ΣΤΕΛΙΟΣ
ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, φιλόλογος
Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
Τὸ Τριώδιον ἀρχίζει
μὲ τὴν Κυριάκη τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, ἀκολουθεῖ ἡ Κυριακὴ τοῦ Ἀσώτου, ἡ
Κυριακή της Ἀπόκρεω, τῆς Τυρινῆς καὶ εἰσερχόμαστε στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη
Τεσσαρακοστὴ μὲ τὶς πέντε Κυριακὲς τῶν Νηστειῶν, ἡ πρώτη, τῆς Ὀρθοδοξίας μὲ τὴν
ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων, δεύτερη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου του Παλαμᾶ, τρίτη τῆς
Σταυροπροσκυνήσεως, τετάρτη τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰὠάννου τοῦ συγγραφέως τῆς
Κλίμακος, πέμπτη Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας πὸὺ ὁδηγεῖ στὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων καὶ εἰς
τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Ἑβδομάδα.
Τρίτη Κυριακὴ, τῆς
Σταυροπροσκυνήσεως. Στὸ Συναξάρι τῆς ἡμέρας αὐτῆς διαβάζουμε τἀ ἑξῆς ἐνδιαφέροντα:
«Ἐπειδὴ μὲ τὴ
σαρανταήμερη Νηστεία, τρόπον τινά, κι ἐμεῖς σταυρωνόμαστε νεκρωνόμενοι ἀπὸ τὰ
πάθη, καὶ νιώθουμε πίκρα, βαριεστημάρα καὶ κατάπτωση, ὑψώνεται μπροστά μας ὁ
τίμιος καὶ ζωοποιὸς Σταυρός, ἐμψυχώνοντάς μας καὶ στηρίζοντας, ἀφοῦ μᾶς ὑπενθυμίζει
τὸ Πάθος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παρηγορώντας μας. Ἂν ὁ Θεός μας ἔχει
σταυρωθεῖ γιά μᾶς, πόσα πρέπει νὰ πράττουμε ἐμεῖς γι’ αὐτόν; Ἀνακουφίζει τοὺς
πόνους μας μὲ τὴν παράθεση τῶν δεσποτικῶν θλίψεων καὶ μὲ τὴν ὑπενθύμιση καὶ ἐλπίδα
τῆς δόξας διὰ τοῦ Σταυροῦ. Ὅπως ὁ Σωτήρας μας ἀνέβη στὸ σταυρὸ καὶ δοξάστηκε
μέσῳ τῆς πίκρας καὶ τῆς ἄτιμης ἀνατροπῆς, ἔτσι κι ἐμεῖς πρέπει νὰ πράττουμε, γιὰ
νὰ δοξαστοῦμε μαζί του, μολονότι γιὰ λίγο χρόνο πάσχουμε ἄσχημα. Καὶ ἄλλως΄ ὅπως
ὅσοι διανύουν μακρὺ δρόμο καὶ κουράζονται, ἂν εὕρουν κανένα δένδρο εὐσκιόφυλλο,
κάθονται καὶ ἀναπαύονται καὶ ἀνανεωμένοι διανύουν τὸ ὑπόλοιπο τοῦ δρόμου, ἔτσι
καὶ τώρα μὲ τὴ νηστεία καὶ τὶς δυσκολίες της, φυτεύθηκε ἀπὸ τοὺς ἅγιους Πατέρες
στὸ μέσον τῆς ὁδοῦ ὁ ζωηφόρος Σταυρός, παρέχοντάς μας ἄνεση καὶ ἀναψυχὴ καὶ ἑτοιμάζοντάς
μας εὐσταλεῖς καὶ ἀνάλαφρους γιὰ τὸν ὑπόλοιπο κάματο.
