ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝΥΜΙΑ

ΝΙΚΟΥ ΖΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝΥΜΙΑ

Λευκωσία Κύπρος 2019

Η Ονοματολογία αποτελεί ήδη αντικείμενο ιδιαίτερου κλάδου της Γλωσσολογίας. Το 2018 είχε εκδοθεί και παρουσιάσαμε το βιβλίο του Γ. Χατζηκωστή «Τα επώνυμα των Ελλήνων της Κύπρου. Μια δοκιμή αναζήτησης της προέλευσης, του σχηματισμού και της σημασίας τους.» Το 2010 το Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία- Θεσσαλονίκη, είχε κυκλοφορήσει το δίτομο έργο του Χαράλαμπου Π. Συμεωνίδη «Ετυμολογικό Λεξικό των Νεοελληνικών Οικωνυμίων» με εισαγωγή στην επιστήμη της Ονοματολογίας.

Ο Νίκος Ζανόπουλος, συγγραφέας του βιβλίου «Τα Ελληνικά Ανθρωπωνύμια» διακρίνεται για την αγάπη του στον Αρχαίο Ελληνικό και στον Αιγυπτιακό πολιτισμό. Μελέτησε εις βάθος και πλάτος την αρχαία ελληνική μουσική μέσα από πλήθος αρχαίων πηγών και εξέδωσε σχετικά βιβλία. Η ενασχόλησή του με τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς τον οδήγησε στη συλλογή αρχαίων ελληνικών ονομάτων που παρουσιάζει στο βιβλίο αυτό.

Στη μελέτη του παραθέτει ονόματα ανδρών και γυναικών παρμένα από αρχαία κείμενα, επιγραφές, επιτύμβιες στήλες, τη ζωντανή παράδοση και άλλες πηγές όπως και κυπριακές.

Άρχεται από Διός, παρατηρώντας πως οι αρχαίοι απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν για τους εαυτούς τους αυτούσια τα ονόματα των θεών, φοβούμενοι την ύβρη. Βρίσκουμε όμως και περιπτώσεις χρήσης των. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν κατά κόρον ονόματα προερχόμενα από τον Άμμωνα ή Αμούν, την Ίσιδα και άλλους. Τα αρχίζοντα από Ισι- αρχαία ελληνικά ονόματα ο συγγραφέας θεωρεί προερχόμενα από την Ίσιδα, ως Ισίδοτος, Ισικλής, Ισίδωρος και Ισιδώρα. Έπονται στην εργασία περσικά ονόματα που αναφέρονται από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς κατά αλφαβητική σειρά. Μια κατηγορία περσικών ονομάτων παράγονται από το θεό Μίθρα. Σε μερικά παρατίθεται πηγή ή πληροφορίες για  το ιστορικό πρόσωπο, γνωστός σε όλους ο Μιθριδάτης.

Το πρώτο μέρος του βιβλίου ήταν μια αναφορά στα ονόματα των αρχαίων Ελλήνων, Αιγυπτίων και Περσών, που έχουν σχέση με θεούς, παρόλη την προσπάθεια να τα αποφεύγουν στην Ελλάδα.

Ακολουθεί αναφορά στην όλη διαδικασία της ονοματοδοσίας στους αρχαίους Έλληνες και η συνήθης σειρά, όνομα, όνομα πατρός, τόπος καταγωγής, π.χ. Θουκυδίδης Ολόρου Αλυμούσιος.

Ονόματα αρσενικών βρίσκονται και σε μορφή θηλυκού, Ασπάσιος- Ασπασία.

Ακολουθεί το ληξιαρχικό τυπικό και προσπάθεια σύλληψης των αξιών που κρύβονται μέσα στα ονόματα, όπως κάλλος, αγαθόν, σθένος, χάρις κτλ.

Αναλυόμενο έστω το «Αριστόνικος» μουσικά και εννοιολογικά φανερώνει τη δύναμη του ονόματος και την πίστη των Ελλήνων στη θαυμαστή δύναμη των ονομάτων.

Πηγή των σημερινών επιθέτων σε -ίδης βρίσκουμε στα αρχαία Ηρακλής Ηρακλείδης και τα όμοια. Κάποτε επικρατούσαν χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως Πλάτων, με το πλατύ μέτωπο, ή προληπτικά κατηγορηματικά, όπως Περικλής, Δημοσθένης, αν οι γονείς τους προόριζαν τα παιδιά τους για το δημόσιο βίο και επιτυχία σ’ αυτόν.

Με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό το «θεός» παρατίθενται αρκετά ονόματα με πληροφορίες για γνωστά ιστορικά πρόσωπα.

Ακολουθούν ονόματα προερχόμενα από το Όλυμπος, Δίας ή Ζευς, Ήρα και λοιποί θεοί.

Έπεται στροφή στις αξίες, έστω την καλοκαγαθία, με αντίστοιχο το αιγυπτιακό Νεφερ της Νεφερτίτης και άλλων, ενώ στα ελληνικά έχουμε για παράδειγμα το Αγαθοκλής και από το καλός τα Καλλισθένης κτλ.  Σε μια σειρά τέτοιων ονομάτων με αξίες στη βάση τους, παρατίθενται και σχετικές πληροφορίες ή βιογραφικά για ιστορικά πρόσωπα.

Εκκινώντας από την έννοια των αρετών διακρίνουμε τα σχετικά με την φρόνηση, σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη με παραθέματα από τον Πλάτωνα και τον Ύμνο του Αριστοτέλη στην Αρετή.

Αριστεύειν και Άριστος, με μια μεγάλη οικογένεια ονομάτων, με ακολούθους τον σεβασμό στους γονείς, πατέρα και μητέρα, στα σύνθετα ονόματα Μητροφάνης, Ευπάτωρ και άλλα.

