τα εις εαυτόν

 Τα εις εαυτόν

Ο άνθρωπος βρίσκεται πολλές φορές μπροστά σε ένα κενό, σε έναν τοίχο αδιαπέραστο, νιώθει ότι πρέπει να πάρει από κάπου την άκρη του νήματος και έτσι να αρχίσει σιγά σιγά να βρίσκει τον εαυτό του, να βρίσκει αυτό που έχει να πει, δεμένο σε κόμπους, που πρέπει να ξεδιαλύνει, ούτως ώστε να αρχίσει να ρέει ο λόγος.

Αυτό που περισσότερο ενδιαφέρει αυτή την περίοδο, και παλαιότερα ακόμα, είναι ο τόπος μου, από τότε που δόθηκε η ευκαιρία στην Τουρκία να καταλάβει τη μισή Κύπρο και μπορεί εύκολα να καταλάβει και την υπόλοιπη. Το πρόβλημα, όπως είναι σήμερα, δεν λύνεται, έχει ήδη παγιωθεί, και δεν είναι η συμφιλίωση με την κατάσταση που θα μας σώσει, πώς είναι δυνατόν να ζει ο άνθρωπος χωρίς ελευθερία, χωρίς τους δικούς, χωρίς τον περιβάλλοντα χώρο που αγάπησε, τα χωριά και τις πόλεις, τα σπίτια του που έχουν καταστραφεί;  Αλλά αυτά ήταν η ζωή μας, ένα μεγάλο μέρος της ζωής, και σημαντικό, γιατί μέσα σ’  αυτούς τους χώρους θέσαμε τις βάσεις του εαυτού μας.

Και ο χρόνος και ο τόπος σβήνουν σιγά σιγά και διαγράφονται, μαραίνονται και αλλάζουν. Ο χρόνος φέρνει καινούργια ήθη και έθιμα, ο τόπος μας απέμεινε μισός,  οι χρόνοι πλήρεις άλλων τρόπων ζωής. Να επαναφέρει τα παλιά δεν μπορεί, για να είναι σύγχρονος πρέπει να αποδεχτεί όλες αυτές τις αλλαγές, και να τις συζεύξει με τις δικές του αρχές, οπότε αρχίζουν οι συγκρούσεις μέσα μας.

Ήδη πολλοί βλέπουμε πως η καταστροφή έρχεται, έχει ήδη έρθει στο χρόνο και στον τόπο και δεν έχουμε καμιά διέξοδο, είμαστε σίγουροι πως θα πεθάνουμε πρόσφυγες, δεν θα επιστρέψουμε στις πατρογονικές εστίες, κι αυτό είναι θλιβερό. Δεν μπορεί να λέμε συνεχώς λόγια, μας κρατά από το λαιμό η Τουρκία, στερούμαστε το βασικότατο, την ελευθερία, την ελευθερία της σκέψης, την ελευθερία διακίνησης, εγκατάστασης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και αναγκαστικά ασχολούμαστε με άλλα, προβάλλουμε άλλες ανάγκες, άλλα προβλήματα. Κόπηκαν τα χέρια μας, κόπηκαν τα πόδια μας, έχουμε τη μισή μας καρδιά, και δυστυχώς για μας δεν οδηγείται η ζωή μας  στην ανάσταση. Ζούμε ίσως μαζί με τον Χριστό τα πάθη του, όλα αυτά όμως σε μια άλλη διάσταση, κι η ψυχή βρίσκει διέξοδο όπως στην τραγωδία, «δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.»

Ζούμε μέσα στη δυστυχία μας και δυστυχία δεν είναι μόνο η μισή χαμένη πατρίδα είναι και η υπόλοιπη μισή, η οποία έχει αδικήσει κατάφωρα τους παθόντες, είτε πρόσφυγες είναι είτε αγνοούμενοι, είτε εγκλωβισμένοι. Και ζούμε την προσπάθεια του άλλου να κερδίσει, να καταφάει τον αντίπαλο, όχι συνάνθρωπο, να τον κοροϊδέψει. Νομίζει πως έχει μπροστά του ηλιθίους και πρόβατα, άλλο μεγάλο κακό.

Είναι η περίοδος που πλάθεται ο καθένας μας με τα χειρότερα υλικά, της αδικίας, της ανελευθερίας, της εκμετάλλευσης, της υποτίμησης της νοημοσύνης και της αναξιοπρέπειας. Τα πράγματα δείχνουν πως δεν αλλάζουν εύκολα, διότι της ανομίας και των συμφερόντων  είναι απεριόριστα τα όρια. Ίσως να μας σώσει η εύρεση της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας στη φυγή και στη γαλήνη της μοναξιάς μας.

Μα πάλι, τι κοινωνικά όντα είμαστε, και πώς ο άνθρωπος γίνεται άνθρωπος  χωρίς τον συνάνθρωπο; Πώς ο άνθρωπος θα γίνει Άνθρωπος φιλάνθρωπος χωρίς τους άλλους;  

Και μπαίνουμε πάλι στο στίβο της ζωής, και μετέχουμε στα κοινά, για να μην είμαστε οι άχρηστοι.

Κάπου όμως στα βάθη μας ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ψιθυρίζει, η πιο δυνατή πράξη είναι η ησυχία.

 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΣ

 ΙΩΆΝΝΗΣ Ο ΜΑΥΡΟΠΟΥΣ, ΕΠΙΣΚΟΠΟς ΕΥΧΑΪΤΩΝ

Ένα δάσκαλό μου αξίζει να αναφέρω σήμερα, τον μακαριστό Νικόλαο Τωμαδάκη, που μας εισήγαγε στη βυζαντινή λογοτεχνία. Των τριών Ιεραρχών πάντα θυμάμαι τον Ιωάννη Μαυρόποδα, γύρω στο 1000 μ.Χ. μορφωμένο, άνθρωπο του παλατιού και του πατριαρχείου, του ζητούσαν όμως πολύ να λιβανίζει κι ο άνθρωπος δεν το μπορούσε, η εξουσία λέει δεν χορταίνει από λιβάνι, κι έτσι τον έδιωξαν, πού; Σέ μια περιοχή φριχτή, στα Ευχάιτα, του έδωσαν κι αξίωμα, μαύρη κι άραχλη η ζωή μου, στο βυθό της θάλασσας σαν να ζω, κάπως έτσι διεκτραγωδεί, τα κατάφερε όμως να ξανάρθει στην Πόλη, μπήκε σε μοναστήρι, τότε μεγάλη η διαμάχη των χριστιανών για τα πρωτεία, καλύτερος ο Βασίλειος, όχι ο Γρηγόριος, όχι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, κι έτσι καθιέρωσε την γιορτή των τριών Ιεραρχών, μη τσακώνεστε, χριστιανοί μου, όλοι καλοί είναι, σπουδάστε τους λιγάκι να μάθετε, το έργο τους πολύ, και σήμερα το βρίσκετε εύκολα στο διαδίχτυο, δεν τα είπε έτσι αλλά θα μπορούσε να τα πει αν ζούσε στον καιρό μας. Τους έγραψε και την ακολουθία, και ησύχασε.

Λάτρης των αρχαίων και επιγραμματοποιός, μας άφησε το πιο κάτω ωραίο: Αν θέλεις να εξαιρέσεις κανένα μη χριστιανό από την απειλή σου, Χριστέ μου, κάμε μια εξαίρεση για τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο σε παρακαλώ, γιατί και με τα λόγια και με τα έργα τους είναι πολύ κοντά στους νόμους σου, κι αν δεν το ’ξεραν πως είσαι ο Θεός των όλων, μόνο η καλοσύνη σου χρειάζεται με την οποίαν δωρεάν θέλεις όλους να τους σώζεις.

