ΛΙΛΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ, Μετάφραση DAVID CONNOLLY, εκδόσεις Μελάνι
Όποιος μείνει μόνο στον τίτλο είναι άτυχος, αν νομίζει πως η Λίλη Μιχαηλίδου μας άρχισε αφήγηση από τα γεννοφάσκια της στο χωριό, ύστερα στα σχολεία και στην πόλη, τους αγώνες της στη ζωή και στη λογοτεχνία.
Ένα κλειδί της ανάγνωσης σημειώνω, “Για να κερδίσω την ελευθερία της γραφής θα πρέπει να παραβγώ τον ποιητικό λόγο, σκέφτομαι”. Ένα ποίημα στην πραγματικότητα κυοφορήθηκε ύστερα από χρόνια ενασχόλησης με τη λογοτεχνία, που αντικρύζει τον ήλιο με φιλοσοφική διάθεση, με ωριμότητα και βαθιά ενατένηση των πραγμάτων. Ένας συνταρακτικός λόγος εικονικός, γεμάτος κραδασμούς, ή γαλήνιος, ανάλογα με τη διάθεση, στα ίδια όμως πάντα υψηλά επίπεδα.
Διάβασα όλα της τα έργα, την παρουσίασα στις εκδόσεις ΠΕΝ, και τώρα χαίρομαι την πνευματική της άνοδο, τον πεζό ποιητικό της λόγο, το άνοιγμα της ψυχής της και την αυτοπροσωπογραφία των εντός της. Παράδειγμα ανθρώπου που άκουσε τη φωνή μέσα της και με συνέπεια και σοβαρότητα εκμεταλλεύτηκε τα ταξίδια, τις εμπειρίες με ευαισθησία πολλή, που φαίνεται προπάντων στις λεπτές ισορροπίες στη χρήση της γλώσσας. “Προσεύχομαι τέτοιες μέρες να έχω δύναμη στη γλώσσα να μπορώ να ισορροπώ στις λέξεις κι η φωνή μου να απλώνεται σαν μαλακό χιόνι, να σκεπάζει χωρίς να καταστρέφει, ν’ αγγίζει χαϊδευτικά χωρίς να πιέζει, χωρίς να πνίγει ή να σκοτώνει.” Τα νοήματα αποκαλύπτονται, καμιά προσπάθεια λεξιθηρίας ή ρητορικών επιδείξεων, δεν έχει να αποδείξει τίποτε και σε κανέναν, βέβαιη και αυτάρκης πορεύεται.
“Θα μεταφράσω τις προσευχές μου στη γλώσσα του Θεού, να τις καταλάβει, να μην πέσουν στο κενό ανάμεσά του και στον κόσμο.” Τίποτε δεν πάει χαμένο από την Αυτοπροσωπογραφία, πολύ θα ήθελα να την αποστηθίσω όπως τα αρχαία ελληνικά κείμενα, τόσο εύκολα στην αποστήθιση. Πλούσιοι εκφραστικοί τρόποι, νοήματα σημαίνοντα, ο αναγνώστης θα είναι κερδισμένος όσο περισσότερες φορές διαβάσει τα κειμενάκια, ας τα πούμε έτσι.
“Απλώνω στη στέγη του κομμάτια μνήμης, θλίψης κι επιθυμίας, απλώνω γράμματα ένα ένα, ν’ ανοίξουν τα μάτια τους, να μεγαλώσουν, να γίνουν λέξεις που νοσταλγώ και θέλω να περισώσω στη μνήμη και ρίχνω σαν αγκίστρι το στυλό να πιαστώ πάνω τους να σωθώ.” Η απελευθέρωση που δίνει η γλώσσα, που αφειδώλευτα παρέχει η ποίηση, ένας συναισθηματικός κόσμος, μνήμες που πρέπει να βρουν τη σχεδία τους, να επιβιώσουν και ταυτόχρονα να σώσουν τον άνθρωπο.
Η μάνα, ο πατέρας, ο παππούς, η γιαγιά, το περιβάλλον, οι σύγχρονοι πόλεμοι, τα πολλά της ταξίδια, τόσο φορτισμένη, έτοιμη να παρακολουθήσει λεπτομερώς “Στη ζωή είμαι μια ζητιάνα, μια παρατηρητής χαραμάδων, γιατί τα σημαντικά εκεί βρίσκονται, στις μισοσκότεινες χαραμάδες.” Γι’ αυτό επιτυγχάνει.
Η Αυτοπροσωπογραφία μπορεί να είναι σημειώσεις ενός χρόνου, είναι όμως γραμμένη με διαμαντένια πένα.
Στέλιος Παπαντων