Πολύς, μέγας, ξένος, χαρά, νίκη, κλέος, τιμή, δήμος, φίλος, με αναφορά σε ονομαστούς φίλους της αρχαιότητας, μια ελεύθερη περιδιάβαση σε ονόματα, σχετικές ιστορίες και πληροφορίες, για να οδηγηθούμε σταδιακά στα υλικά, στα μέταλλα, χαλκός, χρυσός, Χαλκάνωρ, Χρύσανθος, άνθη και ζώα, Δάφνη, Φίλιππος, μουσικά όργανα, χαρακτηριστικά των φερόντων το όνομα.

Ήταν μια προσπάθεια ταξινόμησης των ονομάτων.

Στο τέλος ακολουθεί αλφαβητικός κατάλογος ονομάτων ανδρών και άλλος γυναικών σε εκατόν τριάντα περίπου δίστηλες σελίδες.

Ο Νίκος Ζανόπουλος είναι εραστής των γραμμάτων και των τεχνών. Γι’ αυτό και προσφέρει από την τεράστια ερευνητική εργασία του με θέμα τη μουσική στις αρχαίες ελληνικές πηγές στις οποίες βυθίζεται.

Το βιβλίο του «Τα Ελληνικά Ανθρωπωνύμια» εκτός της αυτοτελούς χρήσης του, μπορεί να αποτελέσει έναυσμα και θεμέλιο για άλλες εργασίες, είτε από τον ίδιο είτε από άλλους θεράποντες της Ονοματολογίας.

Στέλιος Παπαντωνίου

Παναγιώτη Νικολαίδη Η νύφη του Ιούλη

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Η ΝΥΦΗ ΤΟΥ ΙΟΥΛΗ, ΣΜΙΛΗ
Μεγάλη τέχνη να νιώθει κανείς τόσο βαριά κι όμως να εκφράζεται τόσο ανάερα: η τέχνη του Παναγιώτη Νικολαΐδη στην ποιητική του σύνθεση Η Νύφη του Ιούλη.
Μια περιδιάβαση του ποιητή στην Κατεχόμενη γης μας, με τον παιδεμό των ξένων στον τόπο και ξένων λέξεων που μάχονται να διώξουν τις δικές μας, με τα δέντρα και τη θάλασσά μας να αναγνωρίζουν τους προαιώνιους κατόχους, χαιρετώντας και μιλώντας τους.
Η πίκρα πολλή κι η αγάπη στον τόπο τεράστια, με την υπομονή και τη συναίσθηση της ευθύνης, με τα στοιχεία της φύσης να μετέχουν στον πόνο και στην παρηγοριά, κι η έκφραση της αλήθειας να πληγώνει.
Ο Παναγιώτης Νικολαϊδης, λόγω ηλικίας, δεν έχει άμεση γνώση της ζωής προ του ΄74 στα Κατεχόμενα, γι’ αυτό κι η καταγραφή των συγκλονιστικών συναισθημάτων του μαρτυρεί τους βαθιά θεμελιωμένους στον καθένα μας δεσμούς με τον πάσχοντα τόπο, ιδιαίτερα των νέων ποιητών μας.
Συγκρατημένος πόνος, καμιά οργή, αποδοχή με υποφώσκουσα ελπίδα, στιβαροί ψυχικοί κραδασμοί, με το ποιητικό στοιχείο ανάλαφρο, φωτεινό στους ανθρώπους και στο περιβάλλον, που όσο κι αν πάσχει, είναι το ίδιο, η γνώριμη ατμόσφαιρα, το γνώριμο φως, το δικό μας.
Τον Ιούλη εκείνο, τα γεγονότα χάραξαν την Ιστορία και τη ζωή των ανθρώπων μας, προσωπικά δράματα, ως η νύφη με το νυφικό της, η ενδόμυχη έφεση να γεμίσει το κενό του χρόνου και της απουσίας στην έρημη πόλη, οι κλονισμοί κι η καρτερία στο Ριζοκάρπασο.
Δεν είναι όμως μόνο όλα τα πιο πάνω. Είναι προπάντων η εκφραστική πρωτοτυπία του ποιητή, η συμπύκνωση νοημάτων και συναισθημάτων στο αιώνια θαυμαστό και αινιγματικό σύμπλεγμα της τέχνης.
Στέλιος Παπαντωνίου

Δύναμηκι αντοχή

Στέλιος Παπαντωνίου

Δύναμη κι αντοχή

Κάθε βράδυ ο Ερντογάν, ο Τσαβούσογλου, ο Αρχιστρατήγογλου, ο Αρχιγεωτρησέογλου, οι πάντες Τούρκοι, παρελαύνουν από τις οθόνες των τηλεοράσεών μας, δηλώνουν ενώπιον πλήθους, ενώπιον δημοσιογράφων, κραυγάζουν, οργίζονται, ειρωνεύονται, συμβουλεύουν, όλοι οι άλλοι είναι λανθασμένοι, αυτοί όμως οι έμπειροι πολιτικοί, κι εμείς: «Τι να πούμε; Είναι οι δυνατοί, έχουν πρόγραμμα, το εφαρμόζουν, θα γίνουν μεγάλη παγκόσμια δύναμη, βλέπεις μόνο με τους μεγάλους της γης συναναστρέφεται ο Ερντογάν, από τη μια ο Μπούτιν από την άλλη ο Τραμπ, ήδη περιφερειακή δύναμη είναι και με το παραπάνω.»

Και τούτο τι σημαίνει; Δεν είναι πόλεμος να μην είναι αναμεμειγμένη, δεν είναι παρανομία να μην την έχει κάμει, δεν είναι κανόνας διεθνούς δικαίου να μην τον έχει τσαλαπατήσει, στο όνομα μιας μεγαλομανίας και ενός οράματος, να ξαναδεί την οθωμανική αυτοκρατορία να κυριαρχεί στον εικοστό πρώτο αιώνα, να υπερβεί ο σουλτάνος τον Αττατουρκ!

