Αντώνη Πιλλά, Τα Τραγούδια της Χαράς

Στέλιου Παπαντωνίου

ΑΝΤΩΝΗ ΠΙΛΛΑ, ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ

Κυρίες και κύριοι, 

Μέσα στα πλαίσια της εκδήλωσης για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης κλήθηκα να μιλήσω για την ποιητική συλλογή του Αντώνη Πιλλά Τα Τραγούδια της Χαράς.

Ευχαριστώ για την πρόσκληση, και θεωρώ μεγάλη τιμή την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής για παιδιά ενός ποιητή που έχει ήδη στο ενεργητικό του πλήθος συλλογών ποιητικών και άλλων γραπτών.

Τα «Τραγούδια της Χαράς και άλλα ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά» του Αντώνη Πιλλά εκδόθηκαν από την Ακτή στη Λευκωσία το 2014. Το εξώφυλλο κοσμείται με εικόνα του Χαράλαμπου Επαμεινώνδα που παρουσιάζει αριστερά κορίτσι και δεξιά αγόρι σε κήπο με πάνωθέ τους τον ήλιο, τον «οφθαλμόν ος τα πάνθ’ ορά», όπως παρουσιάζεται σε μερικές αγιογραφίες. Από τα πρόσωπα των παιδιών εκπέμπεται η απορία και ο θαυμασμός. Είναι μια εικόνα που αποδίδει πλήρως το περιεχόμενο της συλλογής. Η εσωτερική εικονογράφηση είναι της Καλλιρόης. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στις εγγονές του ποιητή, που τον εμπνέουν.

Ελκυστικό βιβλίο γενικότερα, αφού δεν απευθύνεται μόνο σε μικρά παιδιά αλλά και σε μεγάλα, στα οποία περιλαμβανόμαστε.

Αντί εισαγωγικού σημειώματος ο ποιητής  μας προσκαλεί να συνεκδράμουμε στον όμορφο κόσμο του Θεού, στο φυτικό και ζωικό βασίλειο, και στα έργα των ανθρώπων που πραγματώνουν το σχέδιο του Θεού. Όλα αυτά μέσα από τα μάτια των παιδιών ή καλύτερα μέσα από την καρδιά του ποιητή, που νιώθει πως «ο κόσμος του Θεού είναι όμορφος, αλλά γίνεται ομορφότερος μες από τα μάτια των παιδιών». Συνοδός ο ήλιος κι η σκέψη του λογοτέχνη πως με την αγάπη στις καρδιές μπορούμε να πάμε πιο πέρα και πιο ψηλά, ως τον ήλιο.

Όπως πληροφορούμαστε από τη σημείωση στο τέλος της συλλογής, τα ποιήματα της έκδοσης αυτής είναι επιλογή από ανέκδοτες συλλογές που βραβεύτηκαν, όπως: «Τραγουδώ τα φυτά και τα δέντρα», «Πρωινό μονοπάτι», «Τραγούδια της Χαράς».

Από τα περιεχόμενα του βιβλίου βλέπουμε τρεις ενότητες: «Πρόσκληση σε εκδρομή», «Αχτίδες στο νερό» και «Τραγούδια της Χαράς».

Στην ενότητα «Πρόσκληση σε εκδρομή» περιλαμβάνονται θρησκευτικά ποιήματα με τα οποία και αρχίζει:  Ήσουν Χριστέ μου, Δόξα σοι, Είναι κοντά μου ο Χριστός, Στην Παναγιά, Το Ξωκλήσι, Αν βγω, Στην φτωχική μας εκκλησιά, Η προσευχή της μάνας και άλλα.

Αυτά αποπνέουν το μύρο της πίστης και της παράκλησης για θεϊκή προστασία των παιδιών, μέσα στην καθημερινότητά τους, όπως κι ευχές και συμβουλές πλεγμένες με τις γιορτάρες μέρες της Χριστιανοσύνης, και μάλιστα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.

Ως δάσκαλος εμπνευσμένος συνεχίζει με τα ποιήματα: Ο γεροδάσκαλος, Ξεκίνημα για το σχολείο, Μες στην τάξη.

