ΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΈΝΟΙ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΝΤΟΟΥΜ

ΡΗΝΑ ΚΑΤΣΕΛΛΗ, ΚΕΡΥΝΕΙΑ 1974, ΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΥ ΝΤΟΟΥΜ,

Α΄ΤΟΜΟΣ – ΜΕΛΕΤΗ   Β΄ΤΟΜΟΣ -ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΙΔΑ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ

Να την έχει ο Θεός γερή. Η Ρήνα Κατσελλή, ακάματη εργάτρια στον αμπελώνα του πνεύματος, γέννημα θρέμμα της Κερύνειας, με στενές σχέσεις όσο καμιά με το Ξενοδοχείο Ντόουμ, παραδίδει στην Κυπριακή Ιστορία μοναδικές στιγμές των Κερυνειωτών και άλλων που κατέφυγαν στο Ξενοδοχείο Ντόουμ τις ημέρες της τουρκικής εισβολής.

Ύστερα από τον Πρόλογο και την Εισαγωγή, αρχίζει την κατάθεση των γεγονότων από το Σάββατο 20 Ιουλίου 1974 και τελειώνει με τον Οκτώβρη του 1975 με τη βίαιη εκδίωξη αμετάπειστων εγκλωβισμένων και λίγο πιο κάτω, ως τον Ιανουάριο 1976. Σε Επίμετρο αναφέρεται σε όσους εγκλωβισμένους Κερυνειώτες έμειναν στα σπίτια τους. Ακολουθεί Επίλογος, Πηγές , Βιβλιογραφία, το τέλος του α΄τόμου.

Ο β΄ τόμος -Μαρτυρίες περιέχει έγγραφα ή μαρτυρίες προφορικές στις οποίες στηρίχτηκε η συγγραφή της Μελέτης.

Μεγάλο ρόλο στη συγγραφή έπαιξε ο Κώστας Ζαμπαρλούκος, ο τελευταίος εγκλωβισμένος τον οποίο έδιωξαν οι κατοχικές αρχές, που δημοσιοποίησε φωτογραφίες και αρχεία. Ο πρωταγωνιστής στο Ντόουμ, που διέσωσε και μέρος του έργου της Ρήνας Κατσελλή.

Ένα σημαντικό απόσπασμα από την Εισαγωγή παραθέτω αυτούσιο, γιατί αποτελεί και κατάθεση και πολιτική τοποθέτηση της συγγραφέως στα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν και σήμερα ακόμα.

«Στην περιοχή μας οι μεγάλες κυρίαρχες δυνάμεις, θεωρώντας την Τουρκία σύμμαχό τους, απενοχοποιούν τα εγκλήματα των επεκτατικών της δράσεων. Έτσι ανενόχλητη, φτάνει στο σημείο να δηλώνει πως κινδυνεύει απ’ όλους τους γείτονές της που απέχουν παρασάγγας από τη δική της στρατιωτική ισχύ και το μέγεθος, χωρίς να την αντικρούει κανείς.

Το συστηματικό αυτό ξέπλυμα (whitewashing) της τουρκικής στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου άρχισε από την ονομασία της εισβολής· ονομάστηκε ‘ειρηνευτική επιχείρηση’ για αποκατάσταση της δημοκρατίας στο νησί, και στη συνέχεια, εφόσον η Δημοκρατία αποκαταστάθηκε μόλις σε μια βδομάδα, ισχυρίστηκε πως έγινε για να σώσει δήθεν τους Τουρκοκύπριους. Οι τέσσερις και πλέον δεκαετίες, όμως, που πέρασαν από τότε, αποδεικνύουν περίτρανα την προσπάθεια εξουδετέρωσης και της δικής τους ύπαρξης από τις τουρκικές κατοχικές δυνάμεις που επιδιώκουν να εδραιωθούν στο νησί και να κυριαρχήσουν στην Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος των γύρω κρατών.

Στις μέρες μας γίνεται τόσο έξυπνα αυτός ο συγκεκριμένος ιστορικός αναθεωρητισμός, που δίνεται η εντύπωση πως είμαστε τάχα εμείς οι θύτες – ένα αδύναμο προδομένο κράτος – και όχι θύματα.

