ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ
ΕΡΕΥΝΩΝ
-LXII-
ΑΝΝΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ, ΛΑΪΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΣΤΗΝ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ. ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ
ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ
ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2020
Η Άννα Νεοφύτου
μας έδωσε τον δεύτερο τόμο του έργου της Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου. ‘Ενας
μεγάλος τόμος 654 σελίδων με επιμέλεια έκδοσης της ίδιας, φωτογραφία εξωφύλλου
«Η πούλλα της Λαμπρής από την Ακανθού» Λούλας Λιασή.
Διαφωτιστικός και
περιεκτικός ο Πρόλογος: Όλα αρχίζουν με το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του
Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών. Ο πρώτος τόμος της ιδίας συγγραφέως είχε τίτλο «
Λαϊκή Λατρεία. Οι Γιορτές του Δωδεκαημέρου» Όπως στον τόμο εκείνο έτσι και σ’
αυτόν το πλήθος των πληροφοριών απομαγνητοφωνήθηκε, διαχωρίστηκε, ταξινομήθηκε.
Ο κορμός του κειμένου είναι γραμμένος στην κοινή νεοελληνική και παρεμβάλλονται
στην κυπριακή διάλεκτο οι επιλεγμένες μαρτυρίες, μια ζωντανή κατάθεση των απλών
ανθρώπων του λαού. Στις υποσημειώσεις δίνονται στοιχεία για τις μαρτυρίες.
Εισαγωγή. Η πρώτη
παράγραφος συμπυκνώνει το νόημα όλου του περιεχομένου.
«Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του τόπου μας έχουν τις ρίζες τους
κυρίως στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο και με επιδράσεις από τους διάφορους
κατακτητές που πέρασαν από το νησί, συνδέονται σήμερα αλληλένδετα και
τελεσίδικα με εκείνα της χριστιανικής θρησκείας.»
Και ακολουθεί όλη η διαδρομή του βιβλίου περιληπτικά ως την Πεντηκοστή.
Όταν μελετήσει
κανείς και τους δύο τόμους , αντιλαμβάνεται την ταυτότητα και ενότητα του λαού
μας, αφού μπορεί να πει πως, αν διαιρέσουμε τον χρόνο στα δυο, τα έθιμα σχεδόν
επαναλαμβάνονται, αφού τα κύρια στοιχεία τους είναι κοινά: το καθάρισμα των
σπιτιών, του σώματος και της ψυχής, οι
ετοιμασίες με τα ζυμώματα, τα αυτοσχέδια στολίδια στο σπίτι και οι
μεταμφιέσεις, ο ρόλος του νερού, του φωτός και της φωτιάς ως καθαρτηρίων, η
θρησκευτική ζωή συνδυασμένη με τη γεωργική- κτηνοτροφική- αλιευτική της εποχής,
οι σχέσεις με τους γείτονες Τουρκοκύπριους, ακόμα και οι ξένες επιδράσεις,
μερικές από την Μικρά Ασία, ή η καταγωγή
όλων αυτών από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο.
Με γενικές
εισαγωγές στο κάθε κεφάλαιο, ώστε να εισπνέουμε το γενικό πνεύμα, με αναλυτική
παρουσίαση της κάθε περιόδου ύστερα, με παράθεση των κυριοτέρων αναφορών από τη
συλλογή των συνεντεύξεων, όλα αυτά αποτελούν ένα τεράστιο θησαυροφυλάκιο το
οποίο άριστα εκμεταλλεύεται η συγγραφέας και έτσι διασώζονται και γίνονται
κοινό κτήμα και στους άλλους όχι μόνο ήθη και έθιμα αλλά ένας τρόπος ζωής, μια
γλώσσα με πλούσια ορολογία και ένα πνεύμα, που εν πολλοίς σπάραξε η τουρκική
εισβολή.
Μέσα από το έργο
προβάλλουν οι αρετές του λαού μας, η καθαριότητα, η εργατικότητα, η οικονομία,
η φιλαλληλία, η θρησκευτικότητα, η οικογένεια και η κοινωνική ζωή, οι αγαθές
σχέσεις με τους συνοίκους Τουρκοκυπρίους. Στο βιβλίο δίνεται ιδιαίτερη σημασία
στον τρόπο εορτασμού των διαφόρων γιορτών από τους Μαρωνίτες, ένα σημαντικό υποσύνολο
της κυπριακής κοινωνίας.
Ο κάθε τόπος με
τις ιδιαιτερότητές του, η κάθε κοινότητα με τη φυσιογνωμία της, όλα παραλλαγές
του ίδιου μεγάλου πνεύματος των γιορτών, πρώτα με τις νηστείες και τις
προσευχές κι ύστερα με τα εκρηκτικά χαρούμενα γιορτινά ξεσπάσματα της
ανοιξιάτικης φύσης και του Πάσχα.
Κι αναλογιζόμαστε
πάλι τις επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής, την καταστροφή και κατάληψη όχι
μόνο των τόπων μας αλλά την κατασπάραξη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, του
τρόπου ζωής και του ήθους των ανθρώπων, πράγματα που δεν θα επανορθώσουμε, εφόσον
η Τουρκία επιδιώκει το χωρισμό των ανθρώπων, με βάση τη θρησκεία και τη γλώσσα
και την εθνότητα, αρχές που αντίκεινται στο πνεύμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
της παγκόσμιας ειρήνης και συνεργασίας, του σεβασμού τα άλλου, όποιος κι αν
είναι.
Το βιβλίο της
Άννας Νεοφύτου «Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου. Οι Γιορτές
του Πάσχα από τις Αποκριές μέχρι και την Πεντηκοστή» μας επανασυνδέει με τις
ρίζες μας και με τη γνησιότητα των ανθρώπων της Κύπρου.
Στέλιος
Παπαντωνίου