Στην ενότητα «Αχτίδες στο νερό» περιέχονται ποιήματα που εκφράζουν περισσότερο τον ποιητή στη σχέση του με τα παιδιά. Εδώ ο λυρισμός του ποιητή απλώνει κλαδιά και πάλι στη φύση και στο ανθρώπινο περιβάλλον, πρόκειται όμως –κατά την άποψή μου –για  ποιήματα για μεγάλους που ένιωσαν τη μεγάλη χαρά της συνύπαρξης με τα παιδιά, όπως ο ποιητής.

«Πήγα τη χαρά μου και τη λύπη μου και την έκανα τραγούδι                                                       

κι από την καρδιά μου τη χαιρέτησα.                                                                                                  

Τώρα ολάκερη μαζί σου      μές στο σπίτι μας την έμπασα.»

Στο ίδιο πνεύμα κι η τελευταία ενότητα «Τραγούδια της Χαράς».

«Ως να πεις κρεμμύδι με ξεντύνεις από κάθε ψεύτικο στολίδι.

Με το αθώο σου βλέμμα με ξεντύνεις από κάθε ψέμα.

Σαν του ρόδου πέταλο κόκκινο και απαλό

Θέλω να σου δώσω ένα φιλί –άφτερο μικρό πουλί-

Στο ζεστό σου μάγουλο.

Κι ύστερα να κρύβομαι       μόνος να χαμογελώ.»

Πώς δηλαδή η αθωότητα του μικρού παιδιού αποκαθαίρει τον ποιητή και τον εξαγνίζει.

Για να συλλάβουμε σφαιρικά το σύμπαν του ποιητή, μπορούμε να αρχίσουμε από το Θεό, αφού όλα τα πλάσματα Τον υμνούν, και τα παιδιά καλούνται να Τον δοξολογήσουν και να θαυμάσουν το έργο Του. «Αινείτε τον Κύριον πάντα τα άστρα και το φως». Μερικές φορές νομίζει κανείς πως ακούει γνωστούς κι εξαίρετους εκκλησιαστικούς ψαλμούς, όπως το «Πού πορευθώ». Όπου και να πάει ο άνθρωπος βρίσκεται κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Θεού, το οποίο και προστατεύει τα παιδάκια. Αλλά κι όταν η μάνα εύχεται, δεν είναι μόνο τα δικά της παιδιά που έχει στην καρδιά και στο νου αλλά και όλα τα παιδιά της γης.

Κάτω από το Θεό είναι η μάνα Παναγία, η προστάτιδα των ανθρώπων, που τη συναντούμε  στα ερημικά ξωκλήσια και στη σιγαλιά. Μεταφερόμαστε έτσι μέσω της ποίησης στην ατμόσφαιρα εκείνη του δειλινού, με τον ήλιο να δύει και να ανάβει ταυτόχρονα το κεράκι του στο μανουάλι ή μια φλόγα στο καντήλι. Σε μας τους παλαιότερους έρχονται στη μνήμη ποιητές που αδικήσαμε, όπως για παράδειγμα το Δροσίνη, γιατί με πολλά από τα ποιήματά του μεγαλώσαμε. Δεν θέλω να πως πως υπάρχουν μιμήσεις, απλά αχνοφέγγουν στη μνήμη μερικά σημάδια  άλλων ποιητών, Διονύσιος Σολωμός, εκκλησιαστικοί υμνογράφοι, Ελύτης. Κι είναι καλό να ακούγονται σ’ ένα ποίημα οι παλαιότεροι, για να φαίνεται η συνέχεια κι η παράδοση αλλά και να υπενθυμίζεται σε μικρούς και μεγάλους πως χωρίς μελέτη και γνώση και προπάντων  χωρίς πηγαίο ταλέντο, ποίηση δε γίνεται.

Είμαστε όμως στο σύμπαν του ποιητή. Το Θεό και την Παναγία ακολουθούν οι άγγελοι, η πιο συνηθισμένη ίσως λέξη στη συλλογή, γιατί πρόκειται όντως για ένα κόσμο αγγελικά πλασμένο, κάπως έτσι τον βλέπει και τον εκφράζει ο ποιητής, που δεν είναι κανένας κοινωνικός μεταρρυθμιστής ή επαναστάτης, αλλά ένας ταπεινός χριστιανός, που βλέπει τον κόσμο από  αυτή την οπτική, αφού έτσι αναπαύεται η ψυχή του και μ’ αυτή την ηρεμία μεταδίδει την αγάπη του στα παιδιά και σε μας.