«Εσείς ό τι θέτε μπορείτε να λέτε, αλλά εμάς κανείς δεν μας σταματά, για τη γαλάζια πατρίδα, για τη δική μας ανατολική μεσόγειο, για τη μεγάλη Τουρκία. Η Τουρκία δεν είναι πια αυτή που ξέρατε!» κάπως έτσι μας τα λένε.

  Η Τουρκία που ξέρουμε και ξέραμε, πάντα αυτή ήταν, καθόταν καραούλι και περίμενε την ώρα της αδυναμίας του άλλου, μπαμ και κάτω. Ποτέ δεν φαινόταν το επίσημο κράτος, αφού το κράτος είναι ο αρχηγός και γενικός ελεγκτής όλων των παρανόμων οργανώσεων, των παρακρατικών, της μαφίας, του υποκόσμου, των μισθοφόρων. Πληρώνει το κράτος, κάνει τη δουλειά του, και εμφανίζεται πάντα υπέρμαχο του δικαίου, της διεθνούς τάξης, πρώτος αντιτρομοκράτης, θυσιάζεται για την ειρήνη, την ασφάλεια, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανακαλύπτει τούρκους και μωαμεθανούς σε κάθε γωνιά της γης, για να μπορεί να επεμβαίνει και δήθεν να τους υπερασπίζεται!!!

Πρόχειρα έχουν οι περισσότεροι από μας τα εγκλήματά της στη Μικρά Ασία και προπάντων στην Κύπρο. Μπορεί να εξισωνόμαστε με τον καιρό όλοι οι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, η αλήθεια όμως είναι πως οι Κερυνειώτες αξίζουν το σεβασμό όλων μας, γιατί πρώτοι είδαν και έπαθαν παντοιοτρόπως από τη βάρβαρη τουρκική εισβολή του ΄74, είτε στρατευμένοι στην περιοχή, είτε αιχμάλωτοι, πολλοί νεκροί, αγνοούμενοι, κακοποιημένα αθώα πλάσματα, εγκλωβισμένοι στο Ντόουμ ή στο Πελαπαϊς, να έχουν δει τις περιουσίες τους να εξανεμίζονται, τα υπάρχοντά τους να φορτώνονται στα καράβια και να μεταφέρονται στην Τουρκία, τόση αδιαντροπιά!

Η Τουρκία ήταν και είναι η ίδια, η νοοτροπία του άρπαγα, όπως την ζούμε καθημερινά από το 1956. Μερικοί μπορεί να θυμούνται τις ειρηνικές περιόδους που έζησαν μαζί με τουρκοκύπριους ιδιαίτερα σε χωριά ή σε γειτονιές, κι αυτά ήταν πραγματικότης. Η σημερινή όμως κατάσταση αποδεικνύει πως αυτά ήταν τα ελάχιστα δείγματα. Μακάρι να ήταν γενικό το καλό. Δυστυχώς όμως αυτό που όλοι ζούμε είναι την καταστροφή της μισής μας πατρίδας, την αλλαγή της φυσιογνωμίας της, των ονομάτων των χωριών και των πόλεών μας, την τουρκοποίηση των πάντων στα κατεχόμενα, την ισλαμοποίηση με τους υπεράριθμους μιναρίδες και τα τεμένη. Καταστροφή της μισής μας πατρίδας και της ολόκληρης ζωής μας, άρα της πατρίδας ολόκληρης.

Γι΄αυτό και αδυνατούμε να δικαιολογήσουμε τους κυνηγούς της τουρκικής βενζίνης, των φαρμάκων, των πάσης φύσεως προϊόντων και καταναλωτικών ειδών.  Αγοράζοντας τούρκικα προϊόντα τροφοδοτούμε τον καταστροφέα μας, που κατατρώει τα σωθικά μας κατά γην, θάλασσα και αέρα.

Κι αν δεν ντρεπόμαστε, με τη δικαιολογία πως «κι άλλοι το κάνουν, δεν είμαστε οι βλάκες», τουλάχιστον ας μη καυχώμαστε και να παρουσιάζουμε την πράξη μας σαν παλικαριά! Λίγη αυτογνωσία δεν βλάφτει. Δύναμη κι αντοχή χρειαζόμαστε κι όχι βόλεμα φτηνιάρικο. Βλέποντας τον Πενταδάκτυλο με τον αίθριο καιρό και τη διαυγή ατμόσφαιρα, με την κάθε πέτρα να διακρίνεται και τα χωριά να σκαρφαλώνουν στην πλαγιά του και στο κούτελό τους εκείνο το μίασμα της εισβολής, πολλοί αρρωσταίνουν. Κάπου εκεί είναι θαμμένοι οι δικοί μας ή άταφοι στις χαράδρες αγνοούμενοι αδελφοί μας. Δύναμη κι αντοχή. Αυτά χρειαζόμαστε.  

Κώστας Λυμπουρής, των ημετέρων άλλων

Κώστας Λυμπουρής, Των ημετέρων άλλων, διηγήματα, Παράκεντρο

Η ζωή στην Αθήνα έφερε και το αστείο και την πολυκοσμία και τον θόρυβο και τα θέματα του άστεως. Χωρίς καμιά δόση διδαχτισμού τα μηνύματα έρχονται αβίαστα, για τις προκαταλήψεις μας, τη στάση μας απέναντι στους άλλους, του άλλου χρώματος, εθνικότητας, γλώσσας, θρησκείας. Μπορούμε να πούμε πως εδώ πια πρωταγωνιστεί το είναι και το φαίνεσθαι, που είναι τις πιο πολλές φορές παραπλανητικό και αδικεί. Η συνοδεία της μουσικής δεν μένει απαρατήρητη. Αναγκαίες στάσεις και συμπεριφορές για την ειρηνική και πολιτισμένη συμβίωση, στα μικρά της ζωής και στα μεγάλα.

Και στη συλλογή αυτή δεσπόζει η ανθρωπιά εκφρασμένη με διάφορους τρόπους, ως το ελληνικό φιλότιμο ή η ανάγκη προσφοράς.

