οδοφράγματα

 

ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ

23 Απριλίου 2003 ο Ραούφ Ντενκτάς αποφάσισε να ανοίξει τα οδοφράγματα. Ο Τάσος Παπαδόπουλος θεώρησε πως η ελεύθερη διακίνηση ήταν δικαίωμα των πολιτών και το αποδέχτηκε. Για τριάντα περίπου χρόνια, από το 1974, χρονιά της εισβοής,  καμιά επικοινωνία δεν υπήρχε ανάμεσα στη μοιρασμένη μας χώρα, κι όσα είχαμε ζήσει στα κατεχόμενα οι πρόσφυγες  τα βλέπαμε όνειρο στον ύπνο, εκκλησιές, χωριά, σχολεία, πλατείες, τη ζωή μας. Πολλοί εκείνες τις μέρες ξημεροβραδιάζονταν στα συρματοπλέγματα με τον πόθο να πάνε στα χωριά τους, αλλά επέστρεφαν άρρωστοι, ώσπου έπαθαν ανοσία.

Για να μεταβείς στα κατεχόμενα έπρεπε να επιδείξεις διαβατήριο ή ταυτότητα, να αποδεχτείς πως εκεί υπάρχει άλλο κράτος, με την αστυνομία και τον στρατό του, Τούρκους σαράντα χιλιάδες. Πολλοί πέρασαν χωρίς να τους πειράζει, πολλοί δεν πάμε γιατί δεν θέλουμε να αποδεχτούμε την κρατική υπόσταση των παρανόμων, ούτε και να σταθούμε μπροστά στο φυλάκιο και να δείξουμε την ταυτότητά μας σε παράνομο αστυνομικό, δεν πήγαμε και δεν θα πάμε.

Στο μεταξύ οι τουρκοκύπριοι επιζητούν το άνοιγμα πολλών οδοφραγμάτων που τους συμφέρουν οικονομικά, αλλά δεν αποδέχονται άνοιγμα που διευκολύνει τους Έλληνες. Λόγοι στρατιωτικής ασφάλειας, λένε, δεν τους επιτρέπουν τα στρατεύματα της εισβολής και της μαύρης κατάρας. Τα δικά σας δικά μας και τα δικά μας πάλι δικά μας, κάπως έτσι το παίζουν, κι εμείς τα διαβάζουμε στις εφημερίδες και παρακολουθούμε τις ειδήσεις τηλεοπτικά, υπομονήν καμήλου, ιδιαίτερα με τον αυτοεπαναλαμβανόμενο Τατάρ.  

Νίκος Νικολάου Χατζημιχαήλ, όταν σωπάσαν τα πουλιά

 

Νίκος Νικολάου-Χατζημιχαήλ, Όταν σωπάσαν τα πουλιά, μυθιστόρημα, Κάρβας Εκδόσεις

Λίγο πριν διαβάσω το μυθιστόρημα του Νίκου Νικολάου- Χατζημιχαήλ «Όταν σωπάσαν τα πουλιά», είχα τελειώσει τη διατριβή -βιβλίο του Μιχάλη Σταυρή για τον Καταλάνο,  ενώ χρόνια πριν είχα διαβάσει τον Φιλόθεο του Γιώργου Καμηλάρη κι  έτσι είχα πολύπλευρη πληροφόρηση και διασταυρωμένη για πρόσωπα και πράγματα της εποχής.

Ιστόρημα ή μυθιστόρημα, το έργο μεταφέρει στο Βαρώσι και στην Καρπασία αρχές του εικοστού αιώνα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, ιδιαίτερα το εθνικό μας θέμα και το εκκλησιαστικό.  Πρωταγωνιστής ο Παπαγιάννης, δυναμικός ιερέας της εποχής και της περιοχής με τα δράματά  του, τον θάνατο της γυναίκας του στη γέννα, την μυστική κι αξιοπρεπώς αναφερόμενη ερωτική του ζωή, με τις πολιτικές δίκες στα δικαστήρια,  την αγροτική ζωή τότε και τα κατάλοιπα της τουρκοκρατίας.