Ύστερα είναι οι μανάδες όλου του κόσμου κι η δική του. Νοσταλγίες και γλυκές αναμνήσεις από έναν κόσμο γαλήνης, ανθρωπιάς, αγάπης.  

Ακολουθεί ο δάσκαλος, το σχολείο, αλλά και σε γενικότερη λήψη, το χωριό, ο τσοπάνος, οι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου, βγαλμένοι  θαρρείς από τα παλιά μας σχολικά βιβλία, παρόλο που δεν αμφισβητώ την επαφή του ποιητή με το χωριό και τη φύση, που δοξολογεί τον Ύψιστο και περιλαμβάνει τα πάντα, τα αστέρια, τον ήλιο, το φεγγάρι, τα ποτάμια, τα πουλιά και τα ταπεινά της γης.

Έτσι δίνεται στον ποιητή η ευκαιρία να ζωγραφίσει και να ζωντανέψει ποικίλες όψεις της ζωής, πάντα μέσα σε μια παραδεισένια φύση και με τη διαρκή κίνηση των όντων. Με καθάρια γραφίδα δημιουργεί και πλάθει εικόνες οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές, που μιλούν και στην παιδική ψυχή και στην ψυχή και στη μνήμη των μεγάλων.

Σημασία έχει πως ο Αντώνης Πιλλάς, δάσκαλος,  γράφει παιδική λογοτεχνία, γιατί έζησε με τα παιδιά όλη του τη ζωή. Επί πλέον, ο ερχομός στον κόσμο των εγγονών του άνοιξε την ποιητική φλέβα της παιδικής ποίησης και μας έδωσε αυτό το έργο, τη συλλογή των ποιημάτων του για μικρά και μεγάλα παιδιά, όπως πολύ σωστά γράφει.

Από μόνη της η έκδοση ενός βιβλίου πρέπει να εξετάζεται θετικά, γιατί ήρθε στο φως κάτι, και δεν έμεινε στο σκότος. Ερχόμενο στο φως το έργο υπόκειται στην κριτική, αλλά και βρίσκει αναγνώστες. Ο ποιητής μοιράζεται με γνωστούς και άγνωστους τον εξωτερικό και εσωτερικό του κόσμο, και αυτό είναι το μέγα κέρδος. Μια καρδιά, ένας νους, που δεν μένει στα εγωιστικά πλαίσια, αλλά δωρίζεται και δωριζόμενος, γονιμοποιεί το πνεύμα και πλαταίνει τον κόσμο των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων.

Ο κόσμος του Αντώνη Πιλλά στην ποιητική του συλλογή Τα τραγούδια της Χαράς είναι ο κόσμος του Θεού και της αγάπης, της φύσης, της αθωότητας και καλοσύνης.

Μερικά δείγματα:

Ήσουν, Χριστέ μου

«Ήσουν, Χριστέ μου, στην αυλίτσα που παίζανε όλα τα παιδιά,                                                    ο Τάκης, η Άννα, η Ελενίτσα μ’ αθώα, χαρούμενη καρδιά.

Ήσουν στο σχολειό, στο αμπέλι και στου παππού το εργαστήρι,         

εκεί που η μάνα το καρβέλι μοίραζε, ο ήλιος πριν γείρει.

Ήσουν Χριστέ μου, γύρωθέ μας- φίλος, πατέρας κι αδελφός 

ώσπου ψηλά κι απάνωθέ μας σ’ έπαιρνε πάλι ο ουρανός.»

