ΠΟΙΗΣΗ ΚΩΣΤΑ ΓΙΩΡΓΑΛΛΙΔΗ
Κυρίες και κύριοι
Δυο ποιητικές συλλογές του Κώστα Γιωργαλλίδη θα σας
παρουσιάσω απόψε,
την πρώτη με τίτλο «Ανορθόγραφα Συνθήματα» του 1992
και τη δεύτερη με τίτλο «Διαζεύξεις» του 1996.
ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΑ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ
Τα «Ανορθόγραφα Συνθήματα» χωρίζονται σε δυο τμήματα, το
πρώτο, του Αγώνα- της Συμφοράς και το δεύτερο της Ζωής.
Κάτω από το γενικό τίτλο «του Αγώνα- της Συμφοράς»
υπόκεινται ποιήματα για τον αγώνα της ΕΟΚΑ και τη συμφορά του 1974, πραξικόπημα
και εισβολή.
Το πρώτο ποίημα «Ανορθόγραφα συνθήματα», που ονοματοδότησε και τη συλλογή, το βλέπω αναλυτικότερα, γιατί παρωθεί
κι εσάς να συλλάβετε κύρια γνωρίσματα της θεματογραφίας και ποιητικής του
τιμωμένου.
«Αμούστακα αγόρια, έσερναν τα δάκτυλα στους τοίχους και σου’ γραφαν
συνθήματα με το αίμα τους…και …Απονήρευτες παρθένες οι μαθήτριες με τις
κοτσίδες έσκιζαν τις ποδιές τους και τις σάρκες τους και σού’ καναν λάβαρο…» Ο
ποιητής απευθύνεται στην ελευθερία για την οποίαν αγωνίστηκαν το 1955-59 νέοι
και νέες, εκφράζοντας με κάθε μέσο τον πόθο
τους, διαλαλώντας την ανθρώπινη ανάγκη για ελευθερία, που ύψωναν πάνω από τη
ζωή τους, θέτοντας στην παρένθεση άλλες πρωταρχικές ανάγκες, της ηλικίας και
της ζωής.
Τόποι ηρωικοί, τα κρησφύγετα του Πενταδακτύλου και του
Ολύμπου τιμήθηκαν με τα αποτυπώματά τους. Όμως η λευτεριά ούτε «που καταδέχτηκε
να τους τιμήσει με μια επίσκεψη». Το
μόνο που μένει, μερικά αγάλματα, «για
να’ χουνε κατάλληλο φόντο οι ρήτορες και οι πολιτικοί να βγάζουνε τους
πανηγυρικούς τους και να θυμούνται τις επετείους και τα μνημόσυνα.»
Ύστερα από το ενθουσιαστικό ύφος των πρώτων στροφών για τον
αγώνα ακολουθεί η απογοήτευση, κι ένας πικρός ειρωνικός στίχος αφήνεται, για να
φανερώσει ένα γνήσιο άνθρωπο- ποιητή- που δεν ψευτίζει, σφραγίζει με τις
μεγάλες αλήθειες και την ξεκάθαρη εκφραστική του δύναμη τη στυγνή
πραγματικότητα.
«Ό, τι απομένει, αγάλματα για υπόμνηση της χαμένης Εδέμ, μια
δικαιολογία στις επερχόμενες γενεές ή στους τουρίστες…»
«Ας είναι και τούτα τα ανορθόγραφα συνθήματα στους τοίχους,
για να το θυμόμαστε πως κάποτε σε λαχταρήσαμε παράφορα και σ’ αναζητήσαμε
παντού και δεν το μπορέσαμε πουθενά να σε βρούμε.»
Η φιλοσοφημένη στωική αποδοχή της μοίρας, όχι ενός μόνο
ανθρώπου αλλά ενός λαού, ποιητικά δοσμένη. Και με περισσότερη όμως και
συνταρακτική ψυχική δύναμη αποκαλύπτει το απρόσμενο, το τραγικά περιπετειώδες :
η ελευθερία αρεσκόταν σε εξεζητημένα σαλόνια των εκατομμυριούχων, στους ίδιους
τους δυνάστες του πλούτου και του κόσμου.
