αντίσταση, μυστικές οργανώσεις ενώ τώρα επί δικτατορίας δεν μπορούν γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο)'Οσα επιζήσαν, εννοείται , γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες, (Από την Κατοχή, αντίσταση κι ύστερα ακολούθησαν πολλά κακά, ιδιαίτερα ο εμφύλιος- από λοιμού, λιμού , σεισμού, καταποντισμού, πυρός μαχαίρας επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου και αιφνιδίου θανάτου)

θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες . Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα οι ίδιοι στα  παιδιά  τους Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα ' Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους. Δηλαδή: η κατάσταση στην Ελλάδα από από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και εξής χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται με τα χρόνια. Μένει η ελπίδα για το καλύτερο. (Ως εδώ τελειώνει η παρένθεση με την αναφορά στα παρελθόντα.)

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών -εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται- ' Ολοι συναλλάσσονται με τη δικτατορία, το είδατε και στο Ψαράκι από την πρώτη μέρα προσαρμόζονται , ξεπουλιούνται συνειδήσεις , εξαγοράζονται άνθρωποι.Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν- Η μετανάστευση των δημοκρατών Ελλήνων και άλλων, όπως είδετε στο Διπλό βιβλίο).  'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής  Ο Σεφέρης έγραφε τον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά τους πιο πάνω στίχους.Η Ελλάδα μητέρα της δημοκρατίας έχει δικτάτορες.  Όπου και να ταξιδέψω μέσα στην Ελλάδα, γράφει το ποίημα του Σεφέρη.  Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές Η Ελλάς των Ελλήνων. Τα νησιά κατάντησαν στρατόπεδα συγκεντρώσεων, τα ανακριτικά γραφεία της ΕΣΑ ήταν χώροι βασανιστηρίων, (μερικοί εδώ υποστηρίζουν ότι εννοεί τα ταξιδιωτικά γραφεία- εξορίες σε νησιά)  oι δικτάτορες εκμεταλλεύονταν το θρησκευτικό αίσθημα, η Εκκλησία συνεργάστηκε με τη χούντα . Η Ελλάς των Ελλήνων Χριστιανών, όπως ήταν το έμβλημα της Χούντας, κατάντησε Ελλάδα των ανθελλήνων δικτατόρων, αφού οι πραγματικοί 'Ελληνες ή φυλακίζονταν ή μετανάστευαν.


Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2014

Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου, Αγαπημένε

Στέλιου Παπαντωνίου

Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου,  Αγαπημένε

Η ποιήτρια Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου μας έχει δώσει τελευταία την ποιητική συλλογή Αγαπημένε. Ο θάνατος του αγαπημένου αντρός της την οδήγησε και πάλι να ξαναδεί τα πράγματα με την ποιητική ματιά και να εκφράσει όλη την αγάπη της στον θανόντα αλλά αεί παρόντα. Όπως αποδεικνύεται από τη συλλογή, αυτό που έχει σημασία στην ποίηση είναι το ποιητικώς αισθάνεσθαι και καλλιτεχνικώς οράν τον κόσμο, ματιές της ποιήτριας και του αγαπημένου καλλιτέχνη.

 Πρωταρχικό ρόλο στη συλλογή παίζει η μνήμη, που επαναφέρει στιγμές ακινητοποιημένες  στο χρόνο, άρα αιώνιες,  γι’ αυτό και η όλη ποιητική συλλογή μπορεί να καταταχτεί ανάμεσα στα ποιήματα του ερωτικού λόγου, του κατατεθειμένου στη γραμματεία  από αρχαιοτάτων χρόνων ως σήμερα. 

Η μνήμη μεταθέτει σε τόπους και χρόνους και σε στιγμές ερωτικές πλεγμένες με το λυγμό του θανάτου. Ο θάνατος δεν είναι ο τρομερός άγνωστος αλλά το κενό που πληρούται με τη συνεχή παρουσία του αγαπημένου, είτε μέσω των έργων του είτε των λόγων και του τρόπου του σύλληψής του κόσμου. Τα ημιτελή έργα του καλλιτέχνη ίσως να είναι και τα πλέον ισχυρά κεντρίσματα της μνήμης, γιατί με αυτά όχι μόνο η ποιήτρια επικοινωνεί με τον καλλιτέχνη απόντα- παρόντα αλλά και διανοίγεται μέσω αυτών η διάσταση του αναμενομένου.

Οι εικόνες του αλατιού που καίει την πληγή, ή του ηφαιστείου του πόνου, πλέκονται με την ελληνική μυθολογία του Άδου, τη  μουσική, τα χρώματα των πινάκων του καλλιτέχνη και με τα υλικά και εργαλεία της γλυπτικής. Κάποτε, με πιο απλές λέξεις, σχεδόν κυριολεκτικά, μεταγγίζει στον αναγνώστη την ταύτιση ποιήτριας και απόντος- παρόντος καλλιτέχνη.