«εἴπερ τινάς  βούλοιο τῶν ἀλλοτρίων
τῆς σῆς ἀπειλῆς ἐξελέσθαι, Χριστέ μου,
Πλάτωνα καί Πλούταρχον ἐξέλοιό μοι,
ἄμφω γάρ εἰσι καί λόγον καί τόν τρόπον
τοῖς σοῖς νόμοις ἔγγιστα προσπεφυκότες,
εἰ δ’ ἠγνόησαν ὡς Θεός εἶ τῶν ὅλων,
ἐνταῦθα τῆς σῆς χρηστότητος δεῖ μόνον
δι’ ἥν ἅπαντας δωρεάν σῲζειν θέλεις»

 

 

δημήτρη λεβέντη για τη γειτονιά μου

 Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ο Στέλιος Παπαντωνίου μένει στην ευρύτερη γειτονιά της λεωφόρου Κερύνειας στην Αγλαντζιά. Τα σπίτια μας είναι σχετικά κοντά. Για το βιβλίο του Η γειτονιά μου, που μου έφερε, του έγραψα ηλεκτρονικά τον Μάρτη του 2018, μιμούμενος, κατά κάποιο τρόπο, την τεχνοτροπία του:

Καλημέρα Στέλιο και τα φώτα και τη γειτονιά μας πρώτα, τη λεωφόρο Κερύνειας,  που την έχεις στο χέρι, κι όμως κάλλιο δέκα και καρτέρει, καλύτερα δεκαπέντε διηγήματα, με τον Χριστό και την Παναγία και τους Αγίους, της παλιάς γειτονιάς, μεγάλη η χάρη τους, και η χάρη του Ελιάρ. Ένας αγεωμέτρητος είπε πως δεν γίνεται να οργανώνεις τον αυτοματισμό, χωρίς να δει το στάδιον δόξης λαμπρόν, ανοιχτό μπροστά σου, λαμπρόν να τον κάψει.

Την ίδια μέρα, ως ανταπάντηση σε μήνυμά του, συμπλήρωσα:

Τα διηγήματά σου διακρίνει πλήθος γνώσεων και εμπειριών. Πολύ μου άρεσαν οι αναφορές στις βόμβες μολότοφ, στη στρατιωτική  εκπαίδευση στη Χαλκίδα, στα φοιτητικά και πολλά άλλα, για τα οποία είχα τις ίδιες εμπειρίες. Πολύ τολμηρή η ταύτιση και το ανακάτωμα αγίων και ανθρώπων. Οι υπερρεαλιστικοί αλλεπάλληλοι συνειρμοί, η φανερή θλίψη και νοσταλγία, αλλά και μια ελπίδα που χαράζει, κρατούν αδιάπτωτο το ενδιαφέρον και το συν-αίσθημα του αναγνώστη.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, αφού γράφτηκαν πολλές διθυραμβικές κριτικές, και αφού ξαναδιάβασα το 104 σελίδων, σχήματος 21Χ14 βιβλίο, που εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Χρυσοπολίτισσα, στο σημερινό μου σημείωμα θα ασχοληθώ κυρίως με το βάθρο, πάνω στο οποίο οικοδομεί και με τα στοιχεία του οικοδομήματος, κάτι που δεν απασχολεί ιδιαίτερα τις κριτικές. Θα επικεντρωθώ δηλαδή στο περιεχόμενο, το οποίο είναι εξίσου σημαντικό με την τεχνοτροπία. Από τους τίτλους των διηγημάτων είναι σαφές ότι το βάθρο δεν είναι άλλο από τα Ιερά Πρόσωπα.

Η εσωτερική συνειρμική γραφή είναι οργανωμένη. Ο Παπαντωνίου δεν κατεβάζει τους αγίους για να τους ανθρωποποιήσει, ούτε αγιοποιεί τους ανθρώπους της γειτονιάς. Είναι ο καθένας ομώνυμος  με τον Άγιο άνθρωπος, που ζει τη γνωστή από τα συναξάρια και τα τροπάρια ζωή του Αγίου, αλλά εμπλουτισμένη με τη ζωή του ανθρώπου της γειτονιάς.  Εγγονός ιερέα, τους ζει από μικρός, τους ταυτίζει. Ήταν βοηθός του ιερέα αλλά και βοηθός ψάλτη στην εκκλησία του Αγίου Κασσιανού, στη δυτική πλευρά της εντός των τειχών Λευκωσίας. Το μεγαλύτερο μέρος της ενορίας είναι κατεχόμενο. Παρόλο που η εκκλησία και το σπίτι του, μια πολύ μικρή περιοχή, έμειναν ελεύθερα, για τον Παπαντωνίου η γειτονιά που έζησε δεν υπάρχει πια.  Ο μικρός Στέλιος μιλούσε με τον Άγιο στην προσευχή του, ο Άγιος του έδινε πρόσφορα και τον πρόσεχε. Όπως οι αρχαίοι θεοί, οι ανθρώπινοι Άγιοι του Παπαντωνίου συμμετέχουν στη ζωή των ανθρώπων.

Τα συγκεκριμένα Ιερά Πρόσωπα πρέπει να έχουν σχέση με τη γειτονιά. Μια πρώτη προσέγγιση θα ήταν να δούμε τις εκκλησίες της γειτονιάς. Υπάρχουν σε ελάχιστη απόσταση, νοτιοανατολικά, η εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαλινιώτισσας και βορειοανατολικά, τώρα κατεχόμενη, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στα νοτιοδυτικά είναι ο καθεδρικός ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που απέναντί του φοίτησε ο Στέλιος, στο Παγκύπριο Γυμνάσιο . Έξω από τα τείχη, σε σχετικά κοντινή απόσταση, στα νοτιοανατολικά, στον Λυκαβηττό, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στα βορειοανατολικά, στο Καϊμακλί, οι εκκλησίες του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και της Αγίας Βαρβάρας, και στα νοτιοδυτικά, η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και, στην ομώνυμη περιοχή, η εκκλησία των Αγίων Ομολογητών. Στην επαρχία Λευκωσίας, κοντά στο Ψημολόφου, το χωριό του άλλου παππού του Στέλιου, είναι η μονή του Αγίου Ηρακλειδίου, και στον Καλοπαναγιώτη της Μαραθάσας η μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή. Στην επαρχία Λάρνακας στην Τρεμετουσιά ή Τριμυθούντα η μονή του Αγίου Σπυρίδωνος.

Όμως κάτι δεν ταιριάζει στη σχέση των διηγημάτων μόνο με τις εκκλησίες. Λείπουν εκκλησίες του Χριστού και του Αγίου Χαραλάμπους.  Διαβάζοντας ξανά τη σειρά στον πρόλογο με πρώτο τον Χριστό και ύστερα την Παναγία, ακολουθούμενη από Αγίους, ο νούς οδηγείται στο εικονοστάσι. Οπότε φάνηκε αναγκαία όχι μόνο ονομάτων, αλλά και τόπων επίσκεψις. Πήγα στον Άγιο Κασσιανό για να δω τι έβλεπε ο Παπαντωνίου γύρω από την  εκκλησία, όπου ήταν το σπίτι του και μέσα στην εκκλησία, ιδιαίτερα  από τη θέση του ψάλτη. Το σπίτι πλάι στην εκκλησία, τα δρομάκια στενά, τα χαλασμένα και καμένα σπίτια, σχολεία, εκκλησία, από τους Τούρκους στην άλλη μεριά του συρματοπλέγματος. Στο εικονοστάσι ο  Χριστός, βέβαια,  και η Παναγία, και στη συνέχεια ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο  Άγιος Κασσιανός, ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, ο Άγιος Χαράλαμπος, ο Άγιος Νικόλαος. Στη συνέχεια, στον τοίχο ο Άγιος Γεώργιος με κάποιες σκηνές κάτω από την εικόνα του. Πιο πέρα, ψηλά στο τοίχο η Αγία Βαρβάρα. Στην άλλη πλευρά, μετά τον Χριστό, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο Άγιος Σπυρίδων, οι Άγιοι Ομολογητές, και στη συνέχεια, στον τοίχο, ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής και ο Άγιος Ηρακλείδιος. Η σειρά στο εικονοστάσι είναι εκείνη που καταγράφει στον πρόλογο και που ακολουθεί ο συγγραφέας στο βιβλίο του.