Διαβάζοντας τα διηγήματα μαθαίνει ο αναγνώστης να ρωτά, να παρατηρεί, αφού ο  συγγραφέας δεν αφήνει τίποτε απαρατήρητο, εμπλουτίζοντας την πείρα με τα ερωτηματικά.

Οι ανατροπές συνεχίζονται, χωρίς πια να είναι το κύριο χαρακτηριστικό των διηγημάτων, γιατί υπάρχουν άλλα πολλά, η γνώση των ανθρώπων, της ιστορίας τους, η δικαιοσύνη ως τιμωρία των ενόχων και επιβράβευση των καλών. Κάποτε όμως η ανατροπή φέρνει τα πράγματα στην αντίθετη φορά κι η αδικία βαραίνει. Οι ανατροπές δεν είναι μόνο στα διηγήματα, είναι και στην ίδια την κοινωνία, η νέα γενεά βλέπει διαφορετικά τα πράγματα από την παλιά αλλά και το αντίθετο, άνθρωποι μεγάλης ηλικίας αναγνωρίζοντας την προσφορά του άλλου, του αλλόθρησκου και ξένου, διδάσκουν με το παράδειγμα και την ανθρωπιά τους τους νεότερους στην ηλικία μα γέροντες στη νοοτροπία.

Εσωτερικοί μονόλογοι, γνώριμοι ως τεχνική από τις προηγούμενες συλλογές, επανέρχονται επιτυχημένα, τριτοπρόσωπη αφήγηση, πρωτοπρόσωπη και δημιουργία κλίματος μακράς αναμονής ως την τελευταία στιγμή του απροσδόκητου.

 Φαίνεται πως όταν σιγουρευτεί ο συγγραφέας για την τέχνη του και αναγνωριστεί η αξία του δεν κυνηγά πια τις ουρανοκατέβατες εκπλήξεις, το απρόοπτο ή τις ανατροπές. Ήδη κατέχει την τέχνη της αφήγησης, γι ΄αυτό και μπορεί πια να εκφράσει μέσα από την  στρωτή του αφήγηση τις αξίες της ζωής, με ειλικρίνεια και ανθρωπιά, και τον σεβασμό στον οποιονδήποτε άλλον.

Στο τέλος, δεν είναι μόνο η αποδοχή του άλλου. Και ο συγγραφέας αποδέχτηκε τον εαυτό του. Δεν έχει ανάγκη να αποδείξει σε κανένα τίποτε. Καταστάλαξε.
Στέλιος Παπαντωνίου

Κώστα Λυμπουρή διηγήματα

Κώστας Λυμπουρής, «Προσωρινά Κλειστό», διηγήματα, Πλανόδιον

Ο Κώστας Λυμπουρής γράφει ωραία λογοτεχνικά κείμενα, γιατί ξέρει καλά ελληνικά και κατέχει τις λεπτομέρειες του γραπτού λόγου ως φιλόλογος- δάσκαλος.

Τα θέματά του στη συλλογή αυτή είναι παρμένα από τη χοάνη του 1974, κατορθώνει όμως με θαυμαστό τρόπο να πλέκει τα πράγματα έτσι, ώστε να έχουμε στο τέλος ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα, που μόνο τυχαίο δεν είναι.

Βασικό μήνυμα των διηγημάτων του είναι προπάντων η αγάπη, κι αυτή τα λέει όλα, γιατί αποδιώχνει το μίσος ή την έχθρα, τις διαφορές και τις συγκρούσεις.

Η πλοκή των έργων του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μαρτυρεί πως το ανατρεπτικό ή απρόοπτο είναι στοιχείο της ομορφιάς, που διαχέεται σε  όλα σχεδόν τα διηγήματα της συλλογής.

Περιγραφή, αφήγηση, διάλογοι, όλα πολύ στρωτά και φυσικά με τέχνη δοσμένα, τόπος και χρόνος, γεγονότα γνώρισμα ως βάση των διηγημάτων του. Σύγχρονη ζωή δοσμένη χωρίς κραυγές, μια κάποια επιτήδευση μπορεί να υπάρχει στην πλοκή, για να οδηγηθούμε στο απρόσμενο, βασικά όμως ως εκ χαρακτήρος ο συγγραφέας κρύβει επιμελώς τις κρίσεις του, που αναλάμπουν και συλλαμβάνονται υποδορίως από τον αναγνώστη στην ευαισθησία τους. Προσεκτικός και άκρως διακριτικός εν πολλοίς.

Κώστας Λυμπουρής, Για μια μικρή παύλα, Κέδρος.

Διάβασα την πρώτη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Λυμπουρή «Προσωρινά Κλειστό» και δεν μου πέρασε από το μυαλό κανένας πεζογράφος του καιρού μας. Διαβάζοντας το πρώτο και δεύτερο διήγημα της συλλογής «Για μια παύλα» το μυαλό μου έμεινε κολλημένο στον Αντώνη Σαμαράκη, ίσως γιατί αυτός ήταν ο πρώτος που γνωρίσαμε συγγραφέας των ανατροπών, χωρίς πάλι να υπονοώ μίμηση. Αέρας μνήμης.

Και πάλι όμως η μεγάλη τέχνη της συγγραφής, η πλοκή, η διαπλοκή, οι ανατροπές, ένα καλοσχεδιασμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο οι κινήσεις είναι απροσδόκητες, οδηγούν στο ευχάριστο συναίσθημα των άγνωστου τέλους, της πρωτοφανούς πλοκής και εξόδου. Επαναλαμβάνω πως ίσως το απρόοπτο- ανατρεπτικό να είναι σήμερα μια κατηγορία του ωραίου στην τέχνη, γιατί φωτίζει στην ψυχή άγνωστα πεδία χαράς και ομορφιάς, θαυμασμού στην ευρεσιτεχνία του συγγραφέα.

