ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ
ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΧΑΤΖΗΛΟΥΚΑ, ΑΡΜΟΙ ΠΛΕΟΝΤΕΣ, ΑΚΤΗ 1995
Η παρούσα ποιητική συλλογή αφιερωμένη από τον ποιητή στα
παιδιά του χωρίζεται στις ενότητες Αμφιθαλή, Ρήματα, Ενώτια, Αντόλια.
Αμφιθαλή είναι τα αδέλφια που προέρχονται από τον ίδιο
πατέρα και την ίδια μητέρα. Η λέξη σημαίνει κατ’ ακρίβειαν τα παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς θάλλουν, δείγμα
τύχης αγαθής. Το περιεχόμενο που δίνεται από τον ποιητή σχετίζεται με τους
Έλληνες της Κύπρου και της κυρίως Ελλάδας ή του παγκοσμίου, που είναι αμφιθαλή
αδέλφια.
Αμφιθαλή: Στη σημασία του τίτλου της ενότητας συμβάλλει το
δεύτερο τρίστιχο, Διαλέξαμε τις μονές αυλές αδιάγραφτο το τάμα η Ελευθερία η
Ενώτρια, που παραπέμπει στον αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση με την
Ελλάδα. Είναι όμως τώρα και η τουρκική εισβολή με τους πρόσφυγες. Δεν κλάψαμε
το σπίτι που χάσαμε το φυτέψαμε μέσα μας. Και η προσπάθεια διχοτόμησης της
πατρίδας από τους μεγάλους της γης. Οροθέσια παίγνια μεγάρων. Όλη η διάψευση
στο στίχο Φαρμακωμένη ελιά σκέπασε τη γενιά μου.
Η Ιστορία παρούσα στην ενότητα, αρχαία μεσαιωνική νεώτερη,
με τη λαμπρότητα του Μαχαιρά και την προδοσία των χουντικών. Οι στίχοι δεν
είναι μονοσήμαντοι, τα νοήματα συμφύρονται, απροσδόκητες αρμόσεις λέξεων εκπλήττουν και
καλούν σε εμβάθυνση ή και στο πλάτος των νοημάτων.
Ρήματα: Και πάλι το χαμένο όραμα, η σκυτάλη για την οποία
ξαναμιλήσαμε, οι φίλοι που έφυγαν, αδικαίωτοι, με μνημόσυνα για όλους, τα
κλουβιά μέσα στα οποία ζούμε, η επιφάνεια, ψιλώ ονόματι, μακριά από την
πραγματικότητα και την ουσία των πραγμάτων, το Πάσχα δεν έρχεται χωρίς αίμα,
χωρίς θυσίες ανάσταση και απελευθέρωση δεν υπάρχει, η μνήμη του αχυρώνα του
Λιοπετρίου και η δύναμή της. Δείγμα του πύθιου λόγου είναι το πιο κάτω: «Θήτευσα
σε ευρετήρια/ αγνάντεψα ενθυμήματα/ Άργη πελασγικά ελλαδικά σύγχρονα / παρήλθα
παλιές νέες γραφές/ μάδησα.» Αφήνοντας τελευταίο το ρήμα που ανήκει στην
τελευταία φράση και μεταθέτοντας τη θέση του, ο λόγος δεν έχει πια τη φυσική
του λογική διάταξη αλλά θυμίζει το της Πυθίας «ήξεις αφίξεις ουκ εν πολέμω
θνήξεις», οπότε η ερμηνεία είναι δίσημη, θα επιστρέψει ή δεν θα επιστρέψει, θα
πεθάνει στον πόλεμο ή δεν θα πεθάνει. Οι προτάσεις είναι: θήτευσα σε ευρετήρια,
αγνάντεψα ενθυμήματα, παρήλθα Άργη πελασγικά ελλαδικά σύγχρονα, μάδησα παλιές
νέες γραφές. Θητεύω, εκπληρώ τη θητεία μου ως στρατιώτης, εργάζομαι σε
ευρετήρια, βιβλία, ψάχνω, ερευνώ, ίσως για το άγνωστο ή για κάτι χαμένο,
αγναντεύω ενθυμήματα αντί επισκέπτομαι αρχαιολογικούς ιστορικούς χώρους ή
μουσεία, παρέρχομαι, περνώ πλάι, από τη
μια το Άργος ως αρχαιολογικός χώρος με τα πελασγικά τείχη από την άλλη
πελασγικά ελλαδικά σύγχρονα, άρα –μάλλον- την πολιτική ή στρατιωτική ηγεσία της
Ελλάδας, μάδησα παλιές νέες επιγραφές, διάβασα, μελέτησα, παλιά κείμενα με
σύγχρονη αξία και σημασία ή με διαχρονικές αξίες. Το ολιγόλογο δεν παύει να
μεταφέρει σε μόχθο του ερευνητή, σε πόνο, αλλά ο αγώνας για να βρει την αλήθεια
είναι βέβαιος, όπως και η ιστορική γνώση και η έξωση από τον παράδεισο της άγνοιας.
