Στέλιος Παπαντωνίου

ΑΝΤΩΝΗ ΠΙΛΛΑ, ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ

Τα Τραγούδια της Χαράς και άλλα ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά του Αντώνη Πιλλά εκδόθηκαν από την Ακτή στη Λευκωσία το 2014. Το εξώφυλλο κοσμείται με εικόνα του Χαράλαμπου Επαμεινώνδα που παρουσιάζει αριστερά κορίτσι και δεξιά αγόρι σε κήπο με πάνωθέ τους τον ήλιο ΄τον οφθαλμό ος τα πάνθ’ ορά ή το θεϊκό σήμα όπως παρουσιάζεται σε αγιογραφίες. Από τα πρόσωπα των παιδιών εκπέμπεται η απορία και ο θαυμασμός μπροστά στον κόσμο. Είναι μια εικόνα που αποδίδει πλήρως το περιεχόμενο της συλλογής. Η εσωτερική εικονογράφηση είναι της Καλλιρόης. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στις εγγονές του ποιητή.

Ελκυστικό βιβλίο, αφού δεν είναι για μικρά παιδιά αλλά και για μεγάλα, στα οποία περιλαμβανόμαστε.

Αντί εισαγωγικού σημειώματος υπάρχει πρόσκληση του ποιητή να συνεκδράμουμε στον όμορφο κόσμο του θεού, το φυτικό και ζωικό κόσμο και τους ανθρώπους, που με το έργο τους πραγματώνουν το σχέδιο του Θεού. Όλα αυτά μέσα από τα μάτια των παιδιών. Συνοδός ο ήλιος κι η πίστη του ποιητή πως με την αγάπη στις καρδιές μπορούμε να φωτίσουμε.

Όπως πληροφορούμαστε από τη σημείωση στο τέλος της συλλογής, τα ποιήματα της έκδοσης αυτής είναι επιλογή από ανέκδοτες συλλογές που βραβεύτηκαν: Τραγουδώ τα φυτά και τα δέντρα, Πρωινό μονοπάτι, Τραγούδια της Χαράς.

Από τα περιεχόμενα βλέπουμε κάτω από την ενότητα Πρόσκληση σε εκδρομή θρησκευτικά ποιήματα με τα οποία και αρχίζει, Ήσουν Χριστέ μου, Δόξα σοι, Είναι κοντά μου ο Χριστός, Στην Παναγιά, το Ξωκλήσι, Αν βγω, Στην φτωχική μας εκκλησιά, Η προσευχή της μάνας και άλλα τα οποία αποπνέουν το μύρο της πίστης και της παράκλησης για θεϊκή προστασία των παιδιών, μέσα στην καθημερινότητά τους και στις γιορτάρες μέρες της Χριστιανοσύνης, Χριστούγεννα και Πάσχα.

Ως δάσκαλος εμπνευσμένος μας δίνει τα ποιήματα Ο γεροδάσκαλος, Ξεκίνημα για το σχολείο, Μες στην τάξη, κι ένα σε κυπριακή διάλεκτο.

Το σύμπαν του ποιητή αρχίζει από το Θεό, αφού όλα τα πλάσματα τον υμνούν, και τα παιδιά καλούνται να Τον δοξολογήσουν και να προβληματιστούν για το έργο του. Αινείτε τον Κύριον πάντα τα άστρα και το φως. Μερικές φορές νομίζει κανείς πως ακούει τους ψαλμούς, όπως το Πού πορευθώ. Όπου και να πάει ο άνθρωπος βρίσκεται κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Θεού, το οποίο και προστατεύει τα παιδάκια, αλλά κι όταν η μάνα εύχεται, δεν είναι μόνο τα δικά της παιδιά που έχει στην καρδιά και στο νου αλλά και όλα τα παιδιά της γης.