Κι αν όμως η όλη υπόθεση των έργων είναι σπάνια ή απίθανη, το κατά το εικός και αναγκαίον λειτουργεί και σε αυτό οδηγεί όχι μόνο η ζωή ή η πραγματικότητα αλλά και κάποτε η φαντασία του δημιουργού, οπότε μπορεί να θεωρηθεί πως όντως ο διηγηματογράφος σε μερικά του έργα παράγει εκ του μη όντος εις το είναι και μάλιστα πολύ πρωτότυπα.  

Ύστερα είναι η τέχνη της δημιουργίας ατμόσφαιρας ανάλογης με τον τόπο, χρόνο, κατάσταση μέσα στην οποία μπαίνει ο αναγνώστης και μετέχει έτσι των δρωμένων με όλες του τις αισθήσεις συναισθανόμενος.

Άνθρωπος που ξέρει να παρατηρεί, να προβληματίζεται, να εμβαθύνει σε καταστάσεις, να εξετάζει σφαιρικά τα θέματά του, τη μια υπόθεση πίσω από την άλλη, με κατάληξη την ουρανοκατέβατη πράξη.

Το ίδιο τεχνική αφήγηση επιτυγχάνεται με τις επιταχύνσεις ή επιβραδύνσεις.

Η οπτική γωνία από την οποία βλέπει ο αφηγητής τα πράγματα είναι ποικίλη, η πιο παράξενη, ο αγνοούμενος που παρακολουθεί την κηδεία του και μονολογεί, λόγος πλήρης αληθείας.

Συναισθήματα και σκέψεις εν πολλοίς σύμφωνα με των περισσοτέρων μας για τα Κατεχόμενα, αντικειμενικότητα στην παρουσίαση προσώπων, ασχέτως εθνικότητας, πώς το μικρό κατορθώνει να το μεγεθύνει με την τέχνη, έστω ένα παιχνίδι στο καζαντί, αγωνιώδης αφήγηση και πάντα με τον δέοντα ρυθμό και το πάντα προβληματικό και ανέλπιστο τέλος.

Όλα αυτά και άλλα φανερώνουν έναν ταλαντούχο άριστο γνώστη των μυστικών της γραφής διηγηματογράφο, τον Κώστα Λυμπουρή, στα δυο βιβλία του «Προσωρινά Κλειστό» και Για μια μικρή παύλα.

Στέλιος Παπαντωνίου

Μαρία Περατικού Κοκαράκη, Τα Χρόνια των Ακαμαντίδων

Μαρία Περατικού Κοκαράκη, Τα Χρόνια των Ακαμαντίδων, εκδ. Λιβάνη

Μεγαλεπήβολο και ορθά προγραμματισμένο το έργο της Μαρίας Περατικού Κοκαράκη σε μια τριλογία να παρουσιάσει την ιστορία του τόπου μας και του γενικότερου ελληνισμού μέσα από τα μάτια της ίδιας και της οικογένειάς της, των πρωταγωνιστών ηρώων των αφηγηματικών έργων της, που έχουν ως βάση στην επικεφαλίδα τις Ακαμαντίδες ή Κυκλάμινα, δείγμα της ευαισθησίας αφ΄ ενός αλλά και της εντοπιότητας των γεγονότων, του ήθους, των ηθών και αγώνων των ανθρώπων του τόπου μας.

Με χρονικό ορίζοντα το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, τόπο βασικά την Κύπρο αλλά και τον γενικότερο ελληνισμό, παρακολουθούμε στα έργα της συγγραφέως τις περιπέτειες μιας οικογένειας καθηγητή, γυμνασιάρχη, αγωνιστή, ιδεαλιστή, που μετατίθεται σε διάφορα χωριά ή πόλεις της Κύπρου, ώστε να δίνεται ευκαιρία και γενικότερης θεώρησης της ζωής στην Κύπρο με σταθερά πάντα τα εθνικά και θρησκευτικά ιδεώδη που γαλούχησαν τη γενιά του αγώνα της ΕΟΚΑ και συνεχίζουν ως σήμερα.

Βαθιά και πλατιά γνώση της Ιστορίας της εποχής αλλά και -λόγω της φιλολογικής ιδιότητας της συγγραφέως- γνώση των ελληνικών γραμμάτων αρχαίων και νέων, ανοιχτά τα μάτια της ψυχής της στα κοινωνικά γιγνόμενα και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, καλλιτεχνική, πολιτική, εκπαιδευτική, όλα αυτά συντελούν στην αναβίωση της εποχής και στη μετοχή του αναγνώστη στα εξελισσόμενα, έστω κι αν είναι ιστορικά γνωστά, βιώνονται όμως μέσα από την συγγραφέα και το ανθρώπινο περιβάλλον της μεταφερόμενα έτσι ως λογοτεχνία στον αναγνώστη.

Δομημένο με μαεστρία το όλον, με εισαγωγικά σημειώματα- μόττο- παντοία, από πλούσιες πηγές πολλές και διάφορες, με την Μοίρα να παίζει το δικό της υπερφυσικό ρόλο και τα κυκλάμινα ή ακαμαντίδες το δικό τους διαπεραστικό του όλου συναισθηματικό και ευαισθησίας μαρτυρικό ρόλο, με την Ιστορία στο φόντο, και την περιδιάβαση σε τόπους ελληνικούς, με τα ήθη, έθιμα και τον πολιτισμό τους, με ανθρώπους ζωντανούς και προπάντων ευγενικούς, πνευματικούς ταγούς, αγωνιστές των δικαίων του τόπου, με ορθές θέσεις στα πολιτικά θέματα και απόηχους της μουσικής και της τέχνης της εποχής, όλα αυτά συνθέτουν ένα ευανάγνωστο κείμενο, γραμμένο με μόχθο, προπάντων όμως με σεβασμό και αγάπη προς τους ήρωές της και τον αναγνώστη.

Καλή συνέχεια.

