ΠΟΙΗΣΗ ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ 2
Η ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΦΑΣΗ 1988
Στη συλλογή αυτή εκδιπλώνεται η ποιητική ευαισθησία
και ανθρωπιά του Νίκου Πενταρά από την επαφή με τη φύση και το Θεό. Ευκαιρίες
καθημερινές δίνονται στον ποιητή να θαυμάσει τον κόσμο και να εκφραστεί. Μια
συλλογή που επιβεβαιώνει πως ο ποιητής δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε διάφορα
στιχουργικά είδη. Έμφαση δίνεται στη δομή των ποιημάτων και στις εικόνες που
μεταδίνουν την ομορφιά και μουσικότητά τους συνταιριασμένες με τις ψυχικές
καταστάσεις του ανθρώπου- ποιητή.
Αναζήτηση
Ο αγώνας για την εύρεση του πολύτιμου συνεχίζεται
παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες. Εικόνες θαλάσσης, καταδύσεις, φουρτουνιασμένη
θάλασσα, βράχια, σκοτάδι, ψάρια στο βυθό, που εκφράζουν τις δυσκολίες αλλά και
την αποφασιστικότητα για διερεύνηση και εύρεση του πολύτιμου.
Πριν
εφησυχάζαμε
Δομημένο στη θέση και αντίθεση, το ποίημα στο πρώτο
μέρος παρουσιάζει την ευμάρεια με τις εικόνες του φορτωμένου καραβιού, των
καρποφόρων δέντρων, των λουλουδιών στο νεόκτιστο σπίτι. Στο δεύτερο μέρος το
μοτίβο «Έπρεπε να υπολογίσουμε τον ερχομό των δίσεκτων καιρών..»
Περιπλάνηση
Η διαίρεση του νησιού δίνεται με εικόνες χωρομετρών
που έβαλαν οροθέσια και συρματοπλέγματα. Χωρίστηκαν οι δυο κοινότητες (κόκκινο-
γαλάζιο) με πόνο και δάκρυ, ενώ οι πολίτες, ύστερα από το κακό, «περιπλανιόμαστε
αναζητώντας τη χαμένη ταυτότητα.»
Απόγνωση
Οι αντιθέσεις, κύριο χαρακτηριστικό γενικά της ζωής αλλά
και ειδικά της ποίησης του Νίκου Πενταρά, παρουσιάζονται με το μαχαίρι και τη
μυγδαλιά, το φίδι και το περιστέρι, το βάλσαμο και το φαρμάκι. Η σύνοδος των
αντιθέτων οδηγεί τον ποιητή στο ερώτημα «γιατί μου παίρνουν τη χαρά και με
κερνούν φαρμάκια;»
Γεγονός
Κι αν δεν είναι παραμύθι κι είναι γεγονός,
αντικατοπτρίζει ποιητικά πραγματικότητες. Ο γερο Νικολής σ’ ασβεστοκάμινα και
νταμάρια του Πενταδάχτυλου, διώχτηκε από το σπίτι, όπως χιλιάδες άλλοι. Κοιτά
τον Πενταδάχτυλο κι αναπολεί, αλλά τα κτίρια που κτίζονται του κρύβουν τη θέα. Ένας διπλός πόνος
δοσμένος και πάλι με τη θέση και την αντίθεση.
Μια
μια ταυτότητα
Η δημιουργία πολιτισμικής ταυτότητας (χιλιάδες
χρόνια πάλευε) κι η πρόγνωση της καταστροφής της με τον πόλεμο του ΄74.
Στο ποίημα οργανικά δεμένες δημοτικές μουσικές
φράσεις: «Σήμερα αλλάσσει ο ουρανός σήμερα αλλάσσει η μέρα» και η λαϊκή σοφία :
«Παρά κτήμα πουλημένο κάλλιον κτήμα ξειλημμένο.»
Απόφαση
Το ποίημα μπορεί και να αποδοθεί με τη φράση «πού
μπορεί να οδηγήσει η απελπισία.» Με την εικόνα της θλιμμένης μάνας που έχασε
πατρίδα και παιδιά, απαρηγόρητη αποφασίζει να φτάσει στα άκρα : «Μα βλέποντας
πως έτσι αργούσε το καράβι που περίμενε, έβαλε σ’ όλα πυρκαγιά κι ανέβηκε σ’
απόκρημνη βουνοπλαγιά να βρει τους αετούς και τα γεράκια να της δανείσουν τα
φτερά τους, για να μπορέσει να πετάξει στην κουρσεμένη της πατρίδα, στο Βορρά…»
Μια δυνατή σύλληψη.
Πότε
θα φτάσει;
Ολιγόστιχο ποίημα στηριγμένο στο δίστιχο «Το
τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι» με τις εποχές να συμβολίζουν
αντίστοιχα την ελευθερία και τη σκλαβιά της πατρίδας, τα δίσεχτα χρόνια. Και το
ερώτημα : «Πότε θα φτάσει ο τρύγος επιτέλους;»
Το
σκουριασμένο τόξο
Περιεκτικότατο μικρό ποίημα δέκα στίχων με ρυθμό και
ομοιοκαταληξία. Μεγάλες αλήθειες για την καταστροφή της πατρίδας και τη δική
μας στάση. (Με το σκουριασμένο τόξο του παππού κληρονομιά, προσπαθούμε να
διώξουμε τους ξένους που τρυγούν το μέλι.) Μικρές σκηνές, μεγάλες αλήθειες.