Κάτω από το Θεό είναι η μάνα Παναγία, η προστάτις των ανθρώπων, μέσα στα ξωκλήσια και στις ερημιές. Μεταφερόμαστε έτσι στην ατμόσφαιρα εκείνη του δειλινού, με τον ήλιο να δύει και να ανάβει το κεράκι του στο μανουάλι ή μια φλόγα στο καντήλι. Σε μας τους παλαιότερους έρχονται στη μνήμη ποιητές που αδικήσαμε, όπως για παράδειγμα το Δροσίνη, γιατί με πολλά από τα ποιήματά του μεγαλώσαμε. Δεν θέλω να πως πως υπάρχουν μιμήσεις, απλά αχνοφέγγουν στη μνήμη μερικά ονόματα άλλων ποιητών, Διονύσιος Σολωμός, εκκλησιαστικοί υμνογράφοι, Ελύτης. Κι είναι καλό να ακούγονται σ’ ένα ποίημα οι παλαιότεροι, για να φαίνεται κι η παράδοση και πως χωρίς μελέτη και γνώση και βέβαια πηγαίο ταλέντο, ποίηση δε γίνεται.

Είμαστε όμως στο σύμπαν του ποιητή. Στο οποίο ακολουθούν οι άγγελοι, η πιο συνηθισμένοι ίσως λέξη στη συλλογή, γιατί πρόκειται όντως για ένα κόσμο αγγελικά πλασμένο, κάπως έτσι τα βλέπει ο ποιητής, που δεν είναι κανένας κοινωνικός μεταρρυθμιστής ή επαναστάτης αλλά ένας καλός ταπεινός χριστιανός, που περισσότερο από  αυτή την οπτική βλέπει τον κόσμο.

Ύστερα είναι οι μανάδες όλου του κόσμου κι η δική του, νοσταλγίες και γλυκές αναμνήσεις.  

Και μ’ ένα άλμα, ο δάσκαλος, το σχολείο, το χωριό, ο τσοπάνος, οι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου, βγαλμένοι  θαρρείς από τα παλιά μας σχολικά βιβλία, παρόλο που δεν αμφισβητώ την επαφή του ποιητή με το χωριό και τη φύση. Αυτή η φύση που δοξολογεί τον Ύψιστο περιλαμβάνει τα πάντα, τα αστέρια, τον ήλιο, το φεγγάρι, τα ποτάμια, τα πουλιά και τα ταπεινά της γης.

Έτσι δίνεται στον ποιητή η ευκαιρία να ζωγραφίσει και να ζωντανέψει όψεις της ζωής, πάντα μέσα σε μια παραδεισένια φύση και με τη διαρκή κίνηση των όντων να δημιουργήσει εικόνες οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές, που μιλούν και στην παιδική ψυχή και στην ψυχή των μεγάλων.

Σημασία έχει πως ο Αντώνης Πιλλάς, δάσκαλος, δεν μπορεί να μη γράψει παιδική λογοτεχνία, γιατί έζησε με τα παιδιά όλη του τη ζωή, κι ο ερχομός στον κόσμο των εγγονών του άνοιξε την ποιητική φλέβα της παιδικής ποίησης και μας έδωσε αυτό το έργο, τη συλλογή των ποιημάτων του για μικρά και μεγάλα παιδιά, όπως πολύ σωστά γράφει.

Από μόνη της η έκδοση ενός βιβλίου πρέπει να εξετάζεται θετικά, γιατί ήρθε στο φως κάτι, και δεν έμεινε στο σκότος. Ερχόμενο στο φως το έργο υπόκειται στην κριτική, αλλά και βρίσκει αναγνώστες. Ο ποιητής μοιράζεται με γνωστούς και άγνωστους τον εξωτερικό και εσωτερικό του κόσμο, και αυτό είναι το μέγα κέρδος. Μια καρδιά, ένας νους, που δεν μένει στα εγωιστικά πλαίσια, αλλά δωρίζεται και δωριζόμενος, γονιμοποιεί το πνεύμα και πλαταίνει τον κόσμο των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων.

Ο κόσμος του Αντώνη Πιλλά στην ποιητική του συλλογή Τα τραγούδια της Χαράς είναι ο κόσμος του Θεού και της αγάπης, της φύσης, της αθωότητας και καλοσύνης.