Ἢ ὅπως στὴν
παρουσία τοῦ Βασιλέως προπορεύονται σημαῖες καὶ σκῆπτρα καὶ ἀκολούθως ἐμφανίζεται
χαρούμενος γιὰ τὴ νίκη καὶ μαζὶ του χαίρουν καὶ ἀγάλλονται οἱ ὑπήκοοι, ἔτσι καὶ
ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μέλλοντας νὰ μᾶς φανερώσει τὸ τρόπαιο κατὰ τοῦ
θανάτου καὶ μὲ τὴν ἀναστάσιμη μέρα νὰ ἐμφανιστεῖ ἔνδοξος, ὡς προπομπὸ
παρουσιάζει τὸ σκῆπτρο του, τὴ βασιλικὴ Σημαία, τὸν ζωοποιὸν Σταυρόν, καὶ μᾶς
γεμίζει μὲ χαρὰ ἑτοιμάζοντάς μας νὰ ὑποδεχτοῦμε τὸν βασιλέα καὶ νὰ τὸν
χαιρετήσουμε ἀφοῦ θὰ θριαμβεύσει ὁλοφάνερα...»
Ἡ Ἐκκλησία μας
δίνει διαφορετικὸ τόνο στὴν κάθε Κυριακή, ἰδιαίτερα τῶν Νηστειῶν, ἑλκύοντας τοὺς
φιλακόλουθους πιστοὺς μὲ τὴν τυπική της διάταξη, λαμπρύνοντας τὴν κάθε ἡμέρα.
Το Τυπικόν της
Εκκλησίας μας διαλαμβάνει: Δοξολογία: Μεγάλη εἰς ἦχον δ΄ (ἅγια). Εἰς τὸ ἀσματικὸν
«Ἅγιος ὁ Θεός», οἱ Χοροὶ μεταβαίνουσιν εἰς τὴν βόρειον (ἀριστερὰν) πύλην τοῦ Ἱεροῦ
καὶ ἄρχονται ψάλλειν τοῦτο. Ὁ λειτουργῶν Ἱερεὺς θυμιᾷ τὴν Ἁγίαν Τράπεζαν καὶ τὸν
Τίμιον Σταυρὸν κείμενον ἐπὶ τῆς Ἁγίας Τραπέζης ἐπὶ δίσκου ηὐτρεπισμένου μετὰ
βασιλικῶν καὶ εὐόσμων ἀνθέων καὶ τριῶν κηρίων, αἴρει τὸν δίσκον εἰς τὸ ὕψος τῆς
κεφαλῆς του καὶ ἐξέρχεται διὰ τῆς βορείου πύλης, λιτανεύων τοῦτον ἐντὸς τοῦ Ναοῦ,
προπορευομένων λαμπαδούχων, Ἑξαπτερύγων, ἀκολουθούντων τῶν Ψαλτῶν, καὶ εἶτα τοῦ
Διακόνου θυμιῶντος. Ἐλθὼν εἰς τὸ μέσον τοῦ Ναοῦ, ὅπου ὑπάρχει τετραπόδιον ηὐτρεπισμένον,
καί, περιελθὼν τοῦτο τρίς, ἵσταται πρὸ αὐτοῦ καί, βλέπων πρὸς ἀνατολάς, ἐκφωνεῖ
τὸ «Σοφία· ὀρθοί». Εἶτα ἀποθέτει ἐπὶ τοῦ τετραποδίου τὸν δίσκον μετὰ τοῦ Σταυροῦ
καί, θυμιῶν σταυροειδῶς, ψάλλει τό «Σῶσον, Κύριε, τὸν λαόν σου». Τὸ αὐτὸ ἐπαναλαμβάνουσι
καὶ οἱ Χοροί. Εἶτα ὁ Ἱερεὺς (ἢ ὁ Ἀρχιερεὺς ἐὰν χοροστατῇ κατέρχεται τοῦ Θρόνου)
λαμβάνει ἐκ τοῦ δίσκου τὸν Τίμιον Σταυρόν καὶ προσκυνήσας ὑψώνει τοῦτον, ψάλλων:
«Τὸν Σταυρὸν σου προσκυνοῦμεν...». Τὸ αὐτὸ ἐπαναλαμβάνουσι καὶ οἱ Χοροί. (Ὁ δὲ Ἀρχιερεὺς
εὐλογήσας τὸν λαόν, τῶν Χορῶν ψαλλόντων τὸ «Εἰς πολλὰ ἔτη...», ἀνέρχεται αὖθις
εἰς τὸν θρόνον). Ἀκολούθως διανέμονται τὰ ἄνθη εἰς τοὺς προσκυνοῦντας τὸν Σταυρὸν
ἐκκλησιαζομένους, τῶν Χορῶν ψαλλόντων τὰ Ἰδιόμελα «Δεῦτε πιστοὶ τὸ ζωοποιόν...».
