ΑΛΤΑΜΙΡΑ

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ-ΚΑΙΤΗ ΧΡΙΣΤΗ

ΑΛΤΑΜΙΡΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΝΗΜΑΤΑ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΟΠΟΛΙΤΙΣΣΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2017

Το όλο βιβλίο καλεί να το δούμε ως ένα σύνολο, μια κατάθεση στο χώρο της λογοτεχνίας των τελευταίων πενήντα χρόνων, γιατί οι εμπνεύσεις του μας γυρίζουν τόσα περίπου χρόνια πίσω, τα γεγονότα που το έσπειραν και το γέννησαν και ανέθρεψαν, έργο όχι ενός αλλά ένα συλλειτούργημα, όπως χαρακτηρίζεται, στο οποίο οι λειτουργοί είναι μεν κύριοι οι δυο, ο Κώστας Βασιλείου και η Καίτη Χρίστη, αλλά και ένας ολόκληρος χορός συλλειτουργεί, ένα συλλείτουργο κατά την εκκλησιαστική ορολογία, που δεν είναι εκτός του πνεύματος του βιβλίου, γιατί εκεί συνυπάρχουν και μελωδούν αρμονικά κλίμακες από τις κατώτατες ως τις ανώτατες της ποίησης, ο χρόνος από αρχαιοτάτων ως απωτάτων, τα θέματα από Θεού και θεών ως Ανθρώπου και ανθρώπων, ο ελληνικός προπάντων τόπος διανοιγόμενος ως τα σπήλαια της Αλταμίρα με τα κατάβαθα και τις απαρχές της Τέχνης ή της έμφυτης τάσης του ανθρώπου να εκφραστεί και που συνεχίζεται ως το βιβλίο αυτό.

Στα Prefatia τίθενται οι συνταγματικοί άξονες του όλου εγχειρήματος, ότι δηλαδή πρόκειται για τη «σύνθεση ενός συλλείτουργου ποιήματος με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας… έκαστος κατά τη φύση του, με θέματα που αγγίζουν τον δικέφαλον, της Ρωμιοσύνης τ’ αγιασμένα, το χριστιανικόν ορθόδοξον και το ελληνικόν ομόδοξον…» με προσπάθεια συνύπαρξης, όπως στην αρχαιότητα, «…του τραγικού με το σατυρικό δράμα ή του αριστοφανικού με το δονκιχωτικό.»

Στο Μέρος Α΄ εικόνα από τα σπήλαια της Αλταμίρα και το πρώτο ποίημα, Αλταμίρα, με προμετωπίδα από τους στοχασμούς του Μπλαιζ Πασκάλ «Ο Ιησούς θα βρίσκεται επάνω στον σταυρό και θα αγωνιά ως τη συντέλεια του κόσμου. Μέχρι τότε δεν πρέπει να κοιμηθούμε»

Πρόκειται για ένα διαλογικό ποίημα, με θέση και αντίθεση, λόγο και αντίλογο, στη μια ο θάνατος των θεών, όπως το διεκήρυξε ο Νίτσε, σε μια διεύρυνση του χρόνου από το απώτατο μέλλον ως το απώτατο παρελθόν, μέσα στο κλίμα του πανάρχαιου ανθρώπου και των κραδασμών του, σε αντίθεση με την πίστη στη μετοχή του ανθρώπου στο θείο και στην έγνοια για τον άνθρωπο, συμπαραστάτη του πάσχοντος Θεού. Από τη μια η κλήση στην παρούσα απαίτηση για τα αναγκαία προς το ζην, στη λατρεία και στην τέχνη, κι από την άλλη το όραμα της μεταμόρφωσης του κόσμου, της ενότητας των όντων στο βωμό της αγάπης. Ο κόσμος στη δυαδική του σύλληψη σε όλο το βάθος και της εκ βαθέων έκφρασης των συλλειτουργούντων ετέθη ως το πρώτο θεμέλιο στο βιβλίο Αλταμίρα.

Το ποίημα Πρώτη Απριλλίου, αφιερωμένο στην Πρώτη Κυρία, την Κυπριακή Ανεξαρτησία με επαναλαμβανόμενη σε διάφορες παραλλαγές την αποστροφή «Αφήστε με ήσυχη, αφήστε τους ακέραιους, αφήστε τους αμάραντους, αφήστε τους, αφήστε τους ήσυχους, αφήστε μας ήσυχους, αφήστε με ήσυχη...» την κραυγή του ανθρώπου που επιζητεί τη μοναξιά του για να συνάξει τον πόνο του και να τον σκεπαστεί, προστάτης των αείζωων νεκρών, ανθρώπων και ιδανικών.

