ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ
ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΧΑΤΖΗΛΟΥΚΑ, ΑΡΜΟΙ ΣΤΑΛΑΓΜΙΤΕΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2004
Προχωρούμε στην τελευταία ποιητική συλλογή του Κυριάκου
Χατζηλουκά στη σειρά Αρμοί, Αρμοί Σταλαγμίτες, αφιερωμένη από τον ποιητή στους εγγονούς
του.
Γενικά παρατηρούμε στη συλλογή αυτή πως το λεξιλόγιο και η
σύνταξη των λέξεων συντελεί στην με λιγότερη δυσκολία κατανόηση των στίχων,
οδηγούμαστε δηλαδή σταδιακά σε μια πιο ανοιχτή επικοινωνία του ποιητή με τους αναγνώστες
του, χωρίς να απολείπουν και τα δύσβατα.
Μέρη της συλλογής, Αγωγή, Κινήματα, Στάσεις, Μεταθέσεις, Εσοχές,
Στροφές, Άνοδος.,
Αγωγή: Ένας άλλος
τρόπος να πλησιάσουμε το περιεχόμενο είναι
και η εξέταση του λεξιλογίου μόνο, που φανερώνει με την αλφαβητική του τοποθέτηση τις επαναλήψεις
των λέξεων, άρα την έμφαση που δίνεται νοηματικά σε ορισμένα θέματα. Μας σταματά
η μεγάλη χρήση λέξεων με το στερητικό –α, ασταθή, άστατη, η μνήμη και
μνημόνευση, για τους νεκρούς και τα χαμένα εδάφη και χρόνια μας, οι μύθοι και ο
μύθος, με την έννοια των ιδανικών και της παραποίησής των, οι γραφές, μέριμνα
και μεριμνούσαμε, γιατί αλλού στρέψαμε την προσοχή αφού χάσαμε τον κύριο σκοπό μας,
ξεχασμένα, ξεχασμένες, ξεχνούσαμε, αφού το «δεν ξεχνώ» έμεινε κενός λόγος, στάχτη,
στάχτη, στάχτη, καιόμενο, πληγή, πληγηρή, χαλασμός, χαλάσματα, σκέλεθρα, τάφοι,
που μας μεταφέρουν στην καταστροφή παντός είδους, συγγενείς οι φλόγα, φλόγες, και τέλος η τετράκις αναφερόμενη λέξη χώμα, χώμα,
χώματος, χωμάτου, και γη, ο δεσμός του ποιητή με το χώμα του, εξ ου προήλθαμε
και εις ό απελευσόμεθα, ο ουσιωδέστερος δεσμός του ανθρώπου με την πατρίδα του.
Παρατίθεται αλφαβητικά το λεξιλόγιο της πρώτης ενότητας
Αγωγή, του οποίου μπορεί να γίνει ποικίλη μελέτη.
Αβέβαιες, άβλαφτοι,
άγριο, αγωνία, αδελφών, αδύναμες, αετοί, αετωμάτων
αζήτητοι, αθροίσεις,
αίμα, ακίνητοι, ακριβά, αμαρτωλές, αμέθυστο, αμφορείς
ανακοπές, αναλήψεις,
ανάστροφες, ανέγγιχτα, ανερεύνητες, ανεστραμμένοι
άνθη,
απαλείψεις, άπαυστες, απείραχτοι, άπληστες, απόμεινε, απόντες
αρμούς, αρμύρα,
αρχαίοι, ασπίδες, ασταθή, άστατοι, άστεγες, αστύλωτους
ασύνορες,
άτερμη, αυδές, αυλαίες, αυλών, αφημένα, αφήναμε,
Βήματα,
βλάβες, βλέπαμε, βλητοί, βρόχους, βρύσες,
Γενιά, γη,
γη, γιαλούσες, γούβες, γραφές, γραφές, γυμνά, γύροι,
Δέντρα, δέσεις,
διχτύων, δονήσεις, δουλωθήκαμε
Εγέρσεις,
εκείνοι, ελαύνουσες, έξοδοι, επειγόμενοι, επιθέματα
Ζητάς
Θημωνιές, θηράματα,
θλίβοντα, θυμάσαι
Καθιζήσεις, καιόμενο,
καιροί, καλπάζουσα, καραβιών, κατωφερείς, κηλιδωμένη
κινούσαν, κίτρινα,
κλουβιά, κοίμιζαν, κόκκινες, κοπές, κορμιά, κρίματα
κρυβής, κύκλους,
κύλησαν, κωπηλατούν
Λειάνσεις, λευκώματα,
λίγα, λιγνές, λιθώματα