Πείστηκε τελευταία ακόμη και μια μερίδα συμπολιτών μας οι οποίοι ισχυρίζονται πως έτσι πολεμούν τον νεοφασισμό, αποκαλώντας κάθε ελληνοκύπριο που δεν ξεχνά και δεν παραχαράσσει την ιστορία ‘εχθρό της ειρήνης και της συναδέλφωσης’. Αυτή η μερίδα φτάνει στο σημείο να είναι πρόθυμη να πουλήσει τους συμπολίτες και αδελφούς της οι οποίοι είχαν την ατυχία να ζουν στις κατεχόμενες σήμερα περιοχές και να προσφυγοποιηθούν. Διερωτώμαι συχνά αν κατανοούν πως όποιος ξεπουλά τον αδελφό του, την ίδια στιγμή γίνεται και ο ίδιος, το σπίτι και η πόλη του, εμπορεύσιμο είδος.»

Η Μελέτη αρχίζει με εξιστόρηση των αεροποριών επιθέσεων εναντίον του Ντοόυμ στις 20 Ιουλίου 1974. Τα μεσάνυχτα της προηγούμενης είχαν φτάσει στο Πέντε μίλι αποβατικά του τουρκικού στόλου μεταφέροντας την 39^η μεραρχία του τουρκικού στρατού. Προηγήθηκε το πραξικόπημα της στρατιωτικής χούντας της Ελλάδας στις 15 Ιουλίου 1974 που στόχο είχε την ανατροπή και  δολοφονία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄.

Σε αναδρομή στο παρελθόν ( β΄ παγκόσμιος πόλεμος) εκθέτει τους πόθους και τους αγώνες των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση με την Ελλάδα, και τη συμπαιγνία Αγγλίας Τουρκίας για διχοτόμηση του νησιού. Στο μεταξύ το Τουρκικό Ειδικό Γραφείο Πολέμου μέσω της ΤΜΤ κατευθύνει τους Τουρκοκύπριους και καταπνίγει κάθε αντίθετή τους  φωνή.

Ανακηρύσσεται η Κυπριακή Δημοκρατία, ακολουθούν οι διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και ο αυτοπεριορισμός των Τ/Κ σε θύλακες κατευθυνόμενους από Τούρκους στρατιωτικούς. Το 1967 η Χούντα των Αθηνών καταλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία στη Ελλάδα. Οι χουντικοί διοικητές της Εθνικής Φρουράς στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974 με πραξικόπημα εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, δίνουν το πρόσχημα στην Τουρκία να εισβάλει στις 20 Ιουλίου του αυτού έτους.

Τα γεγονότα καταγράφονται στο βιβλίο λεπτομερώς, γι’ αυτό και τούτο αποτελεί άριστη πηγή. Στο μεταξύ αποκαλύπτονται προμελετημένες ενέργειες της Τουρκίας, γυρίσματα ταινιών με καράβια στην Κερύνεια, που δεν ήταν παρά κατασκοπευτικές κινήσεις.

Μια μικρή Ιστορία της Κερύνειας και του Ξενοδοχείου Ντόουμ εισάγουν στις μέρες της εισβολής,  για να ακολουθήσει το δράμα στο πολιτικό επίπεδο, στο στρατιωτικό και στο ανθρώπινο.

Η Ρήνα Κατσελλή κρατά ημερολόγιο. Ο Στέλιος Κατσελλής ήταν τότε δήμαρχος Κερύνειας και ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Η οικογένειά τους διασώζεται και προσφεύγει στη Λευκωσία με άλλους. Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος αποφασίζει να μείνει. Αρχίζουν οι λεηλασίες στην Κερύνεια. Ομάδες της ΤΜΤ κόβουν νερό και ρεύμα. Τα τουρκικά τανκς κατευθύνονται προς τη Λευκωσία. Υπογράφεται κατάπαυση του πυρός αλλά οι Τούρκοι συνεχίζουν. Τα βουνά της Κερύνειας καίγονται. Δολοφονίες αόπλων εν ψυχρώ. Τα πτώματά τους τα ρίχνουν σε χαράδρες ή σε ξεροπήγαδα.

Άγγλοι, Αμερικανοί, άλλοι ξένοι υπήκοοι, οργανωμένα από τις δυνάμεις τους διασώζονται ενώ παρατηρείται πλήρης αδιαφορία για τους Έλληνες της Κύπρου. Χουντικοί αξιωματικοί εγκαταλείπουν την Κερύνεια, παρέμειναν μόνο λίγοι που αντιστάθηκαν γενναία, όπως και η ΕΛΔΥΚ.

