Ευρυδίκη Περικλέους
– Παπαδοπούλου, καὶ πολλὰ ἐπικράνθη Η ΕΛΕΝΗ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ, Νεφέλη
Η Ευρυδίκη Περικλέους
-Παπαδοπούλου έχει δώσει στη γραμματεία μας δύο ευαγγέλια των παθών της Κύπρου,
το πρώτο Ως ΑΛΗΘΩΣ, για την Χαρίτα Μάντολες
και την οικογένειά της, γραμμένο με πολλή τέχνη, εκεί το δράμα των νεκρών, αγνοουμένων
και προσφύγων της τουρκικής εισβολής του 74 και το δεύτερο ΚΑΙ ΠΟΛΛΆ
ΕΠΙΚΡΑΝΘΗ Η ΕΛΕΝΗ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ για την Ελένη Φωκά, τη φωτεινή δασκάλα της Καρπασίας, με όλο το τραγικό της ζωής των εγκλωβισμένων.
Χαρακτηριστικό των
έργων είναι πως η Ευρυδίκη φωτίζει πρώτα τα πρόσωπα για τα οποία μιλά και
υπογείως ακούει κανείς την Ιστορία της εποχής και του τόπου. Το ανθρώπινο δράμα
έχει μεγαλύτερη σημασία, γιατί προβἀλλει πρότυπα συμπεριφοράς, παλαιά ήθη και
τρόπους αντίστασης στη βία και ανελευθερία.
Στο παρόν έργο, μπορούμε
να πούμε, γενικεύοντας, πως αναγινώσκουμε
ένα συναξάρι των παθών της Καρπασίας. Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο είναι βέβαιο
πως μετέχει ψυχικά όλων των παθών και μαρτυρίων των εγκλωβισμένων, αφού δεν υπάρχει κακία, σὐλληψη διεστραμμένου,
χαιρεκακία, που να μην την έχουν δοκιμάσει οι εγκλωβισμένοι από τους τούρκους
στρατιώτες, τους εποίκους ή τους τουρκοκύπριους, με τις εξαιρέσεις φυσικά των ολίγων
Ανθρώπων.
Όλα ανατρέπονται
συνεχώς, όλες οι ελπίδες οδηγούνται σε απελπισία. Μόνη σχεδόν στην περιοχή η Ελένη
Φωκά με τους μαθητές και τις μαθήτριές της αντιμετωπίζουν την σκλαβιά και
αγωνίζονται για την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου όχι όμως μόνο στην Καρπασία,
αφού το δράμα συνεχίζεται και στις ελεύθερες περιοχές, όταν έρχονται εδώ τα
παιδιά για να συνεχίσουν τη σχολική τους ζωή, περιτριγυρισμένοι από ανθρώπους
που δεν τους καταλαβαίνουν ή τους παρεξηγούν, ένα μεγάλο εμπόδιο στη συνεννόηση με τους συνέλληνες. Και
πικραίνονται.
«Τιμή
σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες.»
Η Ελένη της Καρπασίας όρισε στη ζωή της,
ελεύθερα αποφάσισε, να φυλάγει Θερμοπύλες, να προστατέψει τα νιάτα της περιοχής όσο μπορεί, ποτέ από το χρέος μη κινώντας. Ἐμεινε εκεί
υπομένοντας τα πάνδεινα, ώσπου επιστολή του Προέδρου της Δημοκρατίας Γλαύκου Κληρίδη
την καλούσε να έρθει στις ελεύθερες περιοχές να εισαχθεί στο νοσοκομείο με τα
τόσα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε,
και με την υπόσχεση πως θα επιστρέψει στο καθήκον, κάτι που δεν
πραγματοποιήθηκε.
Εδώ η Δασκάλα αρχίζει
έναν δεύτερο αγώνα, να εγκατασταθεί σ’ ένα σπιτάκι, προπάντων όμως διαφωτίζει
όλο σχεδόν τον κόσμο για το τι συνέβαινε στην Καρπασία. Ποτέ από το χρέος.
Ο συγγραφικός
άθλος της Ευρυδίκης είναι πως καταλεπτώς καταγράφει όσα συνέβησαν στην Ελένη και
στους εγκλωβισμένους, αρχίζοντας το έργο
in medias res, όπως την Οδύσσεια ο Όμηρος, από την ώρα που μπαίνει μέσα στο αυτοκίνητο των κυανοκράνων για να έρθει στη Λευκωσία, οπότε αρχίζει
να αναπολεί τα παρελθόντα. Ἐτσι αρχίζει η αναδρομή στο παρελθόν, με μια θεώρηση
γενική της ιστορίας και της γεωγραφίας όχι μόνο της Καρπασίας αλλά και
ολόκληρης της Κύπρου. Ζωγραφίζει τις ευτυχισμένες μέρες στον παράδεισο της Καρπασίας
και ύστερα, από την ημέρα της τουρκικής εισβολής και της εμφάνισης των
τουρκικών τανκς στην περιοχή περιγράφει με σφιγμένα δόντια τον Γολγοθά των
εγκλωβισμένων.
Το έργο δεν έχει
μόνο αφηγήσεις και περιγραφές, αναδρομές στο παρελθόν, αλλά στηρίζεται και σε
έγγραφα, είτε σημειώσεις και επιστολές της ιδίας της Ελένης Φωκά είτε των μαθητών
της. Η συγγραφέας γνωρίζει πότε να χρησιμοποιήσει σφιχτοδεμένη γλώσσα, πότε
ρέουσα και πότε να εμβάλει τα ιντερμέδιά της, να αποφορτώσει τον αναγνώστη από
την αγωνία και τα πάθη.
Στο τέλος, όταν
φτάνει η Ελένη στο οδόφραγμα και αρχίζουν οι νέοι αγώνες για εγκατάσταση και
διαφώτιση, παρακολουθούμε μια συγκινητική νοητή πορεία όλων των παθόντων που
επιστρέφουν στην άγια γη της Καρπασίας. Ευχή όλων.
Η Ευρυδίκη Περικλέους
- Παπαδοπούλου μας έχει δώσει το δεύτερο πραγματικό ευαγγέλιο των παθών της
Κύπρου. Το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να μελετήσει και να διαδώσει το έργο,
να διδαχτεί στους μαθητές, να διαβάσουν
και να κατανοήσουν σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο τόπος, να μελετήσουν, να
συγκρίνουν και να εμβαθύνουν στην ιστορία και το ήθος των ανθρώπων. Προ πάντων
όμως να βιώσουν το ηθικό δίδαγμα του χρέους.
Στέλιος
Παπαντωνίου