Ένα ωραιότατο ποίημα για την πανταχού παρουσία του Κυρίου, που αναλύεται ποιητικά σε τόπο και χρόνο και μοιράζεται σε αθώα παιδικά πρόσωπα που περιλαμβάνουν και τα άμεσα μέλη της οικογένειας. Με τρεις λέξεις, φίλος, πατέρας κι αδελφός, συμπυκνώνει την αμεσότητα της σχέσης μας με τον Χριστό και την θεανθρώπινη παρουσία του. Στο τέλος, η κίνηση από τη γη στον ουρανό, η ανάληψη, θέτει και πάλι στις διαστάσεις της γης και του ουρανού το θρησκευτικό μας βίωμα, που δεν είναι του κόσμου τούτου αλλά και του εν ουρανοίς Θεού. Η από γης εις ουρανόν κίνηση παρατηρείται σε πολλά ποιήματα του Αντώνη Πιλλά, που μεταδίδει έτσι τη μεταφυσική διάσταση της ποίησής του. Μετρικά άρτιο ποίημα, με διασκελισμούς, αρμονική σύζευξη λέξεων, άκουσμα γαλήνιο, με εικόνες της αγνής ζωής, ένα πρώτο δείγμα συνόλου ποιημάτων με θρησκευτικό περιεχόμενο.

Η κινηματογραφική σύλληψη και κίνηση χαρακτηριστικό πολλών ποιημάτων του είναι ευδιάκριτη στο ποίημα Το συννεφάκι Β΄

«Εκεί ψηλά στον ουρανό μικρό μικρό και μακρινό                                                                     στεκόταν ένα σύννεφο κι ένιωθε τόσο μοναχό.                                                                                        Και τότες ένα βοριαδάκι το παίρνει στα γοργά φτερά του                                                                     και σαν καράβι, σαν πουλί τρέχει και σμίγει-ω χαρά του!-                                                           

με άλλα δέκα εκεί ψηλά μες στ’ ουρανού την αγκαλιά.                                                                 

 Κι όλα μαζί ρίχνουν βροχή στα χωραφάκια, στα στενά,                                                                      στα δέντρα, στα ψηλά βουνά                                                                                                               

και στη φτωχή μας τη σκεπή ωσάν τραγούδι αντηχεί.»

Το συνταίριασμα του φυσικού φαινομένου, διδακτικό, με τις επιδράσεις του στη φύση και ιδιαίτερα στο συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, φέρνει το παιδί πιο κοντά στις ρίζες της ζωής και το οδηγεί στην παρατήρηση, στο θαυμασμό της φύσης και στην ενδοσκόπηση.

Η γνωριμία των παιδιών και με το θάνατο ακόμα, δίνεται στο ποίημα                                                    Ο παππούς έφυγε. Ο ποιητής γράφει με τόσο ήπιο και βαθιά γνωστικό τρόπο, που πράγματι νιώθει ο αναγνώστης από τη μια το θάνατο ως ένα φυσικό φαινόμενο,                                                                 από την άλλη μετέχει στη θλίψη των ανθρώπων για το χαμό αγαπημένου προσώπου.

Στη συλλογή υπάρχουν τα συμβουλευτικά και τα περιγραφικά ποιήματα, υπάρχει όμως και το ποίημα για τους μεγάλους, με κρυφές ποιητικές αναφορές, με μυστικά της ποίησης                               και της φιλοσοφίας γι’ αυτήν:

«Σ’ ένα δίχτυ του ήλιου χρυσό       με τυλίγουν τα πρώτα λογάκια σου                                                     και πορεύομαι σε δρόμους πάντα καινούργιους                                                                                θέλοντας μαζί σου ξανά           να ονομάσω τα πράγματα.»  

Αυτός σε τελευταία ανάλυση είναι ο ποιητής: ο ευσυγκίνητος δέκτης του κόσμου μας,

ο χρήστης του ποιητικού λόγου στην παρθενικότητά του, γιατί ζει αυτήν την καθαρότητα κι εκφράζεται παρθενικά, όπως διαγράφεται πιο πάνω.                  

*** Μέσα σε λίγες σελίδες προσπάθησα να δώσω όσο πιο αδρά την ουσία της ποίησης για παιδιά μικρά και μεγάλα του φίλου Αντώνη Πιλλά, τον οποίον ίσως αδικώ με το ολιγόλογό μου. 

Χαίρομαι γιατί βραβεύονται και επαινούνται στον τόπο μας οι πνευματικοί δημιουργοί, που γαλουχούν με τον ποιητικό τους λόγο τα παιδιά, τη συνέχεια της ζωής και του πνεύματος της Κύπρου.

Γι’ αυτή τους λοιπόν  την προσφορά σε μικρούς και μεγάλους πολύ τους ευχαριστούμε,              όπως και σας που μας τιμήσατε απόψε με την παρουσία σας.

Ευχαριστώ