Τρίτη 12 Μαρτίου 2024

καρδίαν καθαράν

 

ΚΑΡΔΙΑΝ ΚΑΘΑΡΑΝ

Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός, γιατί αυτές τις μέρες φορτώνεται πολλή τη σκουριά, κι ένα γύρο τα λόγια, οι ειδήσεις, τα σχόλια, οι διαδικασίες, εκκλησιαστικές και πολιτικές, αστυνομικές και νομικές, φορτώνονται στη ράχη μας, στην καρδιά και στους πνεύμονες, άκου Κύριε και καθάριζε, βοήθα να εκπλύνουμε γιατί το ένα φέρνει το άλλο, δεν θα περιμένουμε ως τη μεγάλη βδομάδα, το κακό έρπει και υφέρπει, σημασία έχει να ξαναδούμε κρυστάλλινα τα ιερά και τα όσιά μας, μεγάλη ευκαιρία δόθηκε σε όλους να πουν το πειν τους, να χύσουν όξος και χολή, αυτό περίμεναν, την ώρα και τη μέρα, τη στιγμή, έτοιμοι οι παντογνώστες, τα ελεύθερα πνεύματα, δικαίωμά τους, αλλά και δικό μας να ζητούμε την καθαράν καρδίαν, μέσα στο ζόφο, στην καπνιά και στη σύγχυση. Να δούμε καθαρά την ιερότητα των όντων και φαινομένων, των ιερών και οσίων μας.

Τετάρτη 6 Μαρτίου 2024

πού πάμε;

 

Πού πάμε;

“Ένας στους τέσσερις μαθητές θύμα εκβιασμού και ένας στους δέκα χρήστης ναρκωτικών.”

Δεν είναι και οι καλύτερες ειδήσεις. Ποιες συμμορίες δρουν στα σχολεία; Δεν τις γνωρίζει η διεύθυνση; Αφού αναγνωρίζονται τα παιδιά χρήστες, τα παιδιά θύματα, πώς προστατεύονται από το σχολείο, τους δασκάλους τους, τη διεύθυνση, τον σύνδεσμο γονέων, τους αξιωματούχους του μαθητικού συμβουλίου;

Κάποτε τα σχολεία αριθμούσαν χίλιους και άνω μαθητές. Ποιος να προλάβει ποιους. Το Υπουργείο οργάνωνε συμβούλους, ομάδες άμεσης επέμβασης, επεστράτευε ψυχολόγους και σχολικούς συμβούλους. Το κακό συνεχίζετο και συνεχίζεται.

Όταν καλείται η αστυνομία, επεμβαίνει εκπρόθεσμα, αφού φύγουν όλοι από το σχολείο και δεν υπάρχει μαρτυρία για κανέναν και για τίποτε. Μένει απλώς ο διευθυντής εκτεθειμένος.

Όταν μιλάμε για παιδεία, αυτό εννοούμε: την ασφάλεια και την υγιή ανάπτυξη των παιδιών μας. Λόγια τα περί ελεύθερης ανάπτυξης, κριτικής σκέψης, υπευθυνότητας. Έμφαση δίνεται στο ποσόν της διδασκαλίας, ούτε στο ποιόν ούτε στην παιδεία. Σκοτώσαμε τα καλύτερα κείμενα γιατί συμβούλευαν κι έδειχναν το σωστό δρόμο στα παιδιά. Μπήκαν τα κόμματα και το καθένα απαιτούσε να διδάσκονται οι κομματικοί του εκπρόσωποι λογοτέχνες. Δώσαμε έμφαση στις υποσημειώσεις και αφήσαμε τα κύρια νοήματα, την κατανόηση των κειμένων και την καλλιέργεια των παιδιών μας, αισθητικά και ηθικά. Επεμβαίνουν στα σχολεία άσχετοι με την παιδεία του τόπου, που θεωρούν ευκαιρία την αναρρίχηση στους συνδέσμους γονέων ή στις εφορείες. Μερικοί βουλευτές ως παντογνώστες είναι ανερμάτιστοι και επίφοβοι στις εισηγήσεις τους.

Οποιαδήποτε επέμβαση στα σχολεία έχει τον αντικτυπό της στην κοινωνία, γι’ αυτό η παιδεία πρέπει να είναι μέλημα των μετεχόντων παιδείας και όχι των