Με βάση και τις δυο πιο πάνω προσεγγίσεις θα μπορούσαμε να πούμε ότι η γειτονιά των διηγημάτων δεν είναι εγκεφαλική, αλλά πραγματική. Και δεν είναι μικρή, περιορισμένη στις εικόνες της εκκλησίας του Αγίου Κασσιανού, αλλά περιλαμβάνει και τις κοντινές εκκλησίες, και εκείνες της  εκτός των τειχών Λευκωσίας. Περιλαμβάνει ακόμη και μακρινές εκκλησίες εκτός Λευκωσίας. Το περιεχόμενο των διηγημάτων μαρτυρεί ότι ο συγγραφέας ενσταλάζει στοιχεία όχι μόνο των εικόνων και των συναξαρίων αλλά και των συγκεκριμένων εκκλησιών, και ας μην ήταν, ίσως, η αρχική πρόθεσή του.

 Από τα δεκαπέντε διηγήματα  τρία αναφέρονται στον Χριστό και την Παναγία, έντεκα σε άντρες αγίους, και ένα σε γυναίκα αγία.

Αυτά τα Ιερά Πρόσωπα, τα γνώριμα στον συγγραφέα, με τις εκκλησίες, τις εικόνες, τις λειτουργίες, τις γειτονιές, τις γιορτές, τα καταστήματα και τα σπίτια αποτελούν το βάθρο της γραφής του. Σ’ αυτό εντάσσονται και οι άλλες εμπειρίες του συγγραφέα, με κυριότερη την επέλαση των Τούρκων και την απώλεια.

Για τα πραγματικά πρόσωπα δεν μπορεί κανένας που δεν έζησε στη γειτονιά, να πει κάτι, ιδιαίτερα αν δεν έζησε στη μικρή γειτονιά. Κατά πόσο δηλαδή ο συγγραφέας κατέγραψε φάσεις της ζωής συγκεκριμένων προσώπων, που τους ταύτισε με τα Ιερά Πρόσωπα. Μας παρουσιάζει πάντως πρόσωπα πιθανά, όπως άλλα που ζήσαμε στις δικές μας γειτονιές της Κύπρου. Στους συνειρμούς του βέβαια συναντούμε και κάποια γνωστά υπαρκτά πρόσωπα.

Στο Σπίτι του Χρίστου,  στο οποίο προσωποποιείται ο Χριστός, θεμελιώνεται η ταύτιση, με αποσπάσματα από τη ζωή του Χριστού που σταυρώνεται και από τη ζωή του αγωνιστή της ΕΟΚΑ  που απαγχονίζεται από τους Εγγλέζους. Περιέχει αναφορές στη Γέννηση, στους Δώδεκα Αποστόλους, στην προδοσία του Ιούδα,  στην Ανάσταση. Συνειρμικές αναφορές σε εκδρομή στον Απόστολο Ανδρέα, στη στρατιωτική εκπαίδευση του συγγραφέα, μαζί με πλήθος άλλων Κυπρίων φοιτητών στη Χαλκίδα τον Ιούνιο του 1964, στην παραμονή του Σικελιανού και του Χριστού στην έρημο.

Στην Κυρά Παναγιώτα, την Παναγία, καταγράφονται οι παιδικές παραστάσεις της Γέννησης, το χωριό του Παπαντωνίου, το Βουνό, ο Χρίστος- Χριστός που τον εκτέλεσαν  οι Εγγλέζοι και τον σταύρωσαν οι Εβραίοι, ο φίλος του ο Γιάννης-Ιωάννης, στον οποίο ανέθεσε, προτού πεθάνει, τη φροντίδα της μητέρας του Παναγιώτας-Παναγίας και πολλά άλλα του βίου της.

Στις Φωτογραφίες της κυρα Παναγιώτας, τις εικόνες δηλαδή της Παναγίας, που υπάρχουν στον Άγιο Κασσιανό, εναλλάσσονται οι φασαρίες με τους Τούρκους το 1963  με την αναπαλαίωση των σπιτιών, οι εικόνες της Παναγίας που ζωγράφισε ο Άγιος Λουκάς με τις φωτογραφίες του φωτογράφου Βαβλίτη και άλλων, αλλά και με τους πίνακες των ζωγράφων καθηγητών και συμμαθητών του συγγραφέα. Και ακόμη αναφορές στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, στον  Παπαδιαμάντη και στην  ανάσαση των Χριστιανών από την πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος.

Στον Μιχάλη τον ταχυδρομικό, έχουμε αναφορές και στον Γαβριήλ με το κρίνο, στον Ραφαήλ, και σε μια γνώμη  του καθηγητή της αρχαιολογίας Μαρινάτου. Ειδικά για τον Αρχάγγελο Μιχαήλ διαβάζουμε για λάθη του ζωγράφου που τον ζωγράφισε, για τα παλιά πένθιμα στεφάνια με τα χάρτινα φύλλα, για τις φιλοσοφικές περί θανάτου κουβέντες μαζί του, για τον τραυματισμό του μαχητή της γειτονιάς αδελφού του από όλμο που έριξαν οι Τούρκοι, και για τον θάνατό του.

Το γερόντιον ο Κασσιανός, εξαίρετο, είναι μια συνομιλία του συγγραφέα με τον ερημίτη Άγιο Κασσιανό, που έμενε ύστερα στη Ρώμη και που έγινε προστάτης της γειτονιάς. Γραμμένη χωρίς ένδειξη εναλλαγής προσώπων, χωρίς εισαγωγικά, με μακρές περιόδους και ασύνδετα, όπως σε όλο το βιβλίο. Θυμάται ο συγγραφέας τα παιδικά παιγνίδια στην αυλή της εκκλησίας, νιώθει άσχημα που δεν μπόρεσαν να σώσουν τη γειτονιά, ευτυχώς έκαμε το θαύμα του ο Άγιος και σώθηκε η εκκλησία του.

Ο Γιάννης, ο φίλος του Χρίστου μας, παραπέμπει στον καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.  Αναφορές στο Ευαγγέλιό του, στον Μυστικό Δείπνο, στην κηδεία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Β΄ , στον Κυρηνείας Κυπριανό με τους τόμους του δημοψηφίσματος του 1950 για την Ένωση,  στο κλείσιμο των σχολείων από τους Εγγλέζους, στις διαδηλώσεις. Αναφορές ακόμη στην εξορία του Αγίου στην Πάτμο, όπου έγραψε το Ευαγγέλιό του, και του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες. Και μια προτροπή να διαβάζουμε το Ευαγγέλιο του Ιωάννη για να μάθουμε κυρίως για την αγάπη.

Ο Χαράλαμπος, o Μικρασιάτης που βασανίστηκε για την πίστη του, με την εικόνα του φτωχική, πολύ πράσινη, ο αγωνιστής που βασανίστηκε Κυριάκος Μάτσης και που τον σκότωσαν στο Δίκωμο, ο καφετζής της γειτονιάς με τα μαγαζάκια χριστιανών και μωαμεθανών, και πάλι ο Κασσιανός. Και άλλοι ομώνυμοι.