Η διαλεκτική της ελευθερίας, η θέση η αντίθεση, ο λόγος και
ο αντίλογος, που θεμελιώνουν την ίδια τη σκέψη μας, αναπτύσσεται στο ποίημα,
αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα τον άνθρωπο-ποιητή στη λογικότητα, ευαισθησία και
εκφραστική του δύναμη.
Η μεγάλη αλήθεια καταδύεται στην καρδιά του ποιήματος: «Σε
μας άφησες μόνο τ’ αχνάρια σου, λες κι ήθελες να παίζουμε κρυφτούλι μαζί σου,
λες κι ηδονίζεσαι να σε ζητούμε παντού και να αυτοκαταστρεφόμαστε για πάντα
προς χάρη σου, σαν κάθε θηλυκό…»
Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος ποτέ να μην είναι ελεύθερος
αλλά να κυνηγά την ελευθερία, γιατί τότε μόνο είναι ελεύθερος, όταν αγωνίζεται
γι’ αυτήν. Ανάμεσα στο είναι και στο μη
είναι, ανάμεσα στα αντίθετα, ο αγώνας για τη σύλληψη των ιδεών είναι
αδιάλειπτος.
«Για σένα αναπνέουμε, για σένα υπάρχουμε, για σένα
γεννοβολούμε.» Κι όχι μόνο η σύλληψη των αντιθέτων αλλά και η κυκλική
επανάληψης της ζωής και του κόσμου συλλαμβάνεται και επιβεβαιώνεται με τους
στίχους «Πάλι εμείς κι οι γυναίκες μας και τα παιδιά μας θα γινόντουσαν
λαμπάδες στους δρόμους της Πρωτεύουσας.»
Ένας λαός που ποθεί την ελευθερία δεν έχει όπλα, παρά μόνο
αίμα για να χύσει γι’ αυτήν. «Τι άλλο να ΄ταν που΄ θελες και δεν το νιώσαμε, τι
άλλο να ΄ταν που΄ χαμε και δε στο δώσαμε...»
Επέμεινα στο πρώτο ποίημα της συλλογής, γιατί σ’ αυτό
βρίσκει κανείς συγκεντρωμένα στοιχεία της ποιήσεως του τιμωμένου.
Στο ποίημα «Πορεία»,
που υποβάλλει τις τόσες πορείες διαμαρτυρίας, τις τόσες εκρηκτικές διαδηλώσεις,
η κίνηση, ο θρήνος, οι μυρουδιές του καπνού και της καμένης σάρκας, όλες οι αισθήσεις σε υπερδιέγερση
συνεργάζονται για να δώσουν αισθητικά το τραγικό αλλά και πολύβουο κλίμα της
εποχής του 74 με τα συναισθήματα της οργής, του πόνου, αλλά και της υβριστικής
συμπεριφοράς των δυνατών στη μεγάλη συμφορά.
Ο Κώστας Γιωργαλλίδης τα καταφέρνει εξίσου να μεταδίδει τα
συναισθήματά του και με τα μεγάλα του ποιήματα και με τα λακωνικά και επιγραμματικά μικρά του ποιήματα, γιατί οι
λέξεις είναι τόσο μεστές περιεχομένου και ουσιώδεις, ώστε το περιττό να
διαγράφεται αυτομάτως και να προβάλλει η ουσία.
Η πικρή ειρωνική του γραφή, μαρτυρεί τη σοφία της γνώσης, την
αποδοχή του πεπρωμένου. Και η αντιθετική σύλληψη συνεχίζει να αποτελεί λογικό
και αισθητικό όπλο του, με το οποίο συλλαμβάνει όχι μόνο προσωπικές και
φυλετικές αλλά και πανανθρώπινες αξίες, αλήθειες και χαρακτηριστικά.