Σε διαφορετικούς ρυθμούς κυλά η ιστόρηση,  πιο αργή στη δίκη, πιο γοργή προς το τέλος με τα αρχιεπισκοπικά. Το έργο συμπληρώνει Επιμύθιον στο οποίο με ειλικρίνεια ο συγγραφέας μελετητής ανοίγει τα χαρτιά του και διαφωτίζει τα σχετικά με τη συλλογή των πληροφοριών και τη συγγραφή. Πλούσια ονόματα με λογοτεχνική προσφορά τεράστια, ζωντανεμένος ένας κόσμος που θρηνούμε, στίγματα στην Ιστορία και στον τόπο, φαίνεται πως η Ιστορία κερδίζει τον λογοτέχνη μας.

Όπως γράφει, «τα γεγονότα τελικά που περιγράφονται στο μυθιστόρημα είναι τόσο πολλά, ώστε οι δική μου μυθοπλασία περιορίστηκε μόνο σε περιγραφές για τη σύνδεση των πραγματικών γεγονότων μεταξύ τους».

 Ήρεμος αφηγητής, ιστοριογράφος μάλλον, φωτίζει με τη γραφίδα του στιγμές της ιστορίας μας εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα τη λογοτεχνική παραγωγή του τόπου.

δυστυχήματα

 

Δι’ελέου και φόβου περαίνουσα, τα δυστυχήματα κι οι θάνατοι ανθρώπων συγκλονίζουν γνωστούς κι αγνώστους, γιατί ο καθένας μας σκέφτεται και φοβάται, μη μου κτυπήσουν την πόρτα για τα κακά μαντάτα, άκρα συμπάθεια στα αδικημένα θύματα, μπαίνει ο καθένας στη θέση των δικών τους, γονιών, αδελφών, παιδιών, μεγαλύτερος πόνος από το να θάβει γονιός το παιδί δεν υπάρχει, μια ανείπωτη θλίψη, κι ένα μαύρο φαράγγι να ανοίγεται μπροστά τους, οδύνη, λύπη, στεναγμός, η ώρα απρόβλεπτη, η τύχη αόρατη, ποιος φταίει, οι μεγάλες ταχύτητες που αναπτύσσουν τα σημερινά αυτοκίνητα, οι μοτόρες, σκιάς όναρ άνθρωπος, η ζωή κι ο θάνατος τόσο αγκαλιασμένοι.

 Όλα τα πλάσματα που πάσχουν είναι δικά μας, γι’ αυτό κι έχουμε όλοι μερίδιο στο πένθος και στην ευθύνη.

Νικόλαος Καταλάνος Μιχάλη Σταυρή

 

Μιχάλης Σταυρή, Νικόλαος Καταλάνος. Η συμβολή του στην πολιτική, κοινωνική και ιδεολογική κίνηση της Κύπρου (1893-1921) Εκδόσεις ΡΙΖΕΣ

Μακρόχρονο κόπο κατέβαλε ο Μιχάλης Σταυρή για να συλλέξει, οργανώσει και εκθέσει τα σχετικά με τη ζωή και το έργο του επαναστάτη εκπαιδευτικού και δημοσιογράφου Νικόλαου Καταλάνου που έδρασε στην Κύπρο στο τέλος του 18ου και αρχές 19ου αιώνα.

Μια εκρηκτική προσωπικότητα βρέθηκε αρχικά να διδάσκει στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, φυτώριο του ελληνισμού, ύστερα όμως από συγκρούσεις λόγω ιδεών και χαρακτήρα μετεπήδησε στη δημοσιογραφία και διαμόρφωσε ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα με βασική κατεύθυνση την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Η περίοδος στην Κύπρο ήταν πλήρης μεγάλων και μικρών γεγονότων και σημαντικών σταθμών στην εθνική και στην εκκλησιαστική ζωή.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου εκτίθενται τα ιστορικά γεγονότα στα οποίο πρωταγωνιστούσε, στο δεύτερο μέρος αναπτύσσεται ο ιδεολογικός κόσμος τον οποίο διαμόρφωσε και μέσα στον οποίο έδρασε.