Ένα ποίημα που αγκαλιάζει τα ιδανικά των αγωνιστών της 1^ης Απριλίου 1955 και την ψυχική τους δύναμη, που διαπερνούν   από αρχαιοτάτων χρόνων την ελληνική ιστορία των θυσιών της Κύπρου και μεταλαμπαδευόμενα στους νέους καθαίρουν από τις μαύρες μας σελίδες των συναλλαγών. Κι ως ο Ηράκλειτος υπενθυμίζει,  οδός άνω και κάτω μία και ωυτή,  όπως κατερχόμεθα, μπορούμε και να ανέλθουμε. Προς το παρόν η ποιητική οργή ξεχειλίζει και ρίχνει τους κεραυνούς της στην κατρακρημνώδη πορεία μας φωτίζοντας τη σκοτεινιά μας.

 Με το ποίημα Ανάταση συλλαμβάνεται το αντιθετικό του ανθρώπου, που ποθεί να γίνει το φως, ο άρτος του Κυρίου, η φλεγόμενη βάτος, μέσα στη σκοτεινάγρα του κόσμου. Κι ο αντίλαλος, το θάμβος ή το ξάφνιασμα του συλλειτουργού, μπροστά στον ιερό πόθο, λίγο να προσγειώσει ή και να προσλάβει τη δύναμη του άλλου, να του ξορκίζει τα δαιμονικά.

Σαν ξαφνική μια συνάντηση δυο ποιητών, ο ένας στα βάθη του ωκεανού, ο άλλος να περιδιαβάζει στους γνώριμους γκρεμούς του κι η σύγκρουση να εξαπολύει τους στίχους της εναρμόνισης των αντιθέτων.

Διαδήλωση 1971: η σκηνή στο σχολείο όπου διδάσκει η ποιήτρια Διονύσιο Σολωμό, απέναντι από το μαυσωλείο των εθνομαρτύρων της 9^ης  Ιουλίου στη Φανερωμένη, ενώ πλησιάζουν νέοι διαδηλωτές, τα θρανία αδειάζουν κι ένα κατηγορητήριο βγαίνει από τα βάθη της καρδιάς των νέων προς τη γενεά των ριψάσπιδων. Όλα αυτά βέβαια προ του 1974, όταν ακόμα το αίτημα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα επανερχόταν δριμύ, αλλά, όπως ο αντίλογος του ποιητή ομολογεί, ύστερα ξυπνήσαμε στην κόλαση, δεν είναι όμως αυτός ο λαός αμάθητος στα πάθη, που σαν χιόνια λιώνουν κι έρχονται τα χελιδόνια.

9^η Ιουλίου σήμερα που γράφω, ύστερα από άλλη μια αποτυχία επίλυσης του κυπριακού με τις προδιαγραφές του 74, τις δικοινοτικές συνομιλίες, τις πενταμερείς συνάξεις, τις φρούδες ελπίδες πως η Τουρκία θα συναινέσει σε λύση. Το ποίημα γέμει των αναλαμπών, των παθών και των λαθών, των υψιπετών λογισμών και πράξεων προ πεντηκονταετίας και των ρεαλιστικών αντιδράσεων. Τι μπορεί να πει ένας ποιητής σε τέτοιες εποχές, εκτός από το να θυμηθεί και να θυμίσει πως αυτός ο πάσχων λαός υπομένει κι ελπίζει;

Τελευταίο ποίημα του Μέρους Α΄ Τα όρια του χρόνου. Και πάλι οι νέοι, να θεωρούν εκτός μάχης του μη συνομήλικους, χωρίς να ξέρουν τη λάβα που κρύβει το ηφαίστειο ενεργό.  Οι άλλες διαστάσεις των αιωνίων πραγμάτων συλλαμβάνονται από την ποιήτρια στην ωραιότητά τους και στη μυστική τους ροή, ασύλληπτα ίσως στους άλλους, θαυμαστά κι ανέκφραστα. Ο αντίλογος του ποιητή ωθεί στην έκφραση του θαύματος και στη μετάληψη των θείων, άσχετα αν ένας τοίχος υψώνεται ανάμεσα στους ανθρώπους.

Κατά Ελύτη, Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις.

Διεξήλθα το έν τρίτον του βιβλίου. Ημιανάπαυση.

 Στέλιος Παπαντωνίου