Το ημερολόγιο καταγράφει τις πολιτικές εξελίξεις και παράλληλα τα παθήματα των ανθρώπων. Χρησιμοποιούνται ημερολογιακές καταγραφές άλλων, συνεντεύξεις, βιβλία, δημοσιεύματα από εφημερίδες και περιοδικά. Η Ρήνα Κατσελλή ολοκληρώνει τις εικόνες της Κερύνειας παραθέτοντας μαρτυρίες πολλών που έζησαν τα γεγονότα.

Ο ρόλος του ΟΗΕ και της Ειρηνευτικής Δύναμης, του Κατασκοπευτικού Αμερικανικού Ραδιοσταθμού Καραβά και πολλές άλλες λεπτομέρειες αποδεικνύουν πως η συγγραφέας της Μελέτης έδωσε όσο πιο ολοκληρωμένη εικόνα μπορούσε έξω από τον Ντόουμ, πριν εισέλθει στο ενδότερα, στο ίδιο το Ξενοδοχεία και στα όσα συνέβαιναν εκεί.

Στο Ντόουμ το απόλυτο χάος. Οι ξένοι έφευγαν, οι Ελληνοκύπριοι τρομοκρατημένοι. Μια επιλεγμένη ομάδα γνωστή ως Γκιλ -φορς (Gill- force) με αρχηγό τον ταγματάρχη Φίλιπ Γκιλ της Βασιλικής Βρετανικής Αεροπορίας, πρωταγωνιστεί στη διάσωση ανθρώπων, σε συνεργασία με τον αντιδήμαρχο- γιατρό Ξάνθο Χαραλαμπίδη. Καταγράφονται οι εγκλωβισμένοι, γύρω στους 800, φτάνουν κάποτε ως τους 1200, μειώνονται όμως σταδιακά με την εκδίωξη. Συγκροτείται επιτροπή, ομάδα εθελοντών, ο Γκιλ περισυλλέγει όσους είχαν μείνει στα σπίτια τους και τους φέρνει στο Ντόουμ. Οι σκηνές εναλλάσσονται. Από τη μια η σταδιακά οργανωμένη ζωή και από την άλλη οι στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις με τις συνομιλίες και την εμπλοκή φανερών και αφανών δυνάμεων ενδιαφερομένων για τα συμφέροντά τους.

Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος είναι υπεύθυνος του ξενοδοχείου και της διαβίωσης τόσων ανθρώπων. Συλλήψεις ανδρών και ανακρίσεις από τους Τούρκους, προσπάθειες να εκδιωχθούν όσο ταχύτερα, ανθρώπινες τραγωδίες, ιδιαίτερα των αιχμαλώτων που μεταφέρθηκαν στην Τουρκία. Σωματικά και ψυχικά συντρίμμια.

Ακολουθεί η β΄ εισβολή, 14-16 Αυγούστου. Εκδιώκεται ο Γκιλ και η ομάδα του. Η τουρκική σημαία κυματίζει στο Ντόουμ. Τουρκοκύπριος αστυνομικός υπαγόμενος στον τούρκο διοικητή Κερύνειας τοποθετείται στην είσοδο του ξενοδοχείου.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Σεπτέμβριος 1974

Επίσκεψη του Οσμάν Ορέκ, υπουργού του καθεστώτος Ντεκτάς, που ανακοινώνει πως θα επιστρέψουν οι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους. Ψυχολογικός πόλεμος. Σημαντικές οι σημειώσεις από το βιβλίο του Ανδρέα Σαμουήλ ‘Κερύνεια ώρα μηδέν’. Επίσκεψη Κληρίδη και Ντεκτάς στο ξενοδοχείο αποδεικνύει πως και ο Κληρίδης προωθούσε την έξοδο των Κερυνειωτών από την Κερύνεια.

Επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο 7/12/74

Αρχίζει η μεγάλη φυγή από το Ντόουμ, έστω κι αν οι διακηρύξεις μιλούσαν για επιστροφή όλων των προσφύγων στα σπίτια τους. Γιορτάζουν τα Χριστούγεννα, ενώ Τουρκοκύπριοι εγκαθίστανται στα σπίτια και στις επιχειρήσεις των Ελληνοκυπρίων Κερυνειωτών.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΝΤΟΟΥΜ Ιανουάριος 1975