Η συνένωση ιστορικής, μυθολογικής γνώσης, άρα η εις βάθος
χρόνου θεώρηση των πραγμάτων βρίσκεται και στο στίχο «Το τραγούδι της φυλής μου
γλυκό σε ταξίδια και νόστους.» Ο νόστος παραπέμπει στην Οδύσσεια, στον Οδυσσέα
και στους αγώνες του, στο ταξίδι για επιστροφή, σε ιστορικές περιπέτειες, με
ελπίδα στο τέρμα, άρα βαρύνεται ο στίχος με χρόνια, εμπειρίες, συναισθήματα,
ανοίγει σε βάθος και πλάτος τεράστιο. Τούτο όμως δεν σημαίνει πως βρίσκουμε σ’
όλους τους στίχους εύκολα τα κρυμμένα νοήματα. Το κέλυφος μερικών είναι
σκληρότατο κι αδιαπέραστο.
Ενώτια : Αρχίζει με μια απλή αλήθεια: Η καρδιά μετράει με
δικούς της νόμους. Στίχοι για την αγρύπνια και το Μορφέα. Για τη διχοτόμηση του
νησιού χωρικά και χρονικά, Δοσμένος χώρος ο χρόνος κόβει το κορμί σου. Χανόσουν
μες στους άσπρους αφρούς, Αφροδίτη. Προσωπικές θέσεις και στάσεις, φεύγω από
προβολείς, γράφω στίχους. Το ασταθές της κατάστασης, Τα παίγνια των καιρών
ασταθή. Η έλλειψη ιδανικών, μας έλειπαν τα φτερά, δεν κοιτάζαμε εστίες, μισερά
τα αλακάτια της μνήμης. Όπως εγράφη και προηγουμένως, κοινό σημείο των στίχων της
ενότητας είναι η δευτεροπρόσωπη αναφορά στην πατρίδα μάλλον, που χάνεται με
βασικά ρήματα τα διαβαίνεις, έφυγες, δεν κρατάς, σιγάς, σταθμεύεις, φεύγεις,
ένιωσες, αφήνεις, αναζητάς, αφανίζεσαι, πορεύεσαι, χάνεσαι, μένεις, έσχιζες,
χανόσουν, στέργεις, απλώνεις, διώχνεις, μονάζεις, ήρθες, φάνηκες, αφανίζεις,
σχίζεις, ήρθες, δεν είναι να κοιτάς, να χάνεσαι, ήξερες, ξυπνάς, πέφτεις, μίλησες, αρμέγεις, μια σειρά
από ρήματα που φανερώνουν αναχώρηση κι επιστροφή, κάτι που χάνεται κι επανέρχεται,
κατανοητό στην ποίηση ως Ορφέας και Ευρυδίκη, ως όραμα και πραγματικότητα, αλλά
γιατί Ενώτια.
Η προσπάθειά μου να εξηγήσω το γενικό τίτλο Ενώτια
αποτυγχάνει. Τούτο ίσως σημαίνει πως αν με ελκύει το όλο, θα επανέλθω, αν όχι,
πολλά και πάλι θα μείνουν ανερμήνευτα, γιατί μόνο η βεβαιότητα πως υπάρχει
νόημα στους στίχους αξίζει την προσπάθεια. Κι αυτό είναι που βασικά
χαρακτηρίζει την σχέση αναγνώστη και κρυπτικής ποίησης του Κυριάκου Χατζηλουκά,
η προσπάθεια του αναγνώστη να εισέλθει στο νόημα και ο κύβος που ρίχνει ο
ποιητής, να κερδίσει ή να χάσει αναγνώστες με την εμμονή στο κεκλεισμένο και
κρυπτό. Όπως θα δούμε παρακάτω, η τελευταία συλλογή, Χρωμόφως, με υπότιτλο
Άνοιγμα, στιγματίζει την απόφαση του ποιητή να ανοιχτεί στον αναγνώστη και να
επικοινωνήσει ανετότερα μαζί του.
Αντόλια. Η τελευταία ενότητα της συλλογής τελειώνει με το
στίχο Δίνεσαι σε ονόματα πανάρχαια. Πράγματι, ένα ταξίδι στην ελληνική Ιστορία,
ιδιαίτερα την Μακεδονική και Αλεξανδρινή, χωρίς να εγκαταλείπεται η Κύπρος,
αποτελεί και το κύριο χαρακτηριστικό των στίχων. Αλέξανδρος Φιλίππου, ο ήλιος της
Πιερίας χάνεται στην Ανατολή, μια δέσμη οστά ο Φίλιππος, γεύεσαι ύστερα
Αλεξάνδρειες και περγαμηνές, ο Πόντος ανέρχεται, Βασιλείων Μακεδόνων τέφρα
χρυσόφυλλα, η Γοργόνα κι ο Νείλος, Αντώνιος, Φιλιππούπολη, Σκόπια, Μακεδονία,
Σαλονίκη, Πράξανδρος, Χαλκίδα, Αριστοτέλης. Ενώτρια Χαλκίδα. Και πάλι η
διχοτομημένη και ανερμάτιστη Κύπρος, Το νέο παιδί θα κοιμηθεί σε σειόμενα
παλάτια χωρίς το μύθο του Αιγαίου, αναφορά και στα σύγχρονα κτίσματα και σ’ ένα
μέλλον χωρίς τον απαραίτητο και αναγκαίο μύθο για νόημα στη ζωή. Περιεκτικότατο
το εξάστιχο « Έλληνες με
τη θλίψη του Βαρδάρη τη σιωπή του αγίου
Δημητρίου Μακεδόνες Αθηναίοι Λακεδαιμόνιοι Λοιποί Λεωνίδας Περίοικος Γόνος
Κλεομένους Επίλοιποι με το νόστο της Ανατολής το δράμα της Ανατολής» (χωρίς
στίξη).
