Γ. Ρίτσου, Αποχαιρετισμός
Ο Γιάννης Ρίτσος στον Αποχαιρετισμό, το μεγαλόπνοο έργο που εμπνεύστηκε από τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου, μνημόσυνο του οποίου σήμερα τελούμε, κατόρθωσε να συνδυάσει τον πατριωτισμό και τη θρησκευτικότητα, τον ελληνισμό και το χριστιανισμό με τις οικουμενικές ιδέες και τις κοινωνικές του πεποιθήσεις.
Ο Γιάννης Ρίτσος μόλις πληροφορήθηκε από τις εφημερίδες το θάνατο του Αυξεντίου ήταν έτοιμος για τη συγγραφή. Καταπιανόταν τότε με μακρούς μονολόγους ανθρώπων που βρίσκονται σε ακραίες στιγμές της ζωής τους, κι ο Αυξεντίου συνελήφθη από τον ποιητή σε μια τέτοια στιγμή.
Ο Αυξεντίου δεν είναι τυχαίος ήρωας, είναι ένας συνειδητός αγωνιστής της λευτεριάς. Αυτό διαλαλεί στο έργο του ο ποιητής που το αφιερώνει «Στον ήρωα και άγιο Γρηγόρη Αυξεντίου, στους μεγάλους νεκρούς ποιητές και διδασκάλους του έθνους Διονύσιο Σολωμό, Ανδρέα Κάλβο, Κωστή Παλαμά, Άγγελο Σικελιανό και σ' όλους τους γνωστούς κι άγνωστους μάρτυρες των ελληνικών και παγκόσμιων αγώνων.»
Μέσα στην αφιέρωση αυτή και μόνη μπορεί κανείς να κατανοήσει και να συνειδητοποιήσει την πνευματική σύνθεση που πέτυχε ο ποιητής. Ηρωισμός, αγιότητα, έθνος ελληνικό και παγκοσμιότητα.
Ο άνθρωπος που θυσιάζεται για την πατρίδα και για την παγκόσμια λευτεριά, ο άνθρωπος που όπως ο Χριστός θυσιάζεται για όλο τον κόσμο, αυτός παρουσιάζεται στο έργο ο Γρηγόρης Αυξεντίου.
«Με τούτη την αγάπη, λέω, πως μια μέρα οι ξύλινοι σταυροί θα μπουμπουκιάσουν τριαντάφυλλα - ναι, κι ο δικός μου ο σταυρός, ο καμένος, ο πέτρινος, με τούτη, λέω, την αγάπη μια μέρα θα λυγίσουμε κείνους που φέρνουν τ' άδικο και σπέρνουνε το μίσος. Τούτη είναι η εντολή μου..»
Ο κοινωνικός ποιητής Γιάννης Ρίτσος φανερώνεται στους στίχους «Κανένας δεν υπάρχει μόνος χωρίς τη βοήθεια του άλλου… Η αρετή μας είναι η αμοιβαία μας χρησιμότητα.» Στίχοι έντονα χρωματισμένοι με την κοινωνική διάσταση της ποίησής του, δεν παύουν να έχουν τον αντίκτυπό τους στη ζωή μας. Σε μια κοινωνία είναι απαραίτητη η συνεργασία, κι η αρετή δεν είναι λέξη κενή περιεχομένου αλλά είναι τόσο χειροπιαστή. Να είναι κανείς χρήσιμος στους άλλους, από οποιαδήποτε θέση, οποιοδήποτε ρόλο και να παίζει, ειδ’ άλλως είναι «άχθος αρούρης», βάρος της γης.
Κι ο στίχος κριτήριο για την επιτυχία των προσπαθειών μας: " Τ' αληθινό μπόι του ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς.» Η ανθρωπιά κι η ελευθερία δυο έννοιες παράλληλες και επάλληλες. Ποσά ανάλογα, αφού αυξανομένης της μιας αυξάνεται και η άλλη. Ανθρωπιά είναι να απελευθερωθεί ο άνθρωπος από το εγώ και να πλησιάσει το συνάνθρωπο, να τον συντρέξει στον πόνο και στη δυστυχία αλλά και να μοιραστεί μαζί του τη χαρά. Η πρώτη απελευθέρωση από τον εαυτό και ύστερα, γράφει πιο κάτω, να θέλει ο άνθρωπος να ελευθερώσει την πατρίδα αλλά και να ξεπεράσει κι αυτό το σκαλί, να πολεμήσει για την ελευθερία όλου του κόσμου.
Στον Αποχαιρετισμό ο Γιάννης Ρίτσος συνταιριάζει πολλά. Είναι μια σύνθεση πνευματική, που μας οδηγεί στις ρίζες της Ιστορίας και της Παράδοσής μας, ανοίγει παράθυρα στον κόσμο, αποτελεί δίδαγμα και οδοδείκτη ζωής και πολιτικής.