Μετὰ ταῦτα ψάλλεται τό «Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου...» καὶ ἄρχεται ἡ Θεία
Λειτουργία
Ἀντί τρισαγίου
ψάλλεται τό «Τόν Σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα, καί τήν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν
δοξάζομεν» ὅπου καί πάλιν λακωνικῶς συνυπάρχουν ὁ Σταυρός καί ἡ Ἀνάστασις.
Τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα
τῆς ἡμέρας σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὸν Σταυρὸ ποὺ καλεῖται ὁ καθένας νὰ ἄρει καὶ νὰ
ἀκολουθήσει τὸν Χριστό, ἀπαρνούμενος τὸν ἑαυτό του, γιὰ νὰ σώσει τὸ
πολυτιμότερο, τὴν ψυχή του, ἀφοῦ ἡ σωτηρία κεῖται πέραν παντὸς ἐγωισμοῦ, στὴν
ταπείνωση καὶ αὐταπάρνηση. Μἐ πρώτη
προϋπόθεση, τἠν Ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου: ὅστις θέλει.
Εὐαγγέλιο Κυριακῆς,
Κατὰ Μάρκο Η'(8) 34-38
«Καὶ τότε
προσκάλεσε τὸ πλῆθος μαζὶ μὲ τοὺς μαθητές του καὶ τοὺς εἶπε: «Ἂν κάποιος θέλει
νὰ μὲ ἀκολουθεῖ , ἂς ἀπαρνηθεῖ τὸν ἑαυτό του καὶ ἂς σηκώσει τὸ σταυρό του καὶ ἂς
μὲ ἀκολουθεῖ.
Γιατί ὅποιος
θέλει νὰ σώσει τὴ ζωή του θὰ τὴ χάσει. Ὅποιος ὅμως χάσει τὴ ζωή του ἐξ αἰτίας
μου καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ εὐαγγελίου θὰ τὴ σώσει. Γιατί τί ὠφελεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ
κερδίσει ὅλο τὸν κόσμο ἀλλὰ νὰ ζημιωθεῖ τὴν ψυχή του; Γιατί τί μπορεῖ νὰ δώσει ὁ
ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα γιὰ τὴν ψυχή του;
Γιατί ὅποιος
ντραπεῖ ἐμένα καὶ τοὺς δικούς μου λόγους μέσα σ’ αὐτὴν τὴ γενιὰ τὴ μοιχαλίδα καὶ
ἁμαρτωλή, καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου θὰ αἰσθανθεῖ ντροπὴ γι’ αὐτόν, ὅταν θὰ ἔρθει
μέσα στὴ δόξα τοῦ Πατέρα του μαζὶ μὲ τοὺς ἅγιους ἀγγέλους». Καὶ τοὺς ἔλεγε: «Ἀλήθεια
σας λέω ὅτι ὑπάρχουν μερικοὶ ἐδῶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν σταθεῖ οἱ ὁποῖοι δὲ θὰ
γευτοῦν θάνατο, ὡς ὅτου δοῦν τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ νὰ ἔχει ἔρθει μὲ δύναμη.»
Ὁ χριστιανικὸς
κόσμος κατὰ τόπους γιορτάζει τὴν ἡμέρα αὐτὴ διαφοροτρόπως, μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στον
Σταυρό καί στὰ λουλούδια ποὺ
προσφέρονται στοὺς πιστούς. Εἴκοσι ὀκτώ μέρες πρίν ἀπό τό Πάσχα, Κυριακή
μεσονηστήσιμη ή μεσοσαράκοστο.
Τῆ δυνάμει τοῦ
Σταυροῦ σου, Χριστέ ὁ Θεός, καί ἡμᾶς τῶν τοῦ πονηροῦ διαφύλαξον ἐπηρειῶν, καί
τά θεῖα σου Πάθη, καἰ τἠν ζωηφόρον Ἀνάστασιν
προσκυνῆσαι ἀξίωσον, τὀ τεσσαρακονθήμερον εὐμαρῶς διανύσαντες στάδιον΄ καἰ ἐλέησον
ἡμᾶς ὡς μόνος ἀγαθός και φιλάνθρωπος.
ΣΤΕΛΙΟΣ
ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, φιλόλογος