Μέσα από τα λόγια των προφητών, των παλαιών και νέων ποιητών, της χριστιανικής μας παράδοσης και της πίστης και ελπίδας, ορθώνεται η ποιήτρια από τα βάθη της ερημίας στις κορυφές της πίστης στην ύπαρξη της άλλης ζωής, της αιώνιας, από την οποία και συλλαμβάνει τα μηνύματα του αγαπημένου.


Η ποιητική συλλογή της Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου Αγαπημένε, συνταιριάζει το θάνατο με τη ζωή, την ποίηση με τη ζωγραφική, μουσική  και γλυπτική, το εν χρόνω με το άχρονο και αιώνιο, βυθισμένη βαθύτατα στην ποιητική θέαση και έκφραση του κόσμου.

Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2014

Οι δεσμεύσεις

Οι δεσμεύσεις
Του Στέλιου Παπαντωνίου

Ποια θέση μπορεί να πάρει  ο πολίτης ύστερα από την εξαγγελία του κοινού ανακοινωθέντος για την έναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό; Ο Πρόεδρος αποφασίζει και πράττει, ενώ οι άλλοι,  κομματικά ή ατομικά, μπορούν να  ακολουθούν ή να διαμαρτύρονται, εκφράζοντας  τις αντιρρήσιε τους στο περιεχόμενο του ανακοινωθέντος.  Αλλά ο Πρόεδρος ανήλθε στο θώκο κατόπιν συνεργασίας κομμάτων.  Ο Πρόεδρος είναι παντοδύναμος, καθώς επιτάσσει το δοθέν ημίν σύνταγμα.  Ο κ. Καρογιάν με άλλα κόμματα ανέδειξε Πρόεδρο τον κ. Χριστόφια, απεσύρθη τελικά το Δήκο και τ’ άλλα, έμεινε ο κ. Χριστόφιας και τα επακόλουθα της παραμονής του. Το Δήκο ανέβασε ως Πρόεδρο τον κ. Αναστασιάδη, διαμαρτύρεται τώρα  το Δημοκρατικό Κόμμα, ο κ. Αναστασιάδης μένει και ποιεί τα εαυτού. Και ποια τα εαυτού; Τα θεωρούμενα από αυτόν ορθά. Η δημοκρατία και πάλιν ονόματι, αλλά του πρώτου ανδρός αρχή.
Το κείμενο  που υπογράφτηκε ως κοινή συμφωνία Αναστασιάδη-  Έρογλου μοιάζει το λεγόμενο εκείνο  μνήμα.  Χωρεί τα πάντα και τους πάντας. Η μια παράγραφος  θέτει, χορεύουμε και αγαλλώμεθα  εμείς,  κι ακολουθεί η παρακάτω που  αναιρεί την προηγούμενη, πανηγυρίζουν  οι Τούρκοι, ο Έρογλου διζωνεί και μόνο. Ιστορικά λάθη τα οποία θα πληρώνουμε αιωνίως; Η Δημοκρατία και πάλιν ασφυκτιά. Κανείς  δε μας ρώτησε. Χωρίς συνομιλίες το κυπριακό δεν λύεται. Προβληματικό, γιατί από συνομιλίες σε συνομιλίες στο γκρεμό τσακιζόμαστε. Υπάρχει άλλος δρόμος; Οι ειδήμονες τι εισηγούνται; Πώς μια μειονότητα, κοινότητα, κατόρθωσε να συμπεριφέρεται ως λαός και να λαμβάνεται υπόψη ως λαός και να αρπάζει δικαιώματα λαού; Πώς μια εισβολή απαιτεί δικαιώματα και τα κερδίζει; Νιώθουμε στραγγαλισμένοι. Οι λοιποί συμπεριφέρονται ως εάν.

Οι Αμερικανοί καλά τα κατάφεραν: τι επιθυμούν οι ελληνοκύπριοι, το καταγράφουμε, τι θέλουν οι τουρκοκύπριοι ή η Τουρκία, το καταγράφουμε. Τα περιλαμβάνουμε  όλα στο κοινό ανακοινωθέν και όλοι ευχαριστημένοι. Το διαβάζουν όπως επιθυμούν. Εναρκτήριο λάκτισμα είναι, δεν είναι το τέλος του αγώνα, κατά το λεχθέν, αλλά από το εναρκτήριο κάποτε εξαρτώνται πολλά, αφού είναι  το ήμισυ του παντός. Κι αν θα χαθεί κάτι από λανθασμένους χειρισμούς δεν είναι το ήμισυ που θα χαθεί  αλλά το παν.