Ο καπτα-Νικόλας, Ποσειδώνας και Άγιος Νικόλαος των ναυτικών. Συνειρμοί με το πλοιάριο που έφερε όπλα στην Κύπρο για τον Αγώνα, με το πλοίο που ταξίδεψε ο συγγραφέας κατάστρωμα για σπουδές, με το πλοίο που ταξίδεψε, αφού εκπαιδεύτηκε στρατιωτικά, στην Κύπρο για την άμυνά της. Και ακόμη άλλοι ομώνυμοι να δρουν στη γειτονιά. Όλα ναυτικά.

Ο Γιώργος ο στρατιωτικός, έχει την εκκλησία του στη γειτονιά,  σώθηκε η εικόνα του στον Μαχαιρά, έχει και μικρή εκκλησία στο Βουνό, το  χωριό του ιερέα παππού του συγγραφέα. Συνειρμοί με τους Άγγλους στρατιώτες, με την εκπαίδευση στη Χαλκίδα, με την κάθοδο στην Κύπρο, με την εκπαίδευση στο ΚΕΝ Λάρνακας, με τη δράση σε άλλα στρατόπεδα και στη γειτονιά στις δύσκολες ώρες με τους Τούρκους, προσβλέποντας στην ανάσταση. Όλα στρατιωτικά.

Η Βαρβάρα η κουκλάρα. Τίτλος που δοκιμάζει την ευσέβεια. Άμα διαβάσεις τον βίο της όμως, θα δεις πως ήταν μια όμορφη νέα που αποκεφαλίστηκε, επειδή έμεινε ακλόνητη στη χριστιανική της πίστη. Αναφορές στη ζωή της. Από τον χώρο του δεξιού ψάλτη, όπου βρισκόταν ο Στέλιος, κοιτούσε την Αγία Βαρβάρα. Συνειρμοί για   την παιδική και εφηβική ζωή του συγγραφέα, τις εκδηλώσεις των σχολείων, την παθητική αντίσταση στους  Άγγλους, τη συμμετοχή του στην ΕΟΚΑ, τα πρώτα σκιρτήματα για τις μαθήτριες. Προσθέτει τις βόμβες μολότοφ, αφού η αγία έχει σχέση με τη φωτιά, το πυροβολικό.

Ο Γιάννης ο λεγόμενος Πρόδρομος που αποκεφαλίστηκε, όπως ο Ονήσιλος, περιέχει τις πρώτες εμπειρίες του συγγραφέα, καθηγητή σε ορεινό χωριό, κοντά στο χωριό Πρόδρομος, συνειρμούς με τα οπωροφόρα της γειτονιάς, τους πολιτικούς κρατουμένους και τους απαγχονισθέντες αγωνιστές, και πάλι με τη ζωή και τον θάνατο του Ιωάννη και του Ονήσιλου, και  με τη σφαγή των Κοντεμενιωτών. Θυσίες για να ανοίξει ο δρόμος, λέει ο Παπαντωνίου, για την ανάσταση.

Ο Σπύρος ο Τρεμετουσιώτης μας παραθέτει πρωθύστερα τις σφαγές και τις καταστροφές από τους Τούρκους το 1974 στην περοχή της Τρεμετουσιάς, και την εκδρομή εκεί τα προηγούμενα χρόνια με τους συμμαθητές του συγγραφέα. Συνειρμοί της φιλανθρωπίας του Αγίου  με τη δωρεάν διανομή τροφίμων στους εγκλωβισμένους από τα παλιά χειροποίητα λεωφορεία. Αναμνήσεις από το χωριάτικο σπίτι του παππού, και πάλι η μετακίνηση των σφαγμένων και θαμμένων στο Ορνίθι από τους Τούρκους και η μεταφορά της σορού του αγίου στην Κέρκυρα. Και η απόδειξη του ιεράρχη για το ομοούσιο της Αγίας Τριάδας.

 Οι Άγιοι Ομολογητάδες έχουν την εικόνα τους μικρότερη. Συμπληρώνεται με άλλη άσχετη.  Αποκεφαλίστηκαν από τους Τούρκους το 1821, με τα παράξενα ονόματά τους, συνείρονται με τη γυναίκα της Λαπήθου που την έσφαξαν  επειδή  δεν ομολόγησε πού έκρυψε τους στρατιώτες μας, και συμπληρώνονται με την προσφορά στέγης στους πρόσφυγες κοντά στην εκκλησία τους.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής, ως Γιαννάκης ο μικρός ο Μαραθεύτης, εικονογραφημένος από τους μοναχούς ζωγράφους της μονής του Αγίου Ηρακλειδίου, απαρνήθηκε τα εγκόσμια, όπως τον Μάτση και τον Παλληκαρίδη. Συνειρμοί με τον Ηρακλή που σκοτώνοντας τη Λερναία Ύδρα έφερε νερό, με τον ποταμό της Μαραθάσας, όπου τον βάφτισε ο Άγιος Ηρακλείδιος, με τις κερασιές, με τη μονή του στον Καλοπαναγιώτη, απέναντι  από τα ξενοδοχεία της αναπλασμένης παλιάς γειτονιάς.

Φωτογραφείο Ηρακλείδη, είναι ο Άγιος Ηρακλείδιος και το κέντρο αγιογραφίας στη Μονή του, στην οποία αγιογραφήθηκαν κάποιες εικόνες της εκκλησίας του Αγίου Κασσιανού, χειρ Νεκταρίου εποίησεν, με τη γενειάδα του να μοιάζει με εκείνη του Αγίου Σπυρίδωνα, ορθά επιστεγάζει το έργο. Συνειρμοί με τις χρυσομηλιές του κοντινού χωριού Ψημολόφου, με το ποτάμι, όλος ο τόπος ένα θαύμα.

Στο Επίμετρο, Των μανάδων κοίμηση, συνειρμοί του θανάτου της μητέρας με την εγκατάλειψη καθαρών των σπιτιών που επρόκειτο να σκλαβωθούν και με την κοίμηση της Θεοτόκου.

Όπως φαίνεται από την πιο πάνω παράθεση των συνειρμών, τα βιώματα και οι γνώσεις του συγγραφέα απλώνονται αποσπασματικά, αλλά εμφανίζονται συνδεδεμένες θεματικά. Για να μπορέσει συνεπώς κάποιος να κατανοήσει και να αισθανθεί τα γραφόμενα, όσο το δυνατόν καλύτερα, θα πρέπει να είναι, όσο το δυνατόν περισσότερο, γνώστης των βιωμάτων και των γνώσεων του συγγραφέα. Όσοι ζήσαμε τα ίδια περίπου γεγονότα, έχουμε ένα πλεονέκτημα. Δεν έχουμε όμως γνώσεις για τα πραγματικά πρόσωπα και τα γεγονότα της μικρής γειτονιάς. Εικάζουμε. Η έξοχη ωστόσο παρουσίαση της γειτονιάς, μικρής ή ευρύτερης, από τον Παπαντωνίου, παραμένει. Ίσως και κάποιο μυστήριο να συνεπικουρεί στον θαυμασμό μας.

 

Δημήτρης Λεβέντης

 

 

ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

 ΓΙΑΝΝΗ ΠΕΓΕΙΩΤΗ

Έλαβα ταχυδρομικώς το βιβλίο του λίαν αγαπητού Στέλιου, «Η γειτονιά μου». Εθκιάβασά το μονονυχτού. Ο Παπαντωνίου είναι πεζογράφος χαρισματικός. Διηγηματογράφος φωτός και αληθείας. Με μια τέχνη στην ιστόρηση και τη σύζευξη του αιώνιου με το πρωτινό των γειτονιών και των χωρίων.

Οι κάτω γειτονιές της Χώρας, της πόλης, οι εσταυρωμένες από τα σκοτεινά μελετήματα του Τούρκου σκοτεινού κατακτητή και του λατινικού δόλου, έχουν τώρα τον λεπτουργό ιστορητή τους. Τον εν αληθεία και χάριτι γράφοντα και ιστορούντα.