Στέλιος Παπαντωνίου

Ανδρέας Μ Αντωνιάδης Παράλληλες Διαδρομές

Ανδρέας Μ. Αντωνιάδης, Παράλληλες Διαδρομές, Ποιήματα, Πάφος 2019

Η ποιητική συλλογή του Ανδρέα Αντωνιάδη Παράλληλες Διαδρομές περιλαμβάνει ποιήματα εμπνευσμένα από τη ζωή, την Ιστορία και το πάθος της πατρίδας μας. Χωρίζεται σε δυο μέρη, Της Ζωής και Της Μνήμης.

Στο πρώτο μέρος καταθέσεις ευαισθησίας, καλοσύνης, θρησκευτικής πίστης με απόηχους θρησκευτικής ποίησης, γνήσιου πατριωτισμού, αγάπης στον τόπο, με φιλοσοφική θεώρηση της ζωής, εμπνεύσεις από τον περιβάλλοντα τόπο και τον πολιτισμό μας.

Στιχουργική κλασσική, θυμίζει κάποτε δημοτικό τραγούδι με την αθωότητά του, άλλοτε όμως με την πίκρα του χαμού και του θανάτου. Πειραματισμοί με παρηχήσεις με όμορφο αποτέλεσμα, προπάντων όμως η επιβεβαίωση της ανθρωπιάς που διακρίνει τον δάσκαλο και τον Άνθρωπο.

Η φιλοσοφία της ζωής δοσμένη με απλές εικόνες, παρομοιώσεις, μεταφορές, αλληγορίες, ελκυστική στον αναγνώστη, που χαίρεται βάθος και απλότητα, την κλασσική αλήθεια και ομορφιά.

Στο αυτοβιογραφικό «Ακτινογραφία» συμπυκνώνεται η ουσία της προσωπικότητας του ποιητή: βιβλία, όνειρα, μελέτη, γνώση, συμπάθεια, αγάπη στα παιδιά, πάλη με τα αδιέξοδα, υπομονή, μεράκι, ψυχή δυνατή, ευαισθησία, αγάπη, καλοσύνη.

Στο β΄ μέρος,  Της Μνήμης,  η ματιά στρέφεται στο πάθος της πατρίδας μας με τα σκλαβωμένα εδάφη, τους αγνοουμένους, τους μύθους και παραδόσεις μας και προπάντων τον πόθο ελευθερίας με τη μνήμη των θυσιών των ηρώων μας.

Γνησιότητα και Ανθρωπιά επισφραγίζει τη συλλογή του Ανδρέα Μ. Αντωνιάδη Παράλληλες Διαδρομές.

Στέλιος Παπαντωνίου

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, 2-5 ΜΕΤΑ ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ, ΝΟΥΒΕΛΑ, ΣΜΙΛΗ

Χιλιάδες σελίδες μυθιστορημάτων μπορεί να διαβάσει ο σύγχρονος αναγνώστης και να μην του μείνει τίποτε, γιατί ο λόγος τους ήταν ένα ποτάμι άχρουν άοσμο και άγευστο, ένα κάποιο σενάριο σε τόπο και χρόνο πραγματικό ή φανταστικό χωρίς γρανάζια να πιαστούν στην ψυχή του αναγνώστη.

Ο Κυριάκος Δημητρίου σε μια νουβέλα, ούτε εκατό σελίδες, μας δώρισε ένα έργο φιλοσοφικό λογοτέχνημα, του οποίου τα θεμέλια στηρίζονται στην ευλογημένη για τους αναγνώστες ενασχόλησή του με την Ιστορία των Ιδεών. Κλειδιά για την κατανόηση της νουβέλας «2-5 Μεταμεσημβρία» μας δίνει ο ίδιος, «Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση» του Σοπενχάουερ, τις θεωρίες του ιδεαλιστή Μπέρκλεϋ, τη «Νάντια» του Μπρετόν και άλλα της φιλοσοφίας ή του υπερρεαλισμού, έργα των οποίων οι συγγραφείς προσπάθησαν να εισέλθουν στον άλλο κόσμο, στο πράγμα καθ’ εαυτό του Καντ ή της υπερρεαλιστικής πραγματικότητας.

Πλησιάζοντας το έργο με τη φιλοσοφική του σκευή ο αναγνώστης βεβαιώνεται πως η λογοτεχνική δύναμη του Κυριάκου Δημητρίου έχει ήδη υπερβεί τα ελληνικά επίπεδα, γιατί, όντας γνώστης βαθύς της φιλοσοφίςς ή άλλων θεωριών είναι και δεινός στην εφαρμογή τους στη λογοτεχνία που και απολαυστική γίνεται με την πρωτοτυπία και κέρδος προσπορίζει στον αναγνώστη ανοίγοντας τους πνευματικούς του ορίζοντες, φτάνει ν’ ακούσει την προσωπική του βούληση.

Όσο κι αν ο συγγραφέας θέλει να παρουσιάσει τον ήρωά του τον έγκλειστο του χωροχρόνου, που προσπαθεί να επέμβει στην πραγματικότητα, ως ψυχοπαθή σε ίδρυμα, πίσω από το παράδοξο της αφήγησης, των ευρηματικών επαναλήψεων που ελκύουν, και των αριστοτεχνικών περιγραφών σε γλώσσα ζηλευτή, ο αναγνώστης μετέχει στην άλλη πραγματικότητα ή στο πράγμα καθ’ εαυτό  και στις φιλοσοφικές υφιστάμενες θεωρίες που ο συγγραφέας πλάθει με τον μύθο του σαγηνεύοντας έτσι τον αναγνώστη σε ένα νέο για πολλούς είδος, τη φιλοσοφική λογοτεχνία, της οποίας ο Κυριάκος Δημητρίου αναδεικνύεται άξιος θεράπων.

Στέλιος Παπαντωνίου

Χρίστου Τσιαήλη Ψωμί

Στέλιος Παπαντωνίου

ΧΡΙΣΤΟΣ Ρ. ΤΣΙΑΗΛΗΣ, ΨΩΜΙ, ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ.