Στη δημοσιογραφική διάσκεψη στο Προεδρικό  ο ίδιος ο Πρόεδρος έδωσε τις εξηγήσεις του. Μας είπε όλα όσα ποθούμε να ακούμε.  Ακούσαμε και τις ερμηνείες των Τούρκων και Τουρκοκυπρίων, εκ διαμέτρου αντίθετες με τις του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Χάσμα μέγα.  Αυτά που μπορούμε εμείς να κρατούμε ως δεσμευτικά είναι τα λόγια και τις  ερμηνείες του Προέδρου, αναμένοντας με τις  διαπραγματεύσεις να πάρουν σάρκα και οστά. Εμείς ως πολίτες θα παρακολουθούμε τις διαπραγμετεύσεις αν θα ακολουθούν την προεδρική ερμηνεια, θα κρίνουμε τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων -ελπίζοντας να μην είναι πια αργά- και ανάλογα θα πούμε το τελικό ναι ή το όχι, έχοντας εκ των προτέρων τη βεβαίωση, διαβεβαίωση με βούλλες και σφραγίδες   πως η Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεχίσει να υπάρχει και θ α είναι μία και αδιαίρετη.  

Οι κίνδυνοι συνεχείς, επαναλαμβανόμενοι, αλλά για μας σπουδαιότερο είναι το εύδαιμον το ελεύθερον. Είμαστε δεσμευμένοι με την Ιστορία του τόπου και τις μέλλουσες γενιές του ελληνισμού να  αποκαταστήσουμε και διατηρήσουμε την ελευθερία μας. Για ποιο λόγο  αλλιώς να ζούμε σ’ αυτό τον τόπο; Προς το παρόν, αυτό που απομένει είναι να δεσμεύουμε  τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και να απαιτούμε  να πραγματοποιηθούν όσα υποσχέθηκε με την ερμηνεία που έδωσε.  Μπορούν να επιτευχθούν ή θα’ ναι μια από τις δεσμεύσεις του κι αυτά; Εμείς πάντως έχουμε τις δικές μας δεσμεύσεις και ο Θεός βοηθός.

  

Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2014

Ανδρέα Τιμοθέου, Τα άνθη του φωτός

ΑΝΔΡΕΑ ΤΙΜΟΘΕΟΥ
ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

Εξομολόγηση εκ βαθέων για την προσφορά και συμβολή αγαπημένου προσώπου στην όλη πνευματική συγκρότηση του ποιητή εγγονού.
Η ποιητική ματιά και ο πόνος με τον οποίο βιώνει τη ζωή ο ποιητής, οι μυστικές αλήθειες που δεν αποκρύβονται παίρνουν το ειδικό τους βάρος.
Οι ψυχικές αναζητήσεις και οι ανατροπές, ο αγώνας για τη δόμηση της ζωής με αγάπη αλλά και απολογισμοί, παρ’ όλη τη νεότητα, μαζί με τα πετάγματα στην ομορφιά και την αγνότητα αποτελούν δείγματα ελάχιστα της πλούσιας θεματικής της συλλογής.
Η αδικία και η δικαιοσύνη, η κοινωνική κατάσταση και η εθνική μας συμφορά με την προσφυγιά προβληματίζουν τον Αντρέα Τιμοθέου, ενώ το ζωντάνεμα τόπων και στιγμών κι η πάλη του ανθρώπου για ανθρωπιά και συντροφικότητα διανοίγουν διόδους φωτός και  αγάπης.
Ο θάνατος και η ζωή, η συνέχεια της ζωής και του ήθους με την παιδαγωγία μέσα στην προβληματική του χρόνου  σφραγίζουν κύρια μέρη της συλλογής.
Η ευαίσθητη στιγμή της άγρυπνης παρακολούθησης της αγαπημένης ζωής που φεύγει και η εσωτερικοποίηση της μοναδικότητας του άλλου, καθηλώνει τον πόνο μέσα στο υπόλοιπο της ζωής του επιζώντος, ομολογίες ολόψυχες του γράφοντος.
Η συνομιλία με το δεύτερο πρόσωπο οδηγό στις ανώτερες σφαίρες, ο χρόνος που κινείται παλινδρομικά φέρνοντας στο φως βαθιά συναισθήματα,  ένα λεξιλόγιο γαλήνιο, στέρεο, σε ρυθμούς ήρεμους, νοσταλγικούς, μουσικούς και αρωματισμένους, κάποτε όμως μαχαιριές ενός άλλου κόσμου, αδικημένου, καταραμένου,  καιροφυλακτούν ανατρεπτικά.
Τα παρηχημένα  ρ αποκαλύπτουν πίκρα, τόσο επιμελώς κρυμμένη.
«Μια δακρυσμένη ανάμνηση και συ
που ντύνεται με λέξεις,
που φοράει τα καλύτερα ρούχα της καρδιάς μου,
να μην κρυώνει, να μένει ανέπαφη, ξεχωριστή.»

Το παρελθόν στη διάρκεια και οι εσωτερικές αντανακλάσεις του ανάμεσα στο σκιόφως και στον άλλο κόσμο εκφράζονται με σεβασμό, ήρεμη αποδοχή, φιλοσοφημένη.
Συμπληρωματικά, ο επαναστατημένος, στο τέλος, ποιητής, είναι ο απελπισμένος ιδεολόγος.


Στέλιος Παπαντωνίου