Στέλιος Παπαντωνίου
ΑΝΤΡΕΑΣ ΜΑΝΩΛΗΣ. ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ
Το λεύκωμα φωτογραφιών του Αντρέα Μανώλη που παρουσιάζουμε σήμερα οφείλεται και πάλι σε σύλληψη της ιδέας από τον κ Στέλιο Γεωργαλλίδη, Διευθυντή της Κεντρικής Ασφαλιστικής που χρηματοδοτεί την έκδοση σειράς πλέον Λευκωμάτων.
Τα Λευκώματα της
Κεντρικής Ασφαλιστικeasής διασώζουν πολιτισμικές, κοινωνικές, θρησκευτικές και
ιστορικές διαστάσεις του βίου μας
που έχουν ρίζες στο
παρελθόν, συνεχίζονται ζωντανά στο παρόν
και πιστεύουμε πως
ανανεωμένες θα τις βιώνουν οι συμπατριώτες μας και στο μέλλον.
Η απόφαση της έκδοσης λευκώματος με φωτογραφίες του Αντρέα Μανώλη είναι απόδειξη και της αξίας και της αναγνώρισης του χαρακτηριστικότερου φωτορεπόρτερ στην Κύπρο του καιρού μας.
Ο Αντρέας Μανώλης είναι γνωστός σε όλους μας, αεικίνητος, πάντα με τη φωτογραφική στο χέρι. Αποτύπωσε ως τώρα χιλιάδες στιγμές της πολιτικής και παντοίας ζωής, ευσυγκίνητος, ευαίσθητος, αθανατίζει το χώρο και το χρόνο, παραστάτης της μνήμης, ένας άλλος ιστορικός, που καταγράφει φωτογραφικά τη σύγχρονη ιστορία.
«Αυτόπτης μάρτυρας»: Ιδίοις όμμασιν είδε και επιβεβαιώνει τα γεγονότα και αποτυπωθέντα πια στο χαρτί. Το «αυτόπτης» μπορεί να είναι λίγο. Ο Μανώλης δεν εργάζεται με τα μάτια μόνο και με την επέκτασή τους, τη φωτογραφική. Σύγκορμος και συγκλονισμένος μετέχει στα συμβαίνοντα. Γι’ αυτό και το μάρτυρας. Συμπάσχει με όλους τους παθόντες του κόσμου μας και δίνει μαρτυρία για τη σύγχρονή μας Ιστορία, χωρίς να τον παραπλανούν οι όποιες σειρήνες που μηχανεύτηκαν άλλοι, για να χτυπούν συνεχώς το καράβι μας στα βράχια, ίσως ξεχάσουμε. Ο Μανώλης στη στιγμή της φωτογράφησης είναι ολόκληρος παρών και αντί ηλεκτρονικής διαφύλαξης των φωτογραφιών του τις έχει εγγράψει σε κάθε του κύτταρο, γι’ αυτό μπορεί με πόνο και άκρα ευαισθησία να μαρτυρεί.
Οι φωτογραφίες του Αντρέα Μανώλη μιλούν, αφηγούνται, κεντρίζουν τη μνήμη, τη σκέψη, το συναίσθημα, και ιδιαίτερα την θλίψη και τον πόνο, το θυμό και την αγανάκτηση. Ανατροπές τραγικές στη ζωή των ανθρώπων της Κύπρου, από το 1974 και εξής, αποτυπώθηκαν μια για πάντα στο φακό του και διασώζονται πια στο Λεύκωμα, άριστο μνημείο της Ιστορίας, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην πολιτική και στην εκπαίδευση, για να έρθουν οι νέοι σε επαφή με γεγονότα που δεν έζησαν και οι παλαιότεροι να αναθερμάνουν τη μνήμη.
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες με τις διαβαθμίσεις του μαύρου τις φωτοσκιάσεις, την έντονη λεπτομέρεια, τις τοποθετήσεις προσώπων και πραγμάτων, οι έγχρωμες με την ατμόσφαιρα, ένας πίνακας καλλιτέχνη, που αποτυπώνει τη στιγμή, που μπορούμε να μελετούμε ύστερα από χρόνια, και να αναμιμνησκόμαστε και να σκεφτόμαστε. Το όλο Λεύκωμα είναι ένα ηφαίστειο πόνου που θα περιζώσει όποιον το μελετήσει και μια πηγή ιστορίας με σφραγίδα τη Μνημοσύνη και την Αλήθεια.
Πρέπει να ομολογήσουμε όμως πως χωρίς την τέχνη, το ταλέντο, τον επαγγελματισμό και την αγάπη στη δουλειά του Πέτρου Παπαπέτρου και της γυναίκας του Αυγής δεν θα κατόρθωναν μόνες, ασύνδετες οι φωτογραφίες να δώσουν το νόημα, να μιλήσουν, γιατί έχουν ανάγκη τη σύνθεσή τους και τον σκηνοθέτη, το αρτεσιανό της έμπνευσης του Πέτρου και της ορθής προβολής τους. Κι έτσι οι φωτογραφίες ανοίγουν το στόμα, οι στιγμές γεμίζουν, κι οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, όσοι ζουν, γυρίζουν τον καιρό ανάποδα.