Οι Τουρκοκύπριοι αρπάζουν τα πάντα, από αυτοκίνητα ως σπίτια με το περιεχόμενό τους. Τουρκοκύπριοι από χωριά της ελεύθερης περιοχής της Κύπρου μεταφέρονται στα κατεχόμενα μέσω των βάσεων Ακρωτηρίου. Βρετανική συμπαιγνία. Το Ντόουμ σταδιακά αδειάζει. Τούρκοι έποικοι από την Ανατολία καταφθάνουν. Το έγκλημα ποτέ δεν ολοκληρώνεται, γιατί η παρανομία δεν έχει όρια. Τον Απρίλη 1975 λαμβάνεται απόφαση για ομοσπονδιακή λύση του κυπριακού αλλά οι αξιώσεις των Τούρκων πληθαίνουν. Τίθεται σε εφαρμογή σατανικό σχέδιο οικειοποίησης του Ντόουμ. Ο Κώστας Ζαμπαρλούκος τεχνηέντως εκδιώκεται από το Ξενοδοχείο και καταφεύγει στο Πέλαπαϊς. Οι πικρές σελίδες συνεχίζονται ως τις 12/1/1976.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Επίμετρο. Οι εγκλωβισμένοι Κερυνειώτες στα σπίτια τους.

Στις σελίδες που ακολουθούν παρατίθενται στοιχεία για τους Κερυνειώτες που παρέμειναν εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους στην Πάνω Κερύνεια ιδιαίτερα, σε σχέσεις καλής γειτονίας με τουρκοκύπριους αλλά και το αντίθετο, με την εγκληματική δράση μελών της ΤΜΤ. Σταδιακά, με την εισαγωγή εποίκων από την Ανατολία η εγκληματικότητα αυξάνεται, γιατί οι έποικοι χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να οδηγήσουν σε έξωση τους νόμιμους κατοίκους της περιοχής. Με ψυχολογικό πόλεμο προσπαθούν να τους αναγκάσουν να υπογράψουν πως φεύγουν με τη θέλησή τους. Την εκκλησία του αγίου Γεωργίου την κράτησαν απείρακτη με φρουρό την Αγγελική Καρεφυλλίδου. Οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι της Κάτω Κερύνειας κατέφυγαν στο Ντόουμ. Τελευταία εγκλωβισμένη η Κλεοπάτρα Κώστα Βόττη που πέθανε το 2011, 96 χρόνων.

Στον Επίλογο η συγγραφέας εκφράζει τη λύπη της για όσα έζησαν οι εγκλωβισμένοι και οι πρόσφυγες, θίγει το θέμα των παραπλανητικών ειδήσεων και της τουρκικής διπλωματίας, των εξοπλισμών και του καταστροφικού τρόπου ζωής μας, με ιδανικό το να «περνά ο άνθρωπος καλά» παραμελώντας τα ύψιστα της ζωής ιδανικά και τελειώνει «Γράφοντας φέτος για το πόσον πόνο και αδικία υπέστη η μικρή γενέθλια πόλη μου, έχοντας φόντο τα σύγχρονα αιματηρά γεγονότα στη γειτονική Συρία, η ψυχή μου είναι ‘περίλυπος έως θανάτου’».

Ο α΄τόμος τελειώνει με τις Πηγές και φωτογραφικό υλικό.

Ο β΄τόμος, Μαρτυρίες, περιλαμβάνει αυθεντικές ημερολογιακές σημειώσεις ή επίσημες αναφορές, συνεντεύξεις, αυτοβιογραφικά βιβλία ή άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά και σχετικά επίσημα έγγραφα ή μαρτυρίες.

Στο Επίμετρο βρίσκουμε τις λίστες των εγκλωβισμένων στο Ξενοδοχείο Ντόουμ.

Η Ρήνα Κατσελλή, με όλη τη ζέση και την μεθοδικότητα, με θέληση και ζήλο καταγράφει τις τελευταίες στιγμές της Κερύνειας, της πόλης που διέσωσε στο όλο συγγραφικό έργο της, έργο ζωής. Τα δυο βιβλία για τους εγκλωβισμένους του Ξενοδοχείου Ντόουμ αποτελούν για όσους τα έζησαν σύντροφο και μαρτυρία γραπτή των ημερών εκείνων, για όσους όμως προπάντων ενδιαφέρονται για την Κύπρο, το κυπριακό, την Ιστορία και τα πάθη της αποτελούν  ευαγγέλιο και κολυμβήθρα για να μην ξεχνούμε και να διατηρούμε μνήμη, άκαυτη βάτο.

Στέλιος Παπαντωνίου