Η Κύπρος η πρωτινή ανάμεσο Δύσης κι Ανατολής. Η Λευκωσία ως ανατολική πόλις. Ως γειτονιά αγγέλων και ανθρώπων. Ως τόπος Αγίων και αδρώπων και παιδίων και γυναικών με ψυχές γιγάντων και αγάπην τρυφεράν. Ο τόπος του Παπαντωνίου ως τόπος εφήβων πάσης ηλικίας και παλαιάς και νέας αντρείας.

Ο Άης Κασιαννός, ο ηγαπημένος ηγέτης μιας γειτονιάς, μα τι γραφώ, πολλών γειτονιών και μαχαλλάδων ρωμέικων που παν να τους βάλουν φωθκιάν, να τους γερημώσουν, μα’ν τα καταφέραν ευτυχώς τέλλεια, τζιαι γύρου–γύρου εκκλησιές, στην μέσην ο Στυλιανός, ο ευαίσθητος, ο ποιήσας και γράψας. Ο αγαπήσας τον Αναστάσην και κατανοήσας τη δύναμην του Χριστού.

Εκεί στη γειτονιά μου, το πιο μεγάλο σπίτι είναι του Χρίστου τζιαι πολλά μεάλη καρκιά πολλοπλουμή τζιαι πολλοφωτισμένη είναι ο Στέλιος από Χάντακα ως Μεγάλου Κωσταντίνου.

Εθκιάβαζα χαρούσιμα για τον άθλον να γράφεις αλήθειες πονετικές και κεχαριτωμένες. Άθλος χαρμολύπης και τέχνης του λόγου. Εικονισμός πρωτοφανούσιμος του Λόγου.

Είπα να μεν πολλομιλήσω, μα’ν το έργον του καλόν.
Να μεν τον αδικήσω.
Έγραψα κατά δύναμιν τον λόον όσον εμπόρηα της αληθείας.
Στυλιανέ μου, μάστρε της γλώσσης της γραφής, εύγε και πάλιν εύγε.

Μια γειτονιά της Λευκωσίας. Ο Άγιος Κασσιανός του Στέλιου Παπαντωνίου

 

Στέφανος Κωνσταντινίδης*
Ο Άγιος Κασσιανός είναι μια από τις παλιές ιστορικές γειτονιές της Λευκωσίας που υπέφερε από τις τουρκικές επιθέσεις, την πρώτη φορά το 1958, τη δεύτερη φορά το 1963-'64 και την τρίτη φορά το 1974 με την τουρκική εισβολή. Με τα γεγονότα του '63 η γειτονιά διχοτομήθηκε από την Πράσινη Γραμμή της εποχής εκείνης. Με την τουρκική εισβολή του 1974, μεγάλο μέρος της συνοικίας του Αγίου Κασσιανού καταλήφθηκε από τον τουρκικό στρατό, ο οποίος ανακόπηκε μόλις 30 μέτρα από την εκκλησία του Αγίου Κασσιανού.

Αυτή τη γειτονιά μας παρουσιάζει στο βιβλίο του ο δεινός φιλόλογος, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Στέλιος Παπαντωνίου, μέσα από μια σειρά διηγημάτων. Βαθύς γνώστης της γειτονιάς του, ερωτευμένος μαζί της, ο Παπαντωνίου, καταφέρνει να μας μεταδώσει μια πρωτόγνωρη συγκίνηση και αγάπη για το βασανισμένο αυτό κομμάτι της κυπριακής γης, με ζωντανές περιγραφές των ανθρώπων του, μ' έναν ζεστό και φορτισμένο λόγο. Μέσα από το τοπικό αφήγημα ξετυλίγεται το κουβάρι της ευρύτερης ιστορίας του τόπου μας, των αγώνων του λαού μας για επιβίωση στη γη των πατέρων του. Ανεξίτηλες οι μνήμες του συγγραφέα από την παιδική ώς την ώριμη ηλικία του, μετουσιώνονται σε ιστορίες αγάπης που μας μεταφέρουν τα μηνύματα της ευαισθησίας του.

Ο Παπαντωνίου στον αφηγηματικό του λόγο έχει καταφέρει να διαμορφώσει το δικό του προσωπικό ύφος και αυτό είναι ένα επίτευγμα. Με ένα ύφος ζωντανό και παραστατικό και μια γλώσσα ρέουσα και ποιητική, μας δίνει ένα κείμενο-πεζό τραγούδι. 

Διάβασα με ξεχωριστό ενδιαφέρον τη συλλογή των διηγημάτων του για την οποία θα μπορούσε να γράψει κανείς πολλά. Γιατί μας δίνει και ο ίδιος πολλά. Στο σύντομο όμως αυτό άρθρο θα σταθώ σε τρία σημεία που συγκράτησαν ιδιαίτερα την προσοχή μου.

Το πρώτο έχει σχέση με τον γλωσσικό του κώδικα, την ιδιομορφία του και την ομορφιά του, μέσα από μια δική του εκφορά της γλώσσας που χωρίς να παραβιάζει τους γλωσσικούς κανόνες έχει μια δική της λογική. Βασικά έχει δημιουργήσει, όπως ήδη το έχω σημειώσει, τη δική του γλωσσο-υφολογική έκφραση, σε κοινή ελληνική βέβαια αλλά με ιδιόμορφα στοιχεία. Είναι πολύ σημαντικό διαβάζοντας κάποιον να διακρίνεις ότι έχει ένα δικό του γλωσσικό ύφος και ξεφεύγει από την καθιερωμένη γλωσσική ομοιομορφία. Αυτό που θέλω να πω είναι πως όσοι έχουμε διαβάσει κείμενά του, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τη δική του γλωσσική ιδιομορφία, τη δική του αφηγηγηματική, τη δική σου γλωσσική ταυτότητα. Δεν είναι εύκολο εγχείρημα η δημιουργία προσωπικής γλωσσικής ταυτότητας. Είναι επίτευγμα.

Το δεύτερο έχει σχέση με το ανθρωπολογικό στοιχείο που φέρνει στην επιφάνεια η διήγησή του, με κοινωνιολογικές και ιστορικές αναφορές ασφαλώς. Διασώζει την ανθρωπολογία μιας ιστορικής γειτονιάς της Λευκωσίας. Επιμένω σε αυτό το ανθρωπολογικό στοιχείο, χωρίς να παραβλέπω το ιστορικο-κοινωνιολογικό του υπόβαθρο διότι το δεύτερον μπορεί να διασωθεί μέσα από τα αρχεία ενώ το πρώτον συνδέεται με τη λαϊκή παράδοση που χάνεται. Οξύς παρατηρητής των ανθρώπων και της ζωή τους, των σημαντικών δράσεων τους αλλά και της καθημερινότητας τους μας τα μεταφέρει όλα μέσα από ένα ζωντανό αφηγηματικό λόγο.

Το τρίτον έχει σχέση με την αισθητική καταξίωση της γραφής του. Βέβαια αυτή επιτυγχάνεται μέσω της γλώσσας με μια συμπύκνωση του χρόνου στη γραφή, όπου το βιωματικό στοιχείο συμπλέκεται με το συλλογικό και διαπλέκεται με το ανθρωπολογικό, το ιστορικό και το κοινωνιολογικό, σε μια ελλειπτική τοιχογαφία ζωής. Σε μια τοιχογραφία όπου συμπλέκονται και διαπλέκοντα διαφορετικές εποχές, διαφορετικοί άνθρωποι, συμπλέκεται και διαπλέκεται το ανθρώπινο με το θείο, με μια ξεχωριστή παραστατικότητα. Και όπου περισσεύει η ευαισθησία. Μια αισθητική καταξίωση της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων μέσα από τη μαγεία του δικού του λόγου.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά - ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

  stephanos.constantinides@gmail.com

 

 S.O.S.

