ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

Μανόλης Αναγνωστάκης

Θεσσαλονίκη,  Μέρες του 1969 μ.Χ.

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ο Στόχος (1970). Πρωτοδημοσιεύτηκε στα Δεκαοχτώ Κείμενα, που η έκδοσή τους αποτέλεσε την πρώτη πράξη ομαδικής δημόσιας αντίστασης  των  πνευματικών ανθρώπων κατά της δικτατορίας. Είναι  ποίημα  πολιτικό,  όπως εξάλλου και πολλά άλλα ποιήματα του Αναγνωστάκη, και απηχεί την  πολιτική και κοινωνική κατάσταση από  τη μετακατοχική περίοδο και τη στρατιωτική δικτατορία.

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά-­ 1

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από

       τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.

                 5.' Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε

                    Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,

                    'Οσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε

                     Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες.,

  Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες

10. Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα

               οι ίδιοι στα παιδιά  τους

  Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα

 'Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους.

 Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών     

  -εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται-   

   Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως            

  -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-            

  'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής2   

  Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές          

       Η Ελλάς των Ελλήνων.3

Ερωτήσεις του εγχειριδίου

1. Το ποίημα κινείται σε δυο χρονικά επίπεδα (το παρόν και τo παρελθόν) με επίκεντρο την oδό Αιγύπτου. Το επίπεδο του παρόντος διαγράφεται  πιο ρητά, ενώ το επίπεδο του παρελθόντος συνάγεται έμμεσα κατά  τη διαδρομή του ποιήματος. Με βάση  τους υπαινιγμούς που γίνονται  και τις αντιθέσεις προς το παρόν, προσπαθήστε να ανασυνθέσετε την εικόνα του παρελθόντος

2. Το ποίημα κινείται επίσης σε δυο νοηματικά επίπεδα. Το πρώτο διακρίνεται εύκολα με μια πρώτη ανάγνωση. Ποιο είναι το δεύτερο στο οποίο στοχεύει το ποίημα;  _____________________________

1. Ο στίχος βρίσκεται και στο ποίημα Πόλεμος, που γράφτηκε το 1941 (όταν ο ποιητής ήταν μόλις 16 ετών.): .Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά- τα κορίτσια κοκαλιασμένα περιμένανε απ' ώρα τον Ισπανό με τα τσιγαρόχαρτα.

2. Ο Γιώργος  Σεφέρης.

3. Υπαινίσσεται το σύνθημα της στρατιωτικής δικτατορίας: Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών

Μανόλης Αναγνωστάκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ 1969 μ.Χ.

(Θεσσαλονίκη: υπονοείται όλη η Ελλάδα.     1969: Η δικτατορία των συνταγματαρχών - χούντα- κράτησε από το 1967 ως το 1974. Το μ.Χ. ειρωνικά: τόσα χρόνια μ.Χ. κι εμείς έχουμε δικτατορία!)

Στην οδό Αιγύπτου - πρώτη πάροδος δεξιά- (κοίτα τα ίδια λόγια στο ποίημα - γραμμένο την Κατοχή. 'Αρα, στην Ελλάδα, τον καιρό της Κατοχής, τα κορίτσια (σωματεμπορία) περίμεναν τον Ισπανό με τα απαγορευμένα τσιγαρόχαρτα,  πράξεις ατιμίας γίνονταν στα κατώτατα στρώματα της κοινωνίας, ενώ:

Tώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών- Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.( στο πρώτο νοηματικό επίπεδο δίνεται η οικονομική άνοδος που ήθελαν να δείξουν οι δικτάτορες. Σε δεύτερο νοηματικό επίπεδο, υψώνεται: μεγαλοπρεπής η δικτατορία μεταφέρει τις άνομες συναλλαγές στα μέγαρα της κυβέρνησης της χώρας. Μετανάστευση των δημοκρατικών Ελλήνων και τουριστικά γραφεία= πρώτο επίπεδο πολύς τουρισμός και πρόοδος, αλλά σε δεύτερο επίπεδο: εισαγωγή  ξένων συμφερόντων ή εξορίες σε νησιά των αντιφρονούντων.)

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από τα τόσα τροχοφόρα που  περνούνε.(αυτοί που ήταν παιδιά τον καιρό της κατοχής- ηγενιά του ποιητή-  δεν χαίρονται . Στο πρώτο επίπεδο νομίζει κανείς πως γέμισε αυτοκίνητα η Ελλάδα, το όνειρο καθενός να αγοράσει δικό του, αλλά σε δεύτερο επίπεδο τροχοφόρα: στη δικτατορία τα τανκς) .'Αλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,  ( Αν συγκρίνετε τον καιρό της Κατοχής με τον καιρό της δικτατορίας, η δικτατορία είναι χειρότερη. Τον καιρό της κατοχής μπορούσαν να κάνουν αντίσταση, μυστικές οργανώσεις ενώ τώρα επί δικτατορίας δεν μπορούν γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο)'Οσα επιζήσαν, εννοείται , γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες, (Από την Κατοχή, αντίσταση κι ύστερα ακολούθησαν πολλά κακά, ιδιαίτερα ο εμφύλιος- από λοιμού, λιμού , σεισμού, καταποντισμού, πυρός μαχαίρας επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου και αιφνιδίου θανάτου)

θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες . Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα οι ίδιοι στα  παιδιά  τους Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα ' Ισως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών των παιδιών τους. Δηλαδή: η κατάσταση στην Ελλάδα από από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και εξής χειροτερεύει αντί να βελτιώνεται με τα χρόνια. Μένει η ελπίδα για το καλύτερο. (Ως εδώ τελειώνει η παρένθεση με την αναφορά στα παρελθόντα.)

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται η Τράπεζα Συναλλαγών -εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι, αυτός συναλλάσσεται- ' Ολοι συναλλάσσονται με τη δικτατορία, το είδατε και στο Ψαράκι από την πρώτη μέρα προσαρμόζονται , ξεπουλιούνται συνειδήσεις , εξαγοράζονται άνθρωποι.Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν- Η μετανάστευση των δημοκρατών Ελλήνων και άλλων, όπως είδετε στο Διπλό βιβλίο).  'Οπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής  Ο Σεφέρης έγραφε τον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά τους πιο πάνω στίχους.Η Ελλάδα μητέρα της δημοκρατίας έχει δικτάτορες.  Όπου και να ταξιδέψω μέσα στην Ελλάδα, γράφει το ποίημα του Σεφέρη.  Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία, τις ωραίες εκκλησιές Η Ελλάς των Ελλήνων. Τα νησιά κατάντησαν στρατόπεδα συγκεντρώσεων, τα ανακριτικά γραφεία της ΕΣΑ ήταν χώροι βασανιστηρίων, (μερικοί εδώ υποστηρίζουν ότι εννοεί τα ταξιδιωτικά γραφεία- εξορίες σε νησιά)  oι δικτάτορες εκμεταλλεύονταν το θρησκευτικό αίσθημα, η Εκκλησία συνεργάστηκε με τη χούντα . Η Ελλάς των Ελλήνων Χριστιανών, όπως ήταν το έμβλημα της Χούντας, κατάντησε Ελλάδα των ανθελλήνων δικτατόρων, αφού οι πραγματικοί 'Ελληνες ή φυλακίζονταν ή μετανάστευαν.