Από τον τεράστιο πλούτο φωτογραφιών έπρεπε να γίνει επιλογή, να αποτελέσει το Λεύκωμα ένα αφήγημα, να αποκτήσει νοητική γραμμή, νόημα, σκοπό και στόχο.
Όσοι μετείχαμε στην έκδοση είχαμε συμφωνήσει πως το λεύκωμα αυτό θα προβάλλει την αδικία που έχει υποστεί ο λαός κι ο τόπος μας από την τουρκική εισβολή του 1974, που βρήκε τον Αντρέα Μανώλη φαντάρο.
Άρα χρονικά όρια τίθενται η εποχή που μπήκε ο Μανώλης στο επάγγελμα ως σήμερα, και τοπικά, ενώ υπήρξαν γεγονότα που κάλυψε με το φακό του, παγκόσμιου ενδιαφέροντος, στο εξωτερικό, τα παραλείψαμε, για να επικεντρωθούμε στο Κυπριακό που μας καίει.
Η ταπεινότητά του δεν επέτρεψε να αφιερωθεί καμιά σελίδα σε προσωπικές του στιγμές- και μεταξύ μας- εδώ είχαμε πρόβλημα για τη δική του φωτογραφία, που απαραίτητα έπρεπε να υπάρχει στο Λεύκωμα. Η ταπεινοφροσύνη του δεν έχει όρια.
Ύστερα από πολύ προβληματισμό και αλλεπάλληλες αλλαγές στο περιεχόμενο και στη δομή του Λευκώματος, καταλήξαμε στις εξής ενότητες του έργου:
Εισαγωγικά σημειώματα. Σ’ αυτά αναφερόμαστε γενικά στο περιεχόμενο, στο χώρο και στο χρόνο, στα σημαδιακά γεγονότα και στη συναισθηματική φόρτιση που οι φωτογραφίες κεντρίζουν.
Α΄ενότητα. Αγνοούμενοι-ένα από τα πιο τραγικά κεφάλαια της σύγχρονης ιστορίας μας. Εκταφές στο νεκροταφείο, σε πεδία μαχών, στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ, του μεταγωγικού Νοράτλας, αποκαλύψεις εγκλημάτων, δεύτερη ταφή, γονιοί πεσμένοι στους τάφους των παιδιών τους, κηδείες και κηδείες, που συνεχίζονται ως σήμερα.
Η Β΄ενότητα, Πρόσφυγες- Εγκλωβισμένοι. Αναβιώνει κανείς διωγμούς από την πατρώα γη, την απορία μπροστά στο άγνωστο και τη ζωή των ελάχιστων εγκλωβισμένων- η ζωντανή μαρτυρία των παθών των εγκλωβισμένων συμπατριωτών μας και των μνημείων του πολιτισμού
Γ΄ενότητα, Κατεχόμενα- η σημαία στον Πενταδάκτυλο, το άγριο ποδοβολητό των βαρβάρων, ξένοι σε ξένη γη οι έποικοι, ο ένας ηγέτης των Τουρκοκυπρίων διαδέχεται τον άλλο κατά τις εντολές της Υψηλής Πύλης- συλλαλητήρια εναντίον της Κατοχής, η Αμμόχωστος, η καταστροφή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, η ασέβεια στους νεκρούς μας και στα μεγάλα έργα τέχνης. Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, η περιπέτεια, επίσκεψη στο σπίτι σου, ξένος στον τόπο σου. Η νεκρή ζώνη μοιράζει τη γη μας, το μαύρο της θλίψης και του θανάτου ενός πολιτισμού, μιας ιστορίας, μιας ζωής. Το αεροδρόμιο της Λευκωσίας στις αράχνες.
Δ΄ενότητα, Αντικατοχικές Πορείες και η Πορεία μας – ο ενθουσιασμός και των μοτοσυκλετιστών, και των γυναικών, των κατοίκων χωριών και κωμοπόλεων που δεν ξεχνούν και αγωνίζονται για επιστροφή και η Πορεία μας: η διαδοχή των Προέδρων, η άρνηση της πλειονότητας να αποδεχτεί το σχέδιο Ανάν, και η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το έργο αρχίζει έτσι με το δράμα των αγνοουμένων και τελειώνει με την ελπιδοφόρα ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφήνοντας παράθυρο ανοιχτό στην πίστη και στην ελπίδα πως αύριο όλα θα πάνε καλύτερα.
Τέλος. Ευχαριστίες οφείλονται στην Κεντρική Ασφαλιστική, στον κύριο Στέλιο Γεωργαλλίδη, στις κυρίες Κυπρούλα Παπέττα και Χρυσούλα Αργυρίδη, στους μεταφραστές Αντρέα Παπαπέτρου και Βιτάλι Ζαϊκόβσκυ, στον Κώστα Βενιζέλο στους καλλιτεχνικούς εργάτες και επόπτες του έργου, ιδιαίτερα στον αγαπητό Πέτρο και στην Αυγή, για τη συνεργασία.
Χωρίς όμως Αντρέα Μανώλη και τη φωτογραφική του το λεύκωμα δεν θα υπήρχε…
Ευχαριστούμε όλους σας που παρευρίσκεστε στην παρουσίαση