Στο δεύτερο μέρος της συλλογής με τη γενική επιγραφή «Της
Ζωής» κατατίθενται ποιήματα στα οποία
μεγάλο ρόλο παίζει η Ιστορία και μάλιστα η ελληνική την οποία αδυνατούμε να
αποφύγουμε κύπτοντας πολλές φορές υπό το βάρος της.
Στο ποίημα «Παιδί μου», γράφει: «Σε βάζουν στο καλούπι των
προγόνων για να συνδέσεις τη ζωή σου στο δικό τους τέλος. Ρουφάς με δίψα τη ζωή
κι ομπρός σου είναι είδωλα, κι οπίσω αλυσοδεμένο σ’ έχει η Ιστορία. Ρουφάς με
δίψα τη ζωή και αναπνέεις αχόρταγα την Ιστορία.»
Έχει όμως ο ποιητής μας και πολλή παραστατική δύναμη και
μπορεί με ρεαλισμό μέχρι σημείου νατουραλισμού να περιγράφει και να ζωογονεί τρομερές
εικόνες και συναισθήματα, ιδιαίτερα πολεμικής ατμόσφαιρας, όπως στο ποίημα «Τα
βήματα του ανθρώπου».
Στο ποίημα «Λιποψυχία στο Γολγοθά» ο ποιητής υποδύεται τον
ηθοποιό που ανέλαβε να παραστήσει τα πάθη του Χριστού, δεν μπόρεσε όμως να
ανεχθεί τον Ιούδα, τον Πιλάτο, τον όχλο, τη μάνα του να κλαίει , τη σταύρωση,
τον κεντηρίωνα , «κι είπα «τετέλεσται» γιατί ο ρόλος το’ χει να το πω. Όλα μεμιάς
τότε σκοτείνιασαν κι όλες μου τις δυνάμεις ένιωσα να φεύγουν, που νόμισα πως
κείνο το «τετέλεσται» ήταν αληθινό. Κι ήταν μονάχα ρόλος…»
Οπότε διερωτάται για τη δύναμη του Χριστού, «πόση σου ήταν
Κύριε η δύναμη μεγάλη ..και πόση είναι μου η αντοχή μικρή…»
Μέσα στο λίγο χρόνο που διαθέτω προσπάθησα να αποτυπώσω
ιδεολογικά και αισθητικά κύτταρα της
ποίησης του Κώστα Γιωργαλλίδη που ανιχνεύονται
στην ποιητική του συλλογή «Ανορθόδοξα Συνθήματα».
Η δεύτερη ποιητική συλλογή
ΔΙΑΖΕΥΞΕΙΣ 1996 περιλαμβάνει 43 ποιήματα. Η συλλογή τιτλοφορείται από το
πρώτο ποίημα με τίτλο «Διαζεύξεις» που σημαίνει τη δυνατότητα εκλογής, άρα την
ύπαρξη ελευθερίας. Αναφερόμενος όμως στο τραγικό δίλημμα στο οποίο βρισκόμαστε
ως λαός, αποφαίνεται στο τέλος ο ποιητής πως δεν μας μένει άλλη εκλογή, γιατί
μας έχουν πια στερέψει οι διαζεύξεις.
Η απέχθεια του ποιητή στην κακία προς το συνάνθρωπο, ο
προβληματισμός για το θάνατο, η έλλειψη πρωτοτυπίας - αφού όλα τα μεγάλα έγιναν από άλλους πριν από
εμάς- προγονικά αμαρτήματα που βαραίνουν
τους επιγόνους, η προδοσία, ο Ιούδας,
και ο Χριστός, ιδιαίτερα στιγμές από το πάθος, είναι αγαπητές στον ποιητή, που διαλέγεται με
τον Κύριο ως ο απλός άνθρωπος που απορεί.
