ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Όταν κάποτε ανέλαβα να ασχοληθώ στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με τη διδακτική ενός Πλατωνικού κειμένου, αφού είχα κάμει προηγουμένως μια πλατιά και βαθιά προετοιμασία, είχα διαπιστώσει πως το κείμενο που είχε δοθεί στους μαθητές ήταν γεμάτο τυπογραφικά λάθη τόσα και τέτοια που αλλοίωναν το νόημα του κειμένου και μάλιστα τα περισσότερα σχετίζονταν με αρνητικές και θετικές προτάσεις, υπήρχε «δεν» εκεί που δεν έπρεπε να υπάρχει και παραλειπόταν εκεί που έπρεπε να υπάρχει. Νόημα λοιπόν λογικό δεν έβγαινε.
Σαν πρώτο θέμα έθεσα τότε στους μετέχοντες του σεμιναρίου το θέμα της κριτικής του κειμένου. Μπορεί, είπα, να υπάρχουν τυπογραφικά λάθη τόσα και τέτοια που να μας εμποδίζουν να κατανοήσουμε τα νοήματα. Τότε είναι που ξέσπασε επανάσταση. Οι συνάδελφοι ούτε ν’ ακούσουν τέτοια εκδοχή. Θεωρήθηκε πως πρόσβαλλα τους εκδότες, πως δεν ήταν ηθικό να κατηγορώ βιβλίο που δόθηκε από το Υπουργείο, άρα είναι όλα μέσα σωστά, κι ας προχωρήσουμε παρακάτω στη διδακτική του. Μόνο όταν έφερα πειστικές αποδείξεις δέχτηκαν οι συνάδελφοι κι αυτή την εκδοχή, να ελέγχουμε πρώτα τα κείμενα για τυχόντα λάθη, έστω τυπογραφικά.
Κρατώντας ένα τυπωμένο χαρτί οι περισσότεροι νομίζουν πως έχουν στα χέρια τη σοφία του κόσμου. Αφού ήταν γραμμένο, ή , αφού το είπε η τηλεόραση, ή αφού το άκουσα από το ραδιόφωνο. Αυτήν ονομάζουμε καμιά φορά την κατάρα του γραπτού λόγου. Αφού είναι γραμμένο, είναι θέσφατο. Ούτε περνά από το μυαλό μας πως μπορεί να είναι λάθος, μπορεί να υποκρύπτονται άλλοι λόγοι για τους οποίους είναι έτσι γραμμένο, μπορεί ο συγγραφέας να παίζει με τους αναγνώστες του, μπορεί να ήταν τσαπατσούλης, να άφησε λάθη αδιόρθωτα αυτός ή ο τυπογράφος του και χίλια δυο άλλα μπορούν να συμβαίνουν μέχρι να φτάσει στα χέρια του αναγνώστη το τυπωμένο χαρτί.
Είναι όμως καιρός να διδάξουμε στα παιδιά μας την κριτική σκέψη, να μάθουν να κρίνουν τα γραφόμενα, μπορεί να έχουν λάθη, μπορεί να μην είναι σωστά διατυπωμένα, μπορεί να μην αποδίδουν την πραγματικότητα. Ιδιαίτερα τούτο χρειάζεται στο μάθημα της Ιστορίας. Ένα δεύτερο εγχειρίδιο δείχνει τα γεγονότα από μια διαφορετική ματιά και από διαφορετική οπτική γωνία. Εδώ δυστυχώς δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως τα εγχειρίδια της Ιστορίας στα σχολεία μας είναι γραμμένα κατά κομματική παραγγελία, γι’ αυτό και κομματική είναι και η γραμμή πάνω στην οποία είναι γραμμένα. Το ίδιο και η επιλογή κειμένων λογοτεχνίας. Ήταν καιροί που οι τελειόφοιτοι μαθητές δυσανασχετούσαν ρωτώντας, «κι αυτό το κείμενο για τον εμφύλιο είναι;»
Εκτός όμως από την επιλογή των λογοτεχνικών κειμένων και την οπτική γωνία από την οποία είναι γραμμένη η Ιστορία είναι και οι οδηγίες που δίνονται στους εξεταστές σε εξετάσεις , για να υπάρχει κοινή γραμμή στην ερμηνεία. Η ερμηνεία των θεματοθετών θεωρείται από τους διδάσκοντες θέσφατο, έστω κι αν βρίθει λαθών οφθαλμοφανεστάτων.
Το ζητούμενο λοιπόν είναι η κριτική σκέψη. Όχι μόνο από τους μαθητές. Από τους διδάσκοντες προ πάντων.