Ο καθένας τη δουλειά του, την οικογένεια, τα παιδιά του, το πολύ το κόμμα άντε και την πατρίδα του, κι η δική μας έγινε το έρμαιο των τουρκών, από το 1950, πολλά τα σχέδια ή ένα, να ανακαταληφθεί το νησί, έχει μιναρέδες, έχει απομεινάρια μουσουλμάνων, άρα είναι δικό τους, έχουν όνειρα και οράματα, αυτό λέγεται αναθεωρητισμός και δεν λέν “ο νέος Χίτλερ επί ποδός” εδώ και καιρό, ιδιαίτερα τώρα, κοντεύουν εκλογές και κινδυνεύει, τα βάζει καθημερινά με την Ελλάδα και την Κύπρο, είναι ο χωροφύλακας της περιοχής, ο προστάτης της θρησκείας του, και αποβιβάζονται στο νησί μας χοτζάδες και ιμάμηδες να διδάξουν τους πρώην αγαθούς τουρκοκυπρίους, και κτίζουν τεμένη με τεράστιους μιναρέδες, γήπεδα στην πράσινη γραμμή, κι αλοίμονό του αν τους αγγίξει, ξέρουν και από αθλητισμό, από παγκόσμια ιδεώδη, δεν ντρέπονται να μιλούν και για ολυμπισμό και ολυμπιακή ιδέα, για να περάσει το δικό τους, η καταπάτηση κάθε δικαίου.

Το να λέμε “κινδυνεύει η Κύπρος να τουρκοποιηθεί” ίσως να είναι ξεπερασμένο, έχει ήδη τουρκοποιηθεί το κατεχόμενο τμήμα του νησιού, έχει ισλαμοποιηθεί, έχουν καταποθεί οι τουρκοκύπριοι, κι αγωνίζονται πώς και πώς να διασώσουν τους εποίκους, να τους νομιμοποιήσουν αυτούς και τα παιδιά τους, να μας έχουν ήδη καταφάγει οι έποικοι, το έγκλημα πολέμου, τα σπίτια και τις περιουσίες κι εμείς να χάσκουμε, γιατί κι οι ίδιοι οι δικοί μας, κυβερνήσεις και εκπρόσωποί μας εκτός ελαχίστων μας έχουν από το 1974 καταδικάσει στην αφάνεια, ξέρουν αυτοί τρόπους πολλούς, πού οι πρόσφυγες; πού οι εγκλωβισμένοι; χαμένα τόσα παιδιά και ακόμα αγνοείται η τύχη τους.

Και τώρα να ετοιμάζονται να κτίσουν κοντά στην Αμμόχωστο και να έχουν ήδη εκμεταλλευτεί την πόλη, και να έχουν ήδη ανοίξει βενζινάδικα και υπεραγορές για τους ελληνοκυπρίους, κι αυτοί να τρέχουν οι πτωχοί, να κερδίσουν κάνα σεντ… τι να πει κανείς.

Ετοιμάζουν αεροδρόμιο, το παραχωρούν στην Τουρκία, μετατρέπεται σε στρατιωτικό, και τα λιμάνια σε βάσεις ναυτικές κι ύστερα μεγάλη διαμαρτυρία στους οηέδες, τους αδικούμε, και δεν τους αναγνωρίζουν και τρέχουν εδώ κι εκεί ν ‘ ανοίξουν πρεσβείες και προξενεία κι εμείς… όσο δυνάμεθα και χάσκοντας.

Ζούμε μέσα στον κίνδυνο, βρισκόμαστε εν κινδύνω, κινδυνεύουμε, την κινδυνεύουσα πατρίδα τις ο σώζων, όπως και να τα πεις, το μήνυμα είναι ένα: αν κατορθώσουμε να επιβιώσουμε και να κρατήσουμε, ο Θεός μαζί μας…

Όσο εξαρτάται από τους ανθρώπους: “μη καταπιστεύσης με ανθρωπίνη προστασία, Παναγία Δέσποινα…”

 

σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

 Το θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία είναι πολύ σημαντικό, γι’ αυτό περιμένουμε να το αναλάβουν επιστήμονες στον κλάδο και να διδάξουν τα απαραίτητα επιστημονικά.

πρίν γίνει λόγος για τέτοιο μάθημα, τα σχετικά με το σεξ τα αναλάμβαναν οι φίλοι στις μεταξύ νέων συνομιλίες, περιοδικά με τέτοιο περιεχόμενο, πολλά μάλλον καταστροφικά, ή ταινίες, φωτογραφίες γυμνών και άλλες, πάντως δεν ήταν παρά στα χέρια των αδαών, που μάλλον πονηρά έβλεπαν το θέμα.

Αποτέλεσμα ήταν η επίσκεψη στις πόρνες, οι αρρώστιες και η αηδία. Γενικά η έλλειψη παιδείας σήμαινε εκτρώσεις και ασέβεια προς τον πλησίον. Ηθικά ανήθικο είναι πιστεύω η βία, ο βιασμός, η έκτρωση ως φόνος. Δηλαδή δεν θεωρώ τις σεξουαλικές σχέσεις το αμάρτημα εκτός αν βιάζεται η θέληση του άλλου, τον εκμεταλλεύονται, καταπατούν δικαιώματά του ανθρώπινα, τον καταρρακώνουν. ‘Αρα η εκπαίδευση για το καλό, το υγιές, την απαραίτητη γνώση είναι καλόν.

Τι θα διδάσκονται, τα μέρη του σώματος, τα απαραίτητα στοιχεία ανδρός γυναικός, τα της τεκνοποιίας, οι απαραίτητες προφυλάξεις, ο σεβασμός του άλλου το τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, αν δούμε το σώμα του ανθρώπου ως τον οίκο του Θεού, θα δώσουμε τον απαραίτητο σεβασμό και θα το ανεβάσουμε στη συνείδηση των ανθρώπων.

Μπορεί όμως να παρεξηγηθεί το πράγμα και να αναλάβουν άνθρωποι μάλλον ανεύθυνοι, μεταξύ μας δεν μου αρέσει εκείνη η ρήση στα αναλυτικά προγράμματα, να απολαμβάνουν τη σεξουαλικότητά τους οι νέοι, που ελπίζω να μην σημαίνει επιδοθείτε παιδιά στο άθλημα και μη φοβάστε. Θα είναι η μέγιστη πλάνη. Όταν γίνεται λόγος για εγκράτεια πρέπει να αναλυθεί και να δοθούν τα τόσα θετικά της αποτελέσματα για τον άνθρωπο. Και η εγκράτεια αναφέρεται στα αναλυτικά προγράμματα και παγκοσμίως. ΟΙ ελεύθερες σχέσεις σε ξένες χώρες οδήγησαν σε μεγάλα κακά, γι’ αυτό ό τι διδάσκεται πρέπει να ερευνάται και να αποδεικνύεται η ορθότητα των όσων υποστηρίζουμε. Το θέμα είναι καυτό, αλλά δεν μπορούμε να το παραμερίζουμε.

