ΚΩΣΤΑΣ ΛΥΜΠΟΥΡΗΣ,
ΑΘΑΛΆΣΣΑ
Μυθιστόρημα, ΤΟ
ΡΟΔΑΚΙΟ
Ο Κώστας
Λυμπουρής έχει ήδη επιτυχίες στην πεζογραφία, διήγημα και μυθιστόρημα. Μας παραδίνει
τώρα το μυθιστόρημά του Αθαλάσσα. Ως γνωστόν, στην Αθαλάσσα ήταν το Ψυχιατρείο,
που δέχτηκε τουρκική αεροπορική επίθεση το 1974 αφήνοντας πίσω της τρόφιμους
νεκρούς, θαμμένους σε κοινό τάφο και με δυσκολία αναγνωρίσιμους μετά από
χρόνια, όταν αποφασίστηκε να γίνει ταυτοποίηση.
Τόπος:
ψυχιατρείο, χρόνος: 1963-74, με τα γνωστά στην Κύπρο γεγονότα της δεκαετίας, ανταρσία
Τουρκοκυπρίων, επιθέσεις Τουρκίας, γεγονότα Τηλλυρίας, Κοφίνου, Μακάριος, κάθοδος
Γρίβα, ΕΟΚΑ Β, αλλά και χούντα στην Ελλάδα, Πολυτεχνείο, τουρκική εισβολή στην
Κύπρο. Ως επικεφαλίδες εδώ τα γεγονότα, με μεγάλη δύναμη δοσμένα στο
μυθιστόρημα, έτσι που να τίθεται το ερώτημα, αν η Ιστορία είναι θεραπαινίδα της
λογοτεχνίας ή το αντίθετο. Πάντως, στην «Αθαλάσσα» οι πιο δυνατές σελίδες είναι
οι ιστορικές, του Πολυτεχνείου, του πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου.
Υπόθεση: ένας
δάσκαλος, γιος παπά, ύστερα από εγκλεισμό της αγαπημένης του, μιας σεμνής και
θρησκευόμενης, στο Ψυχιατρείο, λόγω του ότι εμφανίζεται ξαφνικά να φορεί
κίτρινα παπούτσια, αποφασίζει να παρουσιάζεται και αυτός ως πάσχων ψυχικά, απαγγέλλοντας
ενώπιον των μικρών μαθητών του ποιήματα για τον θάνατο, για να εγκλειστεί κι αυτός
στο άσυλο, ώστε να βρίσκεται κοντά στην αγαπημένη του.
Ήταν καιρός που
μια ελάχιστη επανάσταση εναντίον των κοινωνικά αποδεκτών μπορούσε να οδηγήσει
στο ψυχιατρείο, με την σφραγίδα του ψυχικά πάσχοντος, ενώ επρόκειτο απλά για
μια παρέκκλιση. Εκεί στην Αθαλάσσα παρουσιάζονται από τον συγγραφέα οι με
ανθρωπιά και υπευθυνότητα εργαζόμενοι νοσηλευτές, αλλά και οι σε διάφορες
διαβαθμίσεις ασθένειας χαρακτήρες, ενώ φωτίζονται περισσότερο αυτοί που μπορούν
να επικοινωνούν, να συνεργάζονται ομαδικά, να συζητούν, κάποτε με αποδείξεις
και λογική τεκμηρίωση ανώτερης κλάσης.
Η στάση της οικογένειας
του νέου, η στάση του παπά, της παπαδιάς
και της αδελφής του, των οικογενειών των τροφίμων, που ως επί το πλείστον
αποφεύγουν να έρχονται σε επαφή μαζί τους, προτιμώντας τη διαγραφή τους από τον
οικογενειακό κατάλογο, ο κοινωνικός περίγυρος, βασικές αρχές και αξίες ανθρωπιάς,
που υπερασπίζεται ο συγγραφέας και σε άλλα του έργα, φιλοσοφικοί και ηθικοί
προβληματισμοί δίνουν στο μυθιστόρημα την κοινωνική, ηθική και φιλοσοφική του διάσταση.
Ήρεμος ο ρυθμός του
λόγου εν πολλοίς, γίνεται δραματικός σε συγκρουσιακές καταστάσεις και πολύ
δυνατός, ζωντανό αντίγραφο των κύριων
ιστορικών στιγμών που έζησε ο ελληνισμός με το πολυτεχνείο και το πραξικόπημα
στην Κύπρο.
Η υπόθεση οδηγείται
σε αίσιο τέλος για το ζεύγος των νέων. Προηγούνται όμως συγκρούσεις, επεμβάσεις
απάνθρωπων τύπων και άδικες συμπεριφορές, ανάρμοστες σε δημοκρατικές πολιτείες,
γνωστές όμως στον τόπο μας. Τα τραγικά γεγονότα του 1974 και ο βομβαρδισμός από
τουρκικά αεροπλάνα της Αθαλάσσας με τα αθώα θύματα και τον μαζικό ενταφιασμό τους
αφήνουν στο τέλος την πικρή εκείνη γνωστή γεύση, της αδικίας και μετά θάνατον,
μνημόσυνο των μοναχικών αδικοχαμένων.
Το μυθιστόρημα
απαιτεί έρευνα, μελέτη, γνώση, συνθετική ικανότητα, γλωσσική άνεση και ποικιλία,
ψυχική μετοχή του ίδιου του συγγραφέα στα δρώμενα και στους χαρακτήρες του
έργου, στοιχεία που βρίσκουμε στο έργο «Αθαλάσσα» του Κώστα Λυμπουρή.
Στέλιος
Παπαντωνίου
