το πρώτο σκαλί

 

Κωνσταντίνος Καβάφης «Το Πρώτο Σκαλί»

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω
κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.»
Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νά ‘σαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νά ‘σαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.» 

Ξεκινούμε με την αρχή πως ό τι έρχεται στο φως είναι προτιμότερο από το να μένει στο σκοτάδι. ‘Αρα η γραφή και η εμφάνισή της με διάφορους τρόπους είναι προτιμότερη από την μη γραφή και μη εμφάνιση των γραπτών ή μουσικών συνθέσεων ή πινάκων ή γλυπτών ή έργων παντός είδους τέχνης.

 Όπως όμως λέει το ποίημα του Καβάφη Το πρώτο σκαλί, είναι ψηλή η σκάλα της ποίησης, και όποιος έφτασε στο πρώτο σκαλί πρέπει να είναι περήφανος και ευτυχισμένος ως πολίτης εις των ιδεών την πόλη. Για να πολιτογραφηθεί όμως ένας σ’ αυτή την πόλη, υπάρχουν οι κριτές που δεν ξεγελιούνται, ή δεν τους ξεγελά κανένας τυχοδιώκτης. Άρα πολλοί τυχοδιώκτες γράφουν, συνθέτουν, ζωγραφίζουν κλπ αλλά είναι και οι ειδήμονες που θα κρίνουν, οι ονομαζόμενοι κριτικοί.

Αλλά εδώ τίθεται πρωτεύον και θεμελιώδες θέμα: ποιοι είναι αυτοί οι κριτικοί και ποιος τους κρίνει ή ποιος τους αναθέτει ή γιατί ανάμεσα στους κριτικούς λεγόμενους να μην υπάρχουν και οι τυχοδιώκτες;  Ο χρόνος βέβαια λύει το θέμα, αυτός θα αποδείξει την γνησιότητα ή τυχοδιωκτισμό των πάντων δημιουργών. Προϋπόθεση για την κριτική έργου τέχνης πρέπει να είναι τα κριτήρια τα οποία αναμένεται να είναι αισθητικά και μόνο, όπως για την πολιτική πρέπει να είναι πολιτικά, για την θρησκεία θρησκευτικά κλπ. Εδώ δηλαδή δεν χωρεί η πολιτική τοποθέτηση στην τέχνη ή η θρησκευτική ή άλλες προτιμήσεις, κομματικές κλπ. Αισθητικά κριτήρια και μόνο.

Στην Κύπρο είμαστε οι κάτω του εκατομμυρίου κάτοικοι. Δεν είμαστε τα ωκεάνια σύνολα των άλλων χωρών. Και ο όρος των δημιουργημάτων μας λογικά κυμαίνεται ανάμεσα στο μέσο, λίγο πάνω -λίγο κάτω, δεν έχουμε Ντοστογιέφσκι, Μπετόβεν, Όμηρο, ούτε και βροντερά ονόματα, λίγοι πιο πάνω από τον μέσο όρο και πολλοί πιο κάτω, αλλά αν δεν υπάρχουν και αυτοί η ξηρασία και η άπνοια θα μας στραγγαλίσουν. Άρα καλά κάνουν οι άνθρωποι και δημιουργούν, ας μην έχουν όμως ψευδαισθήσεις ύψους και αναγνώρισης διεθνούς, γνήσιοι να είναι, και στο πρώτο σκαλοπάτι αν κατόρθωσαν να ανέβουν, κι αυτό δεν είναι λίγο. Να ευχόμαστε λοιπόν καλή δημιουργία, έργο για το δήμο και όχι για την προσωπική προβολή. Αφού βγαίνει από την ψυχή σου, βγάλτο.