Στέλιος Παπαντωνίου

τα επίπεδα

 Εξεταστικό δοκίμιο τον έβαλαν να ετοιμάσει, αυτός νόμιζε πως είχε μπροστά του μεταπτυχιακούς φοιτητές, Τρίτη γυμνασίου ήταν τα παιδιά, δεν ήξερε δεν ρώταγε; Δεν μπορούσε να πει, «μα δεν δίδαξα στην τάξη, δεν ξέρω το επίπεδο των παιδιών…» Κι έτσι πορεύονται πανεπιστημιακοί που ετοιμάζουν  βιβλία για τα παιδιά, επιθεωρητές που δεν πάτησαν σε έδρα, άνω του αέρος και του αιθέρος, των υπερουρανίων δυνάμεων το επίπεδο, αλλά τα παιδιά δεν ξέρουν να διαβάσουν, μέγιστο η ανάγνωση, να κατανοήσουν, να γράψουν απλά και καθαρά, μα αφού δεν κατανοούν πολλές φορές τις ερωτήσεις, «η καθαρεύουσα της δημοτικής» που λέω καμιά φορά, κι οι καθηγητές δεν μιλούν, δεν διαμαρτύρονται για τα άσχετα και για τους μαϊντανούς, κατά τα άλλα διδάσκουν κριτική ικανότητα και φούρνους του χότζα, αναγνωρίστε το επίπεδο των παιδιών και ανεβάστε τους, μην είστε στα ψηλά και να βλέπετε τα παιδιά αφ’ υψηλού. «Μπακ του μπέισικς» που έλεγαν κι οι αμερικάνοι τον καιρό μου!        

μια προσευχή

 ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Δεν θα λύσουμε το θέμα των εξετάσεων των  τετραμήνων στα σχολεία Μέσης, μια μικρή βοήθεια αν δώσουμε στα παιδιά θα είναι ίσως σωτήρια για την ψυχική τους υγεία, σημαντικότερη από τις γνώσεις που κυκλοφορούν στα βιβλία και στο διαδίκτυο.

Εμείς εκεί στη γειτονιά είχαμε το εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου, καμένο τώρα από τους τούρκους, ανάμεσα στα Δημοτικά του αγίου Κασσιανού, το Αρρεναγωγείο είχε γίνει στα χρόνια του αγώνα παράρτημα του Παγκυπρίου Γυμνασίου, είχαμε κι εμείς τα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις μας, κατεβαίναμε στο εκκλησάκι, ένας τεράστιος άγιος Γεώργιος μας περίμενε να του ανάψουμε το κεράκι μας και να τον παρακαλέσουμε να μας συμπαρασταθεί στις εξετάσεις, ηρεμούσαμε, βγαίναμε με την πίστη, προπάντων με την ήρεμη καρδιά, και τη βεβαιότητα, θα γράψουμε, έχουμε βοηθό, αυτό λέω μακάρι να κάμουν κι οι θεολόγοι στα σχολεία, κάποτε έλεγα στους συναδέλφους, μη μου μιλάτε για τα αποτελέσματά σας στα Θρησκευτικά, καταγράψετε πόσοι πηγαίνουν εκκλησιά στην αρχή του χρόνου κι αν κατορθώσετε να αυξήσετε τον αριθμό των εκκλησιαζομένων μαθητών, τότε πετύχατε. Το ίδιο και τώρα, μακάρι οι θεολόγοι τουλάχιστον να πείσουν τα παιδιά, μια προσευχή ρε παιδιά κάμετε τώρα που χρειάζεστε τη βοήθεια, την ψυχική σας γαλήνη, μια προσευχή για τα παιδιά μας που αρχίζουν εξετάσεις, μια προσευχή, παιδιά, τώρα που αρχίζετε εξετάσεις, σηκώστε το ψυχικό σας τηλέφωνο και πείτε Του…

Μαρία Πιερή Στασίνου, η απίθανη περιπέτεια του φα

 Μαρία Πιερή Στασίνου, Η Απίθανη Περιπέτεια του Φα.

Μια από τις ευλογίες του διδασκαλικού επαγγέλματος είναι η επαφή με τα παιδιά, μαθαίνει ο δάσκαλος πώς συμπεριφέρονται στην τάξη, στις γιορτές, στις εκδρομές, παρακολουθεί την οικογενειακή τους ζωή και προσπαθεί με κάθε τρόπο να αναπτύξει τις δυνάμεις τους αρμονικά, ώστε να είναι ευτυχισμένα και να βγουν στην κοινωνία καλοί άνθρωποι.

Πολλά προβλήματα παρατηρούνται στη σύγχρονη κοινωνία, ιδιαίτερα στην οικογενειακή ζωή, ζευγάρια από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές νοοτροπίες, κάποτε τα καταφέρνουν κάποτε όχι, αυτά που πληρώνουν στο τέλος τις συζυγικές διαφορές είναι τα παιδιά, ιδιαίτερα αν ένας από τους δυο γονείς τα εγκαταλείψει.

Η Μαρία Πιερή Στασίνου στο νέο της βιβλίο «Η Απίθανη Περιπέτεια του Φα» μας παρουσιάζει μια τέτοια οικογένεια με τα προβλήματα της, τη βία στην οικογένεια και την εγκατάλειψη των παιδιών από τη μητέρα. Ο πατέρας θα αναλάβει τα πάντα, δεν θα αργήσει όμως να αντιληφθεί πόσο δύσκολο είναι να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παιδιών. Οι υπηρεσίες του δημοσίου θα επέμβουν και τα παιδιά θα καταλήξουν σε μια Στέγη. Τη φυγή της μητέρας θα ακολουθήσει η φυγή του μικρού Φα, ευτυχώς όμως υπάρχουν οι καλοί οι άνθρωποι, οι καλοί φίλοι, που θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να βοηθήσουν τον μικρό μας ήρωα, ο οποίος στο τέλος θα ζήσει ευτυχισμένες στιγμές με την επάνοδο της μητέρας και μέσα στην ζεστή αγκαλιά όλης της οικογένειας. Η πρόοδος η προσωπική και η ακαδημαϊκή του Φα και οι προηγούμενές του εμπειρίες είναι και το αίτιο της απόφασής του να αφοσιωθεί ως γιατρός πλέον στην υπηρεσία των παιδιών που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα που βίωσε ο ίδιος.

Το έργο είναι γραμμένο με πολλή αγάπη, με γνώση του αντικειμένου, με ωραίες περιγραφές της φύσης, αφού ο μικρός σε αυτήν καταφεύγει στις δικές του απόπειρες φυγής. Γνώση της ψυχολογίας των παιδιών, ορθή δόμηση του έργου, με την πλοκή, την δέση, την κορύφωση και τη λύση, δοσμένα με τέχνη και αγάπη προς τα παιδιά. Καλό δρόμο να έχει.