Μαζεύαμε, μανδύες,
μαντεύσεις, μαρμάρου, μάρτυρες, μαχών, μεγάλων
μεγαλώσαμε, μείναμε,
μέριμνα, μεριμνούσαμε, μέσα μας, μεταοιδών
μίκρανε, μνήμη,
μνημόνευση, μοχλεύουν, μύθοι, μύθος, μυστικές
Νερά, νοείς,
νωρίς
ξενιζόμενοι,
ξεχασμένα, ξεχασμένες, ξεχνούσαμε, ξύλο
Ονομάτων, ορίων,
οροθέσια
Παθών, παιδευόμαστε,
παλιά, πατήσαμε, πελεκήματα, πέταλα, πετούσαν
πέτρες, πληγές,
πληγηρή, πληρώναμε, ποιητές, πολεμιστές, πρωινών, πυλώνες
Ραφές, ροή
Σάπιο, σερνόταν,
σήμαντρα, σίδερα, σκελέθρων, σκεπάσεις, σκεύη, σταματήσουν
σταυρούς, στάχτη,
στάχτη, στάχτη, στένευαν, στροφή,
Τάφους, τείχη,
τροχοφόρα, τρυπούσε
Υγρό, ύπνους
Φανερώνει, φαρμάκι,
φλέβες, φλόγα, φλόγες, φύλακες, φωνές
Χαλασμούς, χαλάστηκε,
χάναμε, χλωμά, χόρτο, χρόνο, χρόνος
χώμα, χώμα, χώματος,
χωμάτου
Κινήματα. Στην ενότητα αυτή θα παραθέσουμε σύνολα λέξεων,
επίθετο και ουσιαστικό, ενέργεια που επίσης συντελεί στην κατανόηση του
ποιητικού λόγου.
Προκωδώνια άσματα, το νυστέρι καιγόμενο, αλλαγμένες κοίτες,
πάντα για την αλλαγή πορείας στο εθνικό θέμα. Ανήσυχα νερά, τραβηγμένους ώμους,
εύκολοι ύπνοις. Ανάστροφος δρόμος, πλεγμένη λαλιά, ενύπνιο γρύλισμα, αστήριχτα
υψώματα , πάντα για τα ιδανικά που
εγκαταλείψαμε. Ερωτικοί ποταμοί, βοηροί άνεμοι. Σπαρτοί στίχοι, γνωστικές
στροφές, συνήθως με τη σημασία της ρεαλιστικής αποδοχής των τετελεσμένων. ‘Αδειοι
σάκκοι, όπως άδειοι άνθρωποι, κενοί περιεχομένου. Σωρευμένοι ζόφοι, πολύ
σκοτάδι, γδαρμένες σάρκες, κινούμενο εθιμοτυπικό, ασταθές. Προλειτουργίες
παθών, ανύμνητα οστά, ήδη είχε αρχίσει η ανεύρεση οστών αγνοουμένων. Αφημένες
ασπίδες, εγκατάλειψη του αγώνα για τη διαφύλαξη του τόπου, πεσμένοι αετοί, για τους
περήφανους αγωνιστές και την πτώση τους, ταραγμένες δέλτοι, ηγήτορες αθέατοι,
επαρμένες φλόγες, άξενες καταφυγές, θολές κοιμήσεις, βωβοί ποιητές, πολλάκις
γραμμένο με διαφορετικό τρόπο. Χαλασμένες κλειδώσεις, αλλότρια λαλήματα. Τρέχοντα
άλογα, μοναχικοί οδοιπόροι, μαύρες οβίδες, ξεχασμένα κουπιά, αδύναμες λήψεις.
Οστρακοφόρες σαύρες, αρπαγοπούλια, από μόνες τους λέξεις αποκρουστικές.
Ολισθαίνοντες ολκοί. Άπειροι χειρουργοί, λιθωμένες άκατοι, αδήμονες κραυγές,
λιτανευόμενος λόγος, για τα επαναλαμβανόμενα κομματικά συνθήματα.
Μια προσπάθεια που αποδίδει έστω και λίγο, βοηθώντας τον
αναγνώστη να βρει τρόπους προσπέλασης του κειμένου.
Η εργασία αυτή έγινε στην προσπάθειά μας να συλλάβουμε
τον κόσμο του ποιητή Κυριάκου
Χατζηλουκά. Όπως τελειώνει η συλλογή του Αρμοί Σταλαγμίτες «Αφανέρωτη η
τελευταία λέξη. Μελετάς τους ίσκιους να μάθεις το φως.» Έτσι κι εμείς, πιστεύοντας πως την τελευταία λέξη
τη λέει ο ποιητής, μελετήσαμε κατά δύναμη τις ποιητικές του συλλογές για να
μάθουμε το φως που κρύβουν κάτω από τις σκιές των λέξεων, φράσεων, στίχων,
στροφών, ενοτήτων.