Επίκληση
Μια προσευχή στον Κύριο, τον οποίο θυμόμαστε μόνο
στις δυσκολίες, δοσμένες με εικόνες καταστροφής, εμείς οι αχάριστοι και
άφρονες.
Κοιτάζω
το ποτάμι
Μια νέα όψη της θεματικής του Νίκου Πενταρά, το
οικολογικό πρόβλημα, με τα βρώμικα νερά, τις καμινάδες, τους μαύρους καπνούς.
Στο κέντρο του ποιήματος η διαμαρτυρία και ευθύνη του ποιητή, επιβεβαίωση της
παρατήρησης πως ο ίδιος νιώθει υπεύθυνος για ό, τι κακό συμβαίνει στον κόσμο
μας, μια ηθική στάση.
Συμβουλές
ιδανικού εμπορευομένου
Ο συμφεροντολογικός κόσμος μας δοσμένος σε
προτρεπτικό ειρωνικό β΄ πληθυντικό. «Κύριοι, μην ξεχνάτε…»
Τα
καταγώγια
Μια εισήγηση, να αλλάξουμε τον τρόπο θέασης των
πραγμάτων, ίσως επιτύχουμε τη γνησιότητα.
Χωρισμός
Ο πόνος του χωρισμού δοσμένος με ιστορικά του
Γόρδειου δεσμού στοιχεία.
Ματαιότητα
Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, αφού ο θάνατος θα
αφανίσει και σπίτια και κήπους. Και πάλι μπορούμε να επαναλάβουμε πως ο ποιητής
φιλοσοφεί, βιώνει, συλλαμβάνει και εκφράζει βαθιές κι αιώνιες αλήθειες, με τον
τρόπο του, με το προσωπικό τους ύφος.
Μετακομίσεις
Το δέσιμο του ανθρώπου με το σπίτι, ένα θέμα
πανανθρώπινο, αλλά με ειδικό βάρος για τον Έλληνα της Κύπρου και γενικά για τον
άστεγο.
Δεν
έλαχε
Ωραία ποιητική εικόνα που αποδίδει το «εξ όνυχος τον
λέοντα» με την Τριανταφυλλιά προσωποποιημένη και την Άνοιξη, το μέρος και το
όλον, σε πλάγιο λόγο.
Επικοινωνία
Η ευαισθησία του ποιητή κι η ανάγκη επικοινωνίας βρίσκει
καταφύγιο στη μουσική, στην κιθάρα, στις μελωδίες.
Στον
πατέρα
Δομημένο στο εγώ και στο συ, στον ποιητή και στον
πατέρα, το ποίημα αντιθέτει ή παραθέτει, τη θλίψη του παιδιού με τα βάσανα του
πατέρα, τα λουλουδένια παιδικά χρόνια με τις πίκρες του πατέρα, τα παράξενα της
μοίρας με τις ελάχιστες απολαύσεις, το σκοτάδι που πνίγει το γιο με την
καλοσύνη του πατέρα «που δεν μπορεί κανένας ουρανός να τη χωρέσει…»
Μάνα
Γυμνάσματα σε διάφορα στιχουργικά είδη
περιλαμβάνονται στα ποιήματα του Νίκου Πενταρά, απόδειξη πειραματισμών και
εργατικότητας, εφευρετικότητας, διαρκούς προσπάθειας.
Εγκωμιαστικό
Ένα πραγματικό ποιητικό εγκώμιο, έμπνευσης και
τέχνης με ύψιστη την τελευταία στροφή, δείγμα της τέχνης του Πενταρά: «Αν δεν
ήσουν εσύ ίσως να μη γνώριζα τι είναι φως τι άνοιξη τι μουσική. Ίσως να μην
είχα προζύμι για τα ψωμιά που ζυμώνω με τ’ αλεύρι των μουσών και τα ψήνω στο
φούρνο που τον πύρωσε η ύπαρξή σου…» Η συμπύκνωση και συνένωση του υλικού και
πνευματικού κόσμου, του άρτου της ζωής και της μουσικής.
Σ΄εκείνη
με τ’ άσπρο αδιάβροχο
Είναι μερικά στίγματα στην ποίηση, ένα άσπρο
αδιάβροχο εδώ, που μπορεί να είναι μοτίβα ή μουσικές φράσεις επαναλαμβανόμενες,
αφήνουν όμως στον αναγνώστη τη σφραγίδα τους.
Σ’
ένα λουλούδι
Η συμπύκνωση του ανθρώπινου πόνου και της μοναξιάς,
δοσμένη μέσα από ένα μοναχικό λουλούδι που αναζητά τους άλλους κι όμως δε
βρίσκεται κανείς να το συντροφέψει ή να το οδηγήσει στον κάμπο «με τις ανθισμένες
μυγδαλιές να πάρει λίγο από το χρώμα τους… Ποτέ κανένας.»