Στέλιος Παπαντωνίου

βασιλικά

 ΒΑΣΙΛΙΚΑ

«Θεέ την άνασσαν κοινήν μητέρα μας σώσον Θεέ», αυτή ήταν η πρώτη μας επαφή στο δημοτικό σχολείο με την βασιλική γενιά, με τον βασιλέα γενιά, λέει ο καλοπερασάκιας, τον τραγουδούσαμε τον ύμνο χωρίς να ξέρουμε και πολλά γιατί, κι ύστερα ήρθε η μέρα της στέψης της βασίλισσας, και μας έφεραν κάτι φλιτζάνια για γάλα και τα ρίξαμε κάτω από το τείχος, εμείς δεν θέλουμε τους εγγλέζους, έχουμε δικό μας βασιλιά, ήταν ο Παύλος, στις εκκλησιές πριν από τον απόστολο, έπαιρνε θριαμβικό ύφος ο ψάλτης και έψαλλε το πολυχρόνιο, Πολυχρόνιον ποιήσαι Κύριος ο Θεός τον ευσεβέστατον βασιλέα ημών Παύλον τον πρώτον συν τη ευσεβεστάτη βασιλίσση ημών Φρειδερίκη και τω ευσεβεστάτω διαδόχω αυτών Κωνσταντίιιιιινω Κύριε φύλαττε αυτούς εις πολλά έτη τρις με κατάληξη έεεεετη, τους είχαν μερικοί καφενέδες στον τοίχο φωτογραφία, τα ελληνικά κινηματογραφικά έργα όταν παρουσίαζαν αστυνομικό σταθμό, ξέραμε τη φάτσα, δεν ξέραμε την ιστορία, κι ο φιλόσοφος βασιλέας Παύλος θα μιλήσει στην Ακαδημία Αθηνών, κι ύστερα άρχισαν να ακούγονται για τη Φρειδερίκη, την παλιο και την κακο, ο Κωνσταντίνος ήταν μικρός, στις Σπέτσες λέει στην Αναργύριο αν τα θυμάμαι καλά, μα εκεί έστειλε και τον Αντρέα συμμαθητή μας ο Μακάριος, κι ύστερα φοιτηταριό, ο θάνατος του Παύλου, στο μεταξύ καραμανλικό κράτος, κι ύστερα ο Γέρος της Δημοκρατίας, μαζί του ανά την Πελοπόννησο στον προεκλογικό ή ανένδοτο ύστερα, αν τα θυμάμαι καλά, πάντως εκείνος ο μουσακάς μας κακοστάθηκε, ευτυχώς μας περίμενε το πούλμαν, λοιπόν ήταν ωραίο θέαμα η πομπή, την παρακολουθήσαμε κάπου εκεί στη Βασιλίσσης Σοφίας, στον κιλλίβαντα, συσκευή με τροχούς επάνω στην οποία στηρίζεται ο σωλήνας του πυροβόλου, λέει το λεξικό αλλά λέει και κίλλος ο όνος, άκου κύριε τον κίλλη τι αρχαία λέξη κουβαλά, λοιπόν, τότε άρχισαν να ακούγονται και τα πολλά, κόσμος πολύς και τον σκότωσαν και στο παλάτι μέσα έγινε το σώσε, και άλλα της καλαμαριάς συνήθη, ύστερα ήταν και οι Ολυμπιακοί αγώνες και μας ήρθε ολυμπιονίκης, υποδοχή στους στύλους του Ολυμπίου Διός, ολόκληρος καυγάς για τους στύλους και τις στήλες, και πάλι τα παρατράγουδα, πληρωμένοι ήταν, κι ο άνθρωπος πέθανε, αφήνω την πολιτική, αυτή ήταν στο περιθώριο, τα βασιλόπουλα ήταν για τα παραμύθια της παιδικής μας ηλικίας, ο Θεός μακαρίσει τον.

5Γιούλα Χατζηχαραλάμπους, Charalambos Stroppos και 3 ακόμη

ο λάκκος

 Ο λάκκος

Μποὐλλου μπούλλου μπέπετζιη

Έππεσέν του το βρατζίν

Μες στον λάκκον τον βαθύν

Τζιαι κατέβην το μαυρίν

Για να φέρει το βρατζίν

Τζι έμεινέν τζει μέσα τζιει.

 

Από τα πρώτα τραγουδάκια που ακούαμε μικρούλια, με την ανάλογη κίνηση, ο παππούς ή η μαμά να σε κρατούν στα γόνατα και να κινούνται ρυθμικά μπρος πίσω και σένα μαζί να σε γέρνουν πίσω μπρος και να το χαίρεσαι, υποψιάζομαι πως μεγάλη αγωνία θα κατέλαβε τις δυο μικρές αδελφές σαν βρέθηκαν στο λάκκο, ο ιδιοκτήτης τον νόμιζε καλά σκεπασμένο, καλός γείτονας, έκλαιε απαρηγόρητα, αλλά τα κοριτσάκια είχαν άγιο, ο Θεός μαζί τους τέτοιες μέρες, ήταν και καλογυμνασμένα, και με αυτοπεποίθηση,  ξαφνικά βρέθηκαν στο πηγάδι μα τα κατάφεραν. να ανέβει πρώτη η μικρή να καλέσει βοήθεια, ο μάστρε Γιωρκής ήταν σκαρπάρης, εκεί στην Ξενοφώντος, σχεδόν αδιέξοδο, μικρό δρομάκι πάροδος Ερμού, φαλακρός, με γυαλάκια, μουστακάκι, στρογγυλοπρόσωπος, κοντός, χοντρός δεν μπορούσες να το πεις, μόνος στη ζωή, όπως έλεγαν οι γείτονες μάστροι και οι καλφάδες που τον ήξεραν, από το Μιτσερό έλεγαν, πέθανε η γυναίκα του κι ήρθε κι έμενε στη Χώρα, για μας ήταν ο αγαπητός, γιατί πάντα είχε μια άσπρη σακκούλα με αφρούγια αθάσια και μας κερνούσε, πάρτε παιδιά σπάζουν εύκολα, μια μέρα μας κατέβηκε κλαμένος, ένας ένας πήγαιναν οι γειτόνοι, τι συμβαίνει θκιέ Γιωρκή, το μικρό μου αγγόνι έπεσε στο λάκκο και πνίγηκε…μια λύπη απλώθηκε στην Ξενοφώντος, βουβαμάρα, η οικογένεια των σκαρπάρηδων πενθεί…

το παράθυρο

 Το παράθυρο

Ένα παράθυρο με σιδερένια κάγκελα, έξω μια μυγδαλιά, το ξύλινο παραθυρόφυλλο γεμάτο ξανίδες, ο χρόνος το γύμνωσε από την πρώτη στιλπνότητα, αν ποτέ είχε, το χτύπησε ο ήλιος, η βροχή κι ο αγέρας, ίδιο το παράθυρο στο Βουνό, στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς.

Μια  μυγδαλιά έξω, στο Σύσκληπο, του Αντρέα Λαδόμματου η γιαγιά έχει το ίδιο παράθυρο, αυτό ζωγράφισε, και κοντά του ήταν το κρεβάτι, φανταστικό, και στης γιαγιά, να μπαίνει ο καθαρός αέρας, ο  ήλιος, το φεγγάρι τα βράδια, κι ο Παπαδιαμάντης ανεβάζει το Ουρανιώ στον εξώστη, ένα ίδιο παράθυρο στη φαντασία, και παρατηρεί την κίνηση στο δρόμο, σκοτάδι ακόμα, πάνε οι γειτόνοι στην εκκλησιά, Χριστούγεννα, κι ο Αργυράκης της Γαροφιαλιάς κι ο Νταραδήμος, κι ο μπαμπα- Διόμας δεν έρχεται, η «Υπηρέτρα» η λέμβος του βυθίζεται.

Ο παππούς πληροφορήθηκε πως ο Ανδρέας ήταν με το στρατό στον άγιο Ερμόλαο, βοσκός, να πάρει στο εγγόνι ψωμί και κάνα χαλλούμι, πώς θα περάσει το παιδί, οι Τούρκοι πλησίαζαν κι η γιορτή του αγίου Ερμολάου,  26 Ιουλίου, οι Τούρκοι μπήκαν στο χωριό, βρήκαν σ΄ένα σπίτι τον παππού και άλλους καμιά δεκαριά, τους σκότωσαν, ο παππούς δεν φάνηκε, ο μπαρπα-Διόμας γλίτωσε το θαλασσοπνιγμό, κι ήρθε στο σπίτι, Ὤ, πενιχρὰ ἀλλ᾽ ὑπερτάτη εὐτυχία τοῦ πτωχοῦ! Το Ουρανιώ θα κάμει χριστούγεννα με τον πατέρα, ο άγιος Ερμόλαος δεν μπορεί να υποδεχτεί τους ξένους του, τον πυροβολούν οι οχτροί και τον σκοτώνουν, με τόσους άλλους…

Το παράθυρο έμεινε εκεί, στη ζωγραφιά του Λαδόματου, να θυμίζει τα κάγκελα της σκλαβιάς, τα χρόνια που περνούν, τα περασμένα χρόνια, κι η μυγδαλιά ν’ ανθίζει στο γαλάζιο χειμώνα…