Ο Μιχάλης Σταυρή με σαφήνεια και πολλές παραπομπές λεπτομερώς πληροφορεί και αναλύει, ώστε το έργο του να είναι ευανάγνωστο και ελκυστικό.

Το βιβλίο- διατριβή- τελειώνει με εικόνες, συμπεράσματα, βιβλιογραφία, παράρτημα και ευρετήριο.

Θησαυρός ιστορικών γνώσεων μιας περιόδου και ιδεολογικό ελληνικό πλέγμα.

Μαρία Μιχαηλιδου

 Μαρία Μιχαηλίδου, «… πήραν τη φωνή μας τα πουλιά…» Νίκος Καζαντζάκης Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος. Τρεις κορυφαίοι λογοτέχνες μας γράφουν και για τα παιδιά. Εκδόσεις Επιφανίου.

Τα μέρη του βιβλίου προλογίζουν ο δρ Κυριάκος Ιωάννου, η μ. Κλαίρη Αγγελίδου, ο μ. Μιχάλης Πιερής, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Μαλαφάντης.

Η Μαρία Μιχαηλίδου έχει ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία σε βάθος και πλάτος. Γνωρίζει πολύ καλά πρόσωπα και πράγματα. Αυτό που την διακρίνει ιδιαίτερα είναι η ευαισθησία, προϋπόθεση της ενασχόλησης με την παιδική λογοτεχνία αλλά και αποτέλεσμά της. Τρεις μελέτες της για τους μεγάλους μας λογοτέχνες και την παιδική λογοτεχνία παρουσιάζει στο βιβλίο αυτό.

Απομονώσει τα αποσπάσματα εκείνα που αναφέρονται στα παιδιά, έχει μελετήσει τα αναγνωστικά βιβλία που διδάσκονται στα σχολεία και παραθέτει αποσπάσματα της παιδικής πνευματικής τροφής, μας θυμίζει ιδιαίτερα αγαπητά κομμάτια από τον Νίκο Καζαντζάκη, την αξέχαστη παλιά παιδαγωγική, όταν ο πατέρας παίρνει το παιδί στο δάσκαλο και του λέει τα σημαδιακά «το κρέας δικό σου, τα κόκαλα δικά μου, μη λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο» κι ο δάσκαλος απαντά «έγνοια σου, έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους» δείχνοντας τη βέργα. Μια παιδαγωγική που κράτησε αιώνες.

Η προσφορά του Γιώργου Σεφέρη στην παιδική λογοτεχνία ήταν το αντικείμενο σεμιναρίου της Μαρίας Μιχαηλίδου στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ιδιαίτερα επισημαίνουμε τα είκοσι λίμερικ του Γιώργου Σεφέρη, ένα είδος του παραλόγου συστηματοποιημένο και κωδικοποιημένο που συμβάλλει στην αποδέσμευση και καλλιέργεια της φαντασίας των παιδιών, μια ασφαλιστική δικλείδα του ανθρώπου και της λογοτεχνίας να αναπνεύσει έξω από τον κόσμο της σοβαρότητας και να δει την άλλη όψη των πραγμάτων.

Συγκινητικά τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, μεταφέρουν σε έναν κόσμο παιδικής θέασης του κόσμου, μας θυμίζουν την παιδική μας ηλικία με τα δικά της ποιήματα, με πολλές αναφορές στον Χριστό και την καθαρή καρδιά, τη φύση και την αγάπη.

Η Μαρία Μιχαηλίδου με το βιβλίο της αυτό μας εξαγνίζει.