Ο
ύμνος της αγάπης
Φιλοσοφημένο. ‘Επαψε πια ο δασκαλισμός. Σοφότερος ο
ποιητής δίνει τα βαθιά νοήματα ποιητικά προκαλώντας τον προσεκτικό αναγνώστη να
διερευνήσει και να προβληματιστεί,
Σκέψεις
σε μια παραλία
Η έξοδος του εγώ στα φυσικά όντα και φαινόμενα
βυθίζεται στις απαρχές της λυρικής ποίησης. Η ψυχή μοιάζει με παραλία που
δέχεται και το λυσσασμένο κύμα και τον στοργικό αφρό της θάλασσας.
Η
ταβέρνα στη γωνιά
Η απουσία του ανθρώπου, «το παιδί που πήγε στο δάσος
για αγριολούλουδα» αντανακλά στο συγκεκριμένο χώρο, στη γωνιά της ταβέρνας με
τη μουσική υπόκρουση κιθάρας. Η θλίψη, «ο άνεμος και τ’ αηδόνια θρηνούν για το
παιδί.» Η παρουσία και απουσία του ανθρώπου δοσμένη μέσα από τη φύση και τον
ανθρώπινο πολιτισμό απηχεί τα συναισθήματα του ποιητή: «Το δάκρυ θόλωσε τα
μάτια της θύμησης.»
Ανομβρία
Μια συνήθης για την Κύπρο κατάσταση ζωγραφίζεται με
τα στοιχεία της φύσης διψασμένα, νεκρά, πετρωμένα. Η ποίηση ζωγραφιά ομιλούσα.
Ηλιοβασίλεμα
Εικόνες της φύσης, ζωγραφιά και μουσική, επιδρούν
στην ψυχή που χαίρεται την ομορφιά κι αισθάνεται ευφρόσυνα διαλαλώντας τη χαρά
της.
Ακάμας
Τρία μέρη ποιητικά για τον Ακάμα από έναν άνθρωπο
που τον έζησε από κοντά και ξαναβρίσκει την ψυχική γαλήνη κοντά στη φύση και τους
ανθρώπους του. Στο τέλος, η επιθυμία του ποιητή να μοιάσει με τον Ακάμα
αποκαλύπτει την αγαθή προαίρεση του ανθρώπου να προσφέρει στους άλλους ειρήνη,
χαρά και γαλήνη. Επιστροφή του ανθρώπου στις ρίζες του και στις ρίζες της ζωής,
στον επί γης παράδεισο.
Αναγέννηση
Αποκαλύψεις θρησκευτικών βιωμάτων βαθύτατων, αληθών,
σεβαστών, που με το ολιγόστιχό τους αποστομώνουν για την ειλικρίνειά τους.
Ύστερη
προσπάθεια
Ιστορίες της ζωής γεμάτες αγάπη για τον άνθρωπο και
τα πλάσματα της φύσης. Ο χρόνος που αλλάζει τον άνθρωπο και φέρνει στην
επιφάνεια τις αγαθοποιές γωνίες του.
Ταπεινό
Το ποίημα που φανερώνει ολοκάθαρα το χαρακτήρα του
ποιητή και την πραγματική θέση της ποίησης στη ζωή του.
«Δεν ζηλεύω τα φανταχτερά μα ψεύτικα στολίδια της ζωής
ούτε ποθώ τα πλάνα της χαμόγελα` μου
φτάνουνε τα ταπεινά μα σίγουρα τ’ αληθινά κι ας είναι σκυθρωπά τα κερδισμένα με
σκληρό μα τίμιο αγώνα. Παρά να γίνω οροφή και να σαπίσω καλύτερα να μείνω πάντα
πάτωμα γερό δοσμένος στην αγκάλη της Μητέρας Ποίησης σαν οι σκληροί καιροί με
δέρνουν. Δεν θέλω να με πούνε ποιητή μεγάλο οι φειδωλοί του έργου μου κριτές` μ’
αρκεί που βρήκα στη ζωή την Ποίηση καταφυγή…»
Ένας τρόπος για να πλησιάσει ένας μια ποιητική
συλλογή είναι να τη μελετήσει και να καταγράψει σε γενικές γραμμές τις εντυπώσεις
ή παρατηρήσεις, να κρίνει αν πλησιάζει ή απομακρύνεται από τις δικές του
αισθητικές αντιλήψεις, να αποκαλύψει τις ομορφιές ή τα χάσματα, τις αδυναμίες ή
τις πρωτοτυπίες της, την προσφορά της στην ποίηση.
Καταγράφοντας τις δικές μου παρατηρήσεις –θετικές ή
αρνητικές- σε κάθε ποίημα, πιστεύω -ως δάσκαλος που είμαι- πως συνεισφέρω στην
ανάγνωση των ποιημάτων του Νίκου Πενταρά και από άλλους, γι’ αυτό την εργασία
μου τη θεωρώ μια εισαγωγή στο έργο του ποιητή και όχι κριτική αποτίμησή του.
