Στέλιου Παπαντωνίου
Ποίηση είναι η ανάπτυξη ενός
επιφωνήματος
Παρατηρήσεις στο ποίημα του
Κώστα Βασιλείου Οι Βαβίτσες από τη
συλλογή
Η Λάμπουσα, 1996
Η επαφή με το έργο του Κώστα
Βασιλείου είναι πολύτιμη, όταν ο αναγνώστης ή μελετητής του προσπαθεί να
συλλάβει όχι μόνο τα νοήματα αλλά προπάντων την τέχνη του ποιητή και να βρει
κλειδιά της ποιητικής του πορείας και ανάπτυξης. Ύστερα από πολλή συνάφεια με
το έργο, αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο ποιητής διαθέτει μια πλούσια φαντασία που
τον απομακρύνει από τα πράγματα από τα οποία ξεκινά, κι έτσι μπορεί ανενόχλητος
να αναπτύσσει το θέμα του, το οποίο μπορεί να συμπυκνώνεται σε μια πρόταση και
λιγότερο ακόμα, σε μια φράση. Αυτό όμως είναι το σπέρμα από το οποίο ξεκίνησε
και εκτοξεύτηκε ποιητικά σε κόσμους φανταστικούς.
Αν πάρω ως παράδειγμα το έργο
του Οι Βαβίτσες, από τη συλλογή Η Λάμπουσα 1996, βρίσκω πως το σπέρμα βρίσκεται
στο «εν το παν», ή στο «ενιαίο κράτος», ή «όχι στη διχοτόμηση» και διάσπαση.
Αυτή η σύλληψη αναπτύσσεται με τη βοήθεια του γνωστού μύθου για τις βέργες που
μπορεί καθένα παιδί μόνο να σπάσει, όταν του δοθούν μια μια, δεν μπορεί όμως να
το επιτύχει με ολόκληρο το δεμάτι τις βέργες ή βίτσες. Απαραίτητη άρα η ενότητα
των δυνάμεων και όχι η διάσπαση, όπως και η ενότητα της Κύπρου συγκεκριμένα, και
όχι η διχοτόμηση που επιδιώκει η Τουρκία.
Ξεκινώντας από αυτές τις αρχές
ο ποιητής αφήνεται ελεύθερος να εκφραστεί και να ποιήσει.
Οι Βαβίτσες
Μίαν άλλη νύχτα ήρθε ουρανοκατέβατος, μ’ ένα δεμάτι βαβίτσες παραμάσχαλα
και μου είπε, Πάρε μία βαβίτσα τσάκισέ την – και την τσάκισα. Πάρε ακόμα μία,
τσάκισέ την – και την τσάκισα. Πάρε τώρα δυο βαβίτσες, τσάκισέ τες – και δεν τις
τσάκισα.
(Φαντασία, προφητικός τόνος,
προσταγές από μια ανώτερη αρχή αόρατη, παραστατικότητα, θεατρικότητα, ζωντάνια,
εκμετάλλευση γνώσεων, δίδαγμα.)
Ύστερα μου είπε, Γράψε στη μια βαβίτσα τ΄ όνομα Ουρανία, με τους αστερισμούς
και τους γαλαξίες της, και στην άλλη τ΄ όνομα Αθαλάσσα, με τις ακρογιαλιές και
τα λιμάνια της, κι ένωσέ τες και δέσε
τες, να’ ναι μια βαβίτσα στο χέρι σου.
( Η θεατρικότητα συνεχίζεται,
η παραστατικότητα, από το όλον προχωρούμε στο μέρος, εισέρχονται τα δύο κύρια
στοιχεία, ουρανός και θάλασσα, αδιαίρετα, ενωμένα εις ένα, παρά τις διαφορές.)
Κι αν σε ρωτήσουν τι σημαίνουν πάλι τούτα τα αινίγματα- γιατί θα σε
ρωτήσουν, να’ σαι βέβαιος, αφού εγώ ρυθμίζω τη σκέψη τους, Ιδού εγώ, πες τους,
θα πάρω από τα χέρια σας την Ουρανία, με τους αστερισμούς και τους γαλαξίες της
και την Αθαλάσσα με τις ακρογιαλιές και τα λιμάνια της και θα τις δώσω και τις δυο
στη Λάμπουσα, να’ ναι μια βαβίτσα στο χέρι της- στο μεταξύ εσύ να κρατάς
μπροστά στα μάτια τους τις δυο βαβίτσες με τα ονόματα.
(Αιφνιδίως τώρα βρίσκεται
μπροστά μας ένας λαός ή μια ομάδα ανθρώπων, που κρατά στα χέρια την
Ουρανία και Αθαλάσσα, ενώ τις δυο βίτσες
τις κρατά ο ποιητής ως τα σύμβολα του αγώνα, αφού είναι μόνο ονόματα στις βίτσες.
Ο διάλογος με τον ποιητή γίνεται κατά προκαθορισμένο τρόπο, αφού ο τρόπος
σκέψεως είναι προκαθορισμένος. Ουρανία και Αθαλάσσα ως ενότητα δίνονται στη
Λάμπουσα, το σύμβολο της Κύπρου που μπορεί να έχει εκρηκτικές διαστάσεις, ώστε
η Κύπρος να αποτελεί ενότητα θάλασσας, γης και ουρανού με τον πολιτισμό τους.)
Θα δώσω, πες τους, και την Ουρανία και την Αθαλάσσα στη Λάμπουσα,
επειδή Λάμπουσα σημαίνει φως, και το φως δε μοιράζεται, το φως δε διχοτομείται-
το φως είναι ενιαίο κι αδιαίρετο, όπως ο ουρανός κι η θάλασσα.
(Στο τέλος αντιλαμβάνεται ο
αναγνώστης ότι πρόκειται περί της ενότητας των όντων και προπάντων της Κύπρου
που κινδυνεύει από διχοτόμηση. Ο ποιητής κηρύττει το ενιαίο και αδιαίρετο της Κύπρου,
τόπου, ανθρώπων και πολιτισμού.)
Ξεκινώντας, λοιπόν από τις συμπυκνωμένες
αλήθειες, ο Κώστας Βασιλείου αφήνεται στις ποιητικές του πτήσεις ελεύθερος, με
λογική συνέπεια, αλλά με φανταστική σύλληψη της ποιητικής έκφρασης. Το έργο
ήταν, κατά την άποψή μου, μια απόδειξη της ρήσης «Η ποίηση είναι η ανάπτυξη ενός
επιφωνήματος.»