Όλες οι αντιδράσεις:

40Σταυρούλα Ζάχου, Kyriakos Demetriou και 38 ακόμη

Λίλη Μιχαηλίδου

 ΛΙΛΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ, ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ, Μετάφραση DAVID CONNOLLY, εκδόσεις Μελάνι

Όποιος μείνει μόνο στον τίτλο είναι άτυχος, αν νομίζει πως η Λίλη Μιχαηλίδου μας άρχισε αφήγηση από τα γεννοφάσκια της στο χωριό, ύστερα στα σχολεία και στην πόλη, τους αγώνες της στη ζωή και στη λογοτεχνία.

Ένα κλειδί της ανάγνωσης σημειώνω, “Για να κερδίσω την ελευθερία της γραφής θα πρέπει να παραβγώ τον ποιητικό λόγο, σκέφτομαι”. Ένα ποίημα στην πραγματικότητα κυοφορήθηκε ύστερα από χρόνια ενασχόλησης με τη λογοτεχνία, που αντικρύζει τον ήλιο με φιλοσοφική διάθεση, με ωριμότητα και βαθιά ενατένηση των πραγμάτων. Ένας συνταρακτικός λόγος εικονικός, γεμάτος κραδασμούς, ή γαλήνιος, ανάλογα με τη διάθεση, στα ίδια όμως πάντα υψηλά επίπεδα.

Διάβασα όλα της τα έργα, την παρουσίασα στις εκδόσεις ΠΕΝ, και τώρα χαίρομαι την πνευματική της άνοδο, τον πεζό ποιητικό της λόγο, το άνοιγμα της ψυχής της και την αυτοπροσωπογραφία των εντός της. Παράδειγμα ανθρώπου που άκουσε τη φωνή μέσα της και με συνέπεια και σοβαρότητα εκμεταλλεύτηκε τα ταξίδια, τις εμπειρίες με ευαισθησία πολλή, που φαίνεται προπάντων στις λεπτές ισορροπίες στη χρήση της γλώσσας. “Προσεύχομαι τέτοιες μέρες να έχω δύναμη στη γλώσσα να μπορώ να ισορροπώ στις λέξεις κι η φωνή μου να απλώνεται σαν μαλακό χιόνι, να σκεπάζει χωρίς να καταστρέφει, ν’ αγγίζει χαϊδευτικά χωρίς να πιέζει, χωρίς να πνίγει ή να σκοτώνει.” Τα νοήματα αποκαλύπτονται, καμιά προσπάθεια λεξιθηρίας ή ρητορικών επιδείξεων, δεν έχει να αποδείξει τίποτε και σε κανέναν, βέβαιη και αυτάρκης πορεύεται.

“Θα μεταφράσω τις προσευχές μου στη γλώσσα του Θεού, να τις καταλάβει, να μην πέσουν στο κενό ανάμεσά του και στον κόσμο.” Τίποτε δεν πάει χαμένο από την Αυτοπροσωπογραφία, πολύ θα ήθελα να την αποστηθίσω όπως τα αρχαία ελληνικά κείμενα, τόσο εύκολα στην αποστήθιση. Πλούσιοι εκφραστικοί τρόποι, νοήματα σημαίνοντα, ο αναγνώστης θα είναι κερδισμένος όσο περισσότερες φορές διαβάσει τα κειμενάκια, ας τα πούμε έτσι.

“Απλώνω στη στέγη του κομμάτια μνήμης, θλίψης κι επιθυμίας, απλώνω γράμματα ένα ένα, ν’ ανοίξουν τα μάτια τους, να μεγαλώσουν, να γίνουν λέξεις που νοσταλγώ και θέλω να περισώσω στη μνήμη και ρίχνω σαν αγκίστρι το στυλό να πιαστώ πάνω τους να σωθώ.” Η απελευθέρωση που δίνει η γλώσσα, που αφειδώλευτα παρέχει η ποίηση, ένας συναισθηματικός κόσμος, μνήμες που πρέπει να βρουν τη σχεδία τους, να επιβιώσουν και ταυτόχρονα να σώσουν τον άνθρωπο.