Έγραφα στον Χρίστο Τσιαήλη,

Μπράβο Χρίστο Τσιαήλη, γιατί γράφεις ανετότατα, σε άριστα ελληνικά, κι αυτό είναι μεγάλο κέρδος για  τη γλώσσα. Δεύτερον διαλέγεις θέματα πολύ μοντέρνα, παράξενα, ασυνήθιστα και όμως τόσο μέσα στην καθημερινή μας ζωή. Τρίτον αναλύεις, διεισδύεις στα θέματά σου που δείχνεις να τα κατέχεις και στις λεπτομέρειές τους. Τέταρτον, το συμβολικό των νοημάτων είναι σημαντικό, αφήνεις υπονοούμενα με ελάχιστες λέξεις, που επαναφέρουν στο πρόβλημα του τόπου μας, στα παγκόσμια προβλήματα, περισσότερο όμως ασχολείσαι σε πλάτος και βάθος με το μέγιστο θέμα της ελευθερίας του σύγχρονου ανθρώπου και των τρόπων αλλοτρίωσής του. Χαίρομαι. Αυτά για ΤΟ ΜΟΛΥΒΙ, το πρώτο διήγημα από το ΨΩΜΙ.

ΦΡΟΥΤΟ Μέσα σε λίγες σελίδες ο συγγραφέας κατορθώνει να μας περάσει από το μύθο στην ιστορία και στη σύγχρονη πραγματικότητα κι ακόμα να μας μεταφέρει στο μέλλον μέσα από πρόσωπα στενά του, παιδικές μνήμες και επιστημονικές σημάνσεις. Γραφή αγωνιώδης, αγχωτική, φορέας σύγχρονων θεωριών και προβλημάτων.

Η ΣΙΔΗΡΟΓΡΟΘΙΑ Η σύλληψη σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων βίας και ομαδικής παράκρουσης, η ζωντανή αφήγηση και περιγραφή, μια δυνατή γραφή, παρουσιάζει μπροστά μας σκηνές -όσο κι αν είναι φανταστικές- σαν πραγματικές. Το παρελθόν αποκαλύπτεται στο παρόν, ενώ η επιβολή της τάξης με ποικίλους τρόπους θέτει σε αυστηρά πλαίσια γραφή και ζωή.

ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕΣ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ Ο Χρίστος Τσιαήλης γράφει παράξενα διηγήματα, άλλα με επιστημονική φαντασία, άλλα με ψυχολογικές αφορμήσεις ή και ψυχιατρικές σελίδες σχιζοφρένειας. Τα καταφέρνει όμως, γιατί θυμίζουν συνεχώς σελίδες της ζωής του τόπου μας ή σύγχρονα προβλήματα. Στη βάση τους βρίσκουμε το θέμα της ελευθερίας στις πολυποίκιλες μορφές της, απωθήσεις, απαγορεύσεις και επιπτώσεις τους, το συνειδητό και το ασυνείδητο. Όσος βρίσκεται ο αναγνώστης εκτός κλίματος του κειμένου, άλλος τόσος βρίσκεται εντός, άρα ο συγγραφέας του διανοίγει νέες προοπτικές και οδούς στη θέαση και εξήγηση του κόσμου και των ανθρώπων.

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΒΡΑΧΙΟΛΙ Η σύγχρονη τρομοκρατία και η τυφλή υπακοή στην προστάζουσα αρχή που γίνεται μια υποσυνείδητη φωνή που αφαιρεί κάθε ελευθερία ή πρωτοβουλία από το πειθήνιο όργανο, η στενή παρακολούθηση του σύγχρονου ανθρώπου από μηχανικά γνωστά ή άγνωστα μέσα, ο σύγχρονος κόσμος της εμπορευματοποίησης του αθλητισμού και των σκευασμάτων ή αθλητικών ειδών μεθοδεύουν την ατμόσφαιρα με τόπο, χρόνο και ανθρώπους, ιδιαίτερα όμως τον γνωστό από προηγούμενα διηγήματα πρωταγωνιστή με το ξενικό όνομα και την έκνομη δράση. Οι σπόνδυλοι την διηγημάτων αρθρούνται.

 Ο ΠΙΘΟΣ, Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΙΘΟΣ Η πνευματική πορεία ενός ανθρώπου που αρχίζει από το μύθο δίνεται μεταφορικά και ποιητικά σε μια αλληγορική γραφή, πλούσια και ρέουσα. Οι επιδράσεις του μύθου διαφόρων ειδών και προελεύσεων καθαίρονται διά της λογικής, όμως ο άνθρωπος στεγνώνει, στενεύει. Η παρακολούθηση της οδού προς τη συνείδηση με μοντέρνο τρόπο δεν ξενίζει, αντίθετα ωθεί προς το θαυμασμό προς τον λογοτέχνη που σκέφτεται και γράφει με ένα εντελώς πρωτότυπο τρόπο, βαθύ και ξένο στο σύνηθες.

ΤΟ ΓΥΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΜΑΓΝΗΤΗ Ο διηγηματογράφος υφαίνει την ιστορία του με πολλή φαντασία ανάμεικτη με την πραγματικότητα ή όπως λέει η τραγωδία  «κατά το εικός». Μπορούν δηλαδή κάλλιστα να είναι πραγματικά όσα αναφέρονται, η τέχνη όμως τα τοποθετεί σε άλλη διάσταση, του μύθου που ξετυλίγεται στο άγνωστο για τον αναγνώστη. Καταστάσεις ανθρώπινες, οπτικές γωνίες πολλές, αλλαγές στα πρόσωπα που αφηγούνται, τέχνη και τεχνίτης ο Χρίστος Τσιαήλης. Η κινηματογραφική του ταινία εγγράφεται εντός μας.

ΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΣΤΟ ΑΛΕΥΡΙ Ο δάσκαλος και η τέχνη του δεν αφήνουν εύκολα τον συγγραφέα, όπως δεν του απολείπουν τα σύγχρονα προβλήματα της προσφυγιάς, της τρομοκρατίας, η αποξένωση από τις αρχές ή η προσπάθεια αποκατάστασής τους στο σύγχρονο κόσμο. Μεταφορικά, αλληγορικά, προσωποποιημένα, ο προβληματισμός κεντρίζει και οι θέσεις και αρχές του διηγηματογράφου προβάλλουν και προβάλλονται.

ΨΩΜΙ Η αποξένωση του εργάτη από τα δημιουργήματά του, η παραγωγή και ο άγνωστος καταναλωτής, η διδακτορική εξουσία και η άγνοια των εξουσιαζομένων, η απαίτηση για αύξηση της παραγωγής με κάθε τρόπο, το αχόρταγο των ανθρώπων και η μετακίνηση πληθυσμών, η επανάληψη των ιδίων κινήσεων στη βιομηχανία, μια πληθώρα κοινωνικών προβλημάτων μπαίνουν στο περιθώριο μπροστά στο μεγάλο πόνο για το χαμό των ανθρώπων από τρομοκρατικές ενέργειες. Η αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει τον πόνο ή η βύθισή του σ’ αυτόν τον οδηγούν στην ψυχική κατάρρευση και στην εξουθένωση. Σημασία όμως έχει στο  λογοτέχνημα πώς χειρίζεται ο λογοτέχνης τον μύθο, πώς παρασύρει τον αναγνώστη στη δίνη της ψυχής, οι τεχνικές της ενσυναίσθησης που μεταβάλλουν τον αναγνώστη από παρατηρητή σε ήρωα του διηγήματος που συνειδητοποιεί και ανακαλύπτει τα ανεξερεύνητα βάθη.

ΤΟ ΦΙΛΤΡΟ Δεν έχει σημασία ο μύθος, αν και πολύ πρωτότυπος, ένα πείραμα επιστημονικό, το αποτέλεσμα όμως του οποίου είναι το γράψιμο από μερικούς που έλαβαν μέρος σ’ αυτό, τόπος, χρόνος, η προσωπική γραφή, οι διαφορετικές προσωπικές γραφές, ένα πολυπρόσωπο άρα διήγημα, ποικίλης έκφρασης, που το δένει το κοινό πρόβλημα του θανάτου, όπως και με τα άλλα διηγήματα.

Είναι μερικοί συγγραφείς που αρχίζουν και τελειώνουν την πορεία τους συνεχίζοντας μια ομοιόμορφη γραμμή χωρίς πρόοδο ή οπισθοδρόμηση, είχαν εξαρχής τη σφραγίδα τους, ο Χρίστος Τσιαήλης όμως ανήκει στην κατηγορία των αενάως πειραματιζόμενων, των εφευρετών διαφόρων τύπων έκφρασης που εμπλουτίζουν όχι μόνο εαυτούς αλλά και τους μελετητές του έργου τους.

Θέματα ποικίλα, κοινωνικά, επιστημονικά, τόσο καθημερινά αλλά και τόσο δυσπρόσιτα σε πολλούς, ο συγγραφέας τα χειρίζεται ως γνώστης πολλών, και εκφραστικοί τρόποι και γραφές ποικίλες, θαυμαστές, αυτά αποκόμισα από τη συλλογή διηγημάτων του Χρίστου Τσιαήλη Ψωμί.    

east med

EAST- MED

Α ρε Καβάφη, ποιητάρα ήσουν και είσαι. «Τιμή σ’ εκείνους όπου στη ζωή των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες …και περισσότερη τιμή τους πρέπει όταν προβλέπουν- και πολλοί προβλέπουν- πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος κι οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε!»

Το αποφασίσαμε να μείνουμε στον τόπο μας, να υπερασπιστούμε τα ιερά και τα όσιά μας, παρά τις όσες καμπάνες μας ειδοποιούν για το αντίθετο. Και τι; Θα φορτώσουμε στα καράβια κι ο που φύγει φύγει; Όσοι δεν ξέρουν από τουρκοκρατία ας μιλήσουν με Κερυνειώτες που την έζησαν, ας ακούσουν αιχμαλώτους του 1974, ας διαβάσουν τι είπαν οι εναπομείναντες στο ξενοδοχείο Ντόουμ εγκλωβισμένοι ή ας ρωτήσουν εγκλωβισμένους της Καρπασίας.

Η αντίσταση στη βαρβαρότητα είναι ανθρώπινη πράξη πολιτισμού. Γι’ αυτό σε όσες ενέργειες προβαίνει η κυβέρνησή μας για την προστασία μας ή ως αντίβαρο στην τουρκική επεκτατική μανία είναι για μας ορθές.

Ο East Med χίλια δυο κακά μπορεί να έχει, αλλά δεν είναι δυνατόν τρεις κυβερνήσεις που πλήρωσαν εκατομμύρια σε μελέτες να έχουν αποφασίσει στο κενό, χωρίς να έχουν κάτι θετικό κατά νουν. Δεν είναι δυνατόν αν είναι αριστερές κυβερνήσεις να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις αλλά αν είναι δεξιές να παίρνουν μόνο λανθασμένες. Ούτε είναι δυνατόν τόσοι σύμβουλοι και ειδήμονες να είναι λανθασμένοι και να αληθεύει η γνώμη  του α ή β δημοσιογράφου ή αναλυτή ή όποιου άλλου.

Η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, με ένα τέρας αδηφάγο, είναι επικίνδυνη για την ίδια την ύπαρξή μας και ως ανθρώπων και ως Ελλήνων της περιοχής. Γι’ αυτό και υποστηρίζουμε και θα υποστηρίζουμε κάθε προσπάθεια που αποβλέπει στο να αποτύχουν τα σχέδια της Τουρκίας και να παραμείνουμε ο εαυτός μας, ελεύθεροι Έλληνες Χριστιανοί. Κι ας μην αρέσει!