Ήσουν, Χριστέ μου

«Ήσουν, Χριστέ μου, στην αυλίτσα που παίζανε όλα τα παιδιά, ο Τάκης, η Άννα, η Ελενίτσα μ’ αθώα, χαρούμενη καρδιά.

Ήσουν στο σχολειό, στο αμπέλι και στου παππού το εργαστήρι, εκεί που η μάνα το καρβέλι μοίραζε, ο ήλιος πριν γείρει.

Ήσουν Χριστέ μου, γύρωθέ μας- φίλος, πατέρας κι αδελφός ώσπου ψηλά κι απάνωθέ μας σ’ έπαιρνε πάλι ο ουρανός.»

Ένα ωραιότατο ποίημα για την πανταχού παρουσία του Κυρίου, που αναλύεται ποιητικά σε τόπο και χρόνο και μοιράζεται σε αθώα παιδικά πρόσωπα αλλά περιλαμβάνει και τα άμεσα μέλη της οικογένειας. Με τρεις λέξεις, φίλος, πατέρας κι αδελφός, συμπυκνώνει την αμεσότητα της σχέσης μας, θυμίζοντας πολλά χαρακτηριστικά του Χριστού. Στο τέλος η κίνηση από τη γη στον ουρανό, η ανάληψη, θέτει και πάλι στις διαστάσεις της γης και του ουρανού το θρησκευτικό μας βίωμα, μια κίνηση που παρατηρείται σε πολλά ποιήματα του Αντώνη Πιλλά. Μετρικά άρτιο, με διασκελισμούς, αρμονική σύζευξη λέξεων, άκουσμα γαλήνιο, με εικόνες της αγνής ζωής, ένα πρώτο δείγμα συνόλου ποιημάτων με θρησκευτικό περιεχόμενο.

Η κινηματογραφική σύλληψη και κίνηση χαρακτηρίζει το ποίημα Το συννεφάκι Β΄

«Εκεί ψηλά στον ουρανό μικρό μικρό και μακρινό στεκόταν ένα σύννεφο κι ένιωθε τόσο μοναχό. Και τότες ένα βοριαδάκι το παίρνει στα γοργά φτερά του και σαν καράβι, σαν πουλί τρέχει και σμίγει-ω χαρά του!- με άλλα δέκα εκεί ψηλά μες στ’ ουρανού την αγκαλιά. Κι όλα μαζί ρίχνουν βροχή στα χωραφάκια, στα στενά, στα δέντρα, στα ψηλά βουνά και στη φτωχή μας τη σκεπή ωσάν τραγούδι αντηχεί.»

Το συνταίριασμα του φυσικού φαινομένου, διδακτικό, με τις επιδράσεις του στη φύση και ιδιαίτερα στο συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, φέρνει το παιδί πιο κοντά στις ρίζες της ζωής και οδηγεί στην παρατήρηση, στο θαυμασμό στη φύση και στην ενδοσκόπηση.

Η γνωριμία των παιδιών και με το θάνατο δίνεται στο ποίημα Ο παππούς έφυγε με τόσο ήπιο και βαθιά γνωστικό τρόπο, που πράγματι νιώθει ο αναγνώστης από τη μια το θάνατο ως ένα φυσικό φαινόμενο, από την άλλη την αιώνια θλίψη των ανθρώπων μπροστά στο χαμό αγαπημένου προσώπου.

Υπάρχουν τα συμβουλευτικά και τα περιγραφικά, υπάρχει όμως και το ποίημα για τους μεγάλους:

«Σ’ ένα δίχτυ του ήλιου χρυσό με τυλίγουν τα πρώτα λογάκια σου και πορεύομαι σε δρόμους πάντα καινούργιους και θέλω μαζί σου ξανά να ονομάσω τα πράγματα.»  

Αυτός σε τελευταία ανάλυση είναι ο ποιητής, ο ευσυγκίνητος δέκτης του κόσμου μας, κι ο χρήστης του ποιητικού λόγου στην παρθενικότητά του.

Γι’ αυτή του λοιπόν  την προσφορά σε μικρούς και μεγάλους πολύ τον ευχαριστούμε.