Το δευτεροπρόσωπο που χρησιμοποιεί σε μερικά ποιήματα ζωντανεύει
το διάλογο, στον οποίο μετέχουμε οι αναγνώστες και συμπάσχουμε.
Ως γονιός επίσης προβληματίζεται και για την παιδαγωγική,
για την υπερπροστασία, για τις μεγάλες αλήθειες που βρίσκονται μπροστά στα
μάτια μας και δεν τις βλέπουμε .
Κάθε ποίημα κι ένα ψήγμα ομορφιάς και ζωντανεμένης αλήθειας.
Όπως γράφει στο ποίημα «Σταθερή Πορεία»
«τελικά πώς
κατάφερες να καλουπιάσεις τα όνειρα
μέσα στα
στεγνά όρια των λειτουργικών λύσεων
των
συναινετικών συμβιβασμών, των εφικτών συνδιαλλαγών,
των ομαλών
κατευθύνσεων, και των ισόπεδων διαβάσεων;»
Ο ποιητής είναι γνήσιος. Ο καθρέφτης μπροστά του δεν
ψεύδεται. Ούτε και θέλει να παρουσιαστεί καλύτερος από ό τι είναι. Αντίθετα, το
μέτρο του ιδανικού εαυτού, ή του τελείου, που πόθησε, και που κανένας δεν πετυχαίνει
στρέφει στην αυτομεμψία, στην αυτογνωσία, στη σύγκριση της πραγματικότητας με
το ιδεατό, για να επανέλθουμε στη χαρακτηριστική διαλεκτική των ποιημάτων του
Κώστα Γιωργαλλίδη.
Ο εν κοινωνία άνθρωπος με τις συμβάσεις και τις υποχωρήσεις
του, τη θεατρικότητα και τις μάσκες, νιώθει το περίβλημα της προστασίας,
αφετέρου όμως συλλαμβάνει άλλες δυνάμεις να τον κατευθύνουν.
Πολλά ποιήματα είναι παραβολικά για τις διαμάχες των
ανθρώπων, τον εμφύλιο, τον πόλεμο γενικά με τους άλλους. Οι συγκρούσεις και
στην ποιητική αυτή συλλογή του ιδεατού με το πραγματικό, της διαφορετικής και
όμως νόμιμης σύλληψης των πραγμάτων με τις αντίστροφες από τις καθιερωμένες
αλήθειες, οι λέξεις ως φορείς του δράματος ολόκληρου λαού το 1974, με τις ανάποδες
αλήθειες που συλλαμβάνει ο Κώστας Γιωργαλλίδης και εκφράζει ποιητικά στη
συλλογή του Διαζεύξεις αποτελούν και τα κύρια θέματα και γνωρίσματα του
ποιητικού του λόγου
Πίσω από κάθε ποίημα συλλαμβάνουμε τον προβληματισμένο,
φιλοσοφημένο, με τις υψηλές αξίες και τον αγώνα να τις επιτύχει άνθρωπο, από
την άλλη όμως συλλαμβάνει -κι εμείς μαζί- τη σκληρή πραγματικότητα. Αυτή όμως
είναι η ζωή: να βρισκόμαστε ανάμεσα στις
διαζεύξεις και να σφραγίζουμε τον καιρό και τον τόπο μας ο καθένας με τα
δακτυλικά του αποτυπώματα, τον τρόπο γραφής , την ποίηση και τη ζωή του.
Οι δυο ποιητικές συλλογές του Κώστα Γιωργαλλίδη που
παρουσίασα αποτελούν -κατά την άποψή μου- τομές στο σώμα της
πραγματικότητας, που έζησε ο ποιητής και
ζήσαμε ως λαός. Φέρνουν στην επιφάνεια βαθιά κρυμμένες αλήθειες δοσμένες
μεταφορικά, παραβολικά, απλά, με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός
φιλοσοφημένου και ευαίσθητου ανθρώπου, του Κώστα Γιωργαλλίδη.
Ευχαριστώ