Η μάνα, ο πατέρας, ο παππούς, η γιαγιά, το περιβάλλον, οι σύγχρονοι πόλεμοι, τα πολλά της ταξίδια, τόσο φορτισμένη, έτοιμη να παρακολουθήσει λεπτομερώς “Στη ζωή είμαι μια ζητιάνα, μια παρατηρητής χαραμάδων, γιατί τα σημαντικά εκεί βρίσκονται, στις μισοσκότεινες χαραμάδες.” Γι’ αυτό επιτυγχάνει.

Η Αυτοπροσωπογραφία μπορεί να είναι σημειώσεις ενός χρόνου, είναι όμως γραμμένη με διαμαντένια πένα.

Στέλιος Παπαντων

Σατιρικές Τοξοβολές Δ

 

Ανδρέας Γεωργιάδης, Σατιρικές Τοξοβολές Δ΄, εκδόσεις ΓΕΡΜΑΝΟΣ

Ο Ανδρέας Γεωργιάδης καλλιεργεί εδώ και χρόνια τη σατιρική ποίηση, εκτός των μελετών του και των μεταφράσεων αρχαίων κειμένων. Ως σατιρικός ποιητής έχει υπόβαθρο δυνατό την γνώση των καθημερινών της ζωής, των παράξενων και απρόσμενων, μελετά όμως και την Ιστορία μας και παρακολουθεί την εξέλιξη του κυπριακού, για το οποίο εκφράζεται με πικρή ειρωνεία και βέβαιη σοφία.

Η ενασχόληση με το φέιζπουκ του δίνει πολλές ευκαιρίες να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με το πολυπληθές αναγνωστικό του κοινό με το οποίο διαλέγεται μετρικά. Η στιχουργική του άψογη και οι ομοιοκαταληξίες του επιτυχημένες.

Σε μερικά του ποιήματα υποβόσκουν εμβατήρια και θούριοι, που εμφανίζονται όμως τώρα θρηνωδώς, λόγω των πικρών καταστάσεων του εθνικού μας θέματος. Αυτογνωσία και αυτομαστίγωμα διακρίνεται σε πολλά. Η ιστορική μας πορεία ανάμεσα σε αντιφάσεις και αντιθέσεις, δόξας, ύψους, πολιτισμού αλλά και κατάπτωσης, οδηγεί κάποτε σε υποτίμηση του αντιπάλου αλλά και σε αυτομεμψία. Το φαίνεσθαι και το είναι, σοβαροφανείς ρήσεις και μηδαμινά νοήματα ή κενά συναισθήματα αποκαλύπτει η σατιρική του γραφίδα, διδασκαλική ράβδος προς γνώσιν και συμμόρφωσιν.

Η αδιαφορία για τα κοινά και η στροφή στο προσωπικό κέρδος, το λεγόμενο “των οικιών υμών εμπιπραμένων υμείς άδετε” αναπτύσσεται ποιητικά και διδακτικά. Ένα σύμπαν αναστραμμένων αληθειών, ψευδαισθήσεων, φαντασιώσεων, αποκαλύπτει ο ποιητής ότι μας καθοδηγεί ως λαό. Ως ελληνισμός -με τα δύο βασικά κέντρα Ελλάδας Κύπρου- φαίνεται να αλληλοσυγκρουόμαστε, ενώ η επιθετικότητα της γείτονος θεριεύει. Οικονομικά και άλλα σκάνδαλα δεν μένουν ασχολίαστα, όπως και οι επιλογές των “αρίστων” πολιτικών προσώπων.

Οι ωραίες γυναίκες πάντα πρώτες στην ποιητική ερωτική επιθυμία, πάντα όμως ανατρεπτικές στην πορεία και στο τέλος του ποιήματος. Η φαντασία αχαλίνωτη στις ερωτικές συναντήσεις με τις ωραίες, με επίκεντρο το φέιζπουκ, ενώ προσωπικά θέματα υγείας σχολιάζονται με χάρη.

Μεγάλη χαρά μας να διαβάζουμε τα σατιρικά του Ανδρέα Γεωργιάδη, που ευφραίνουν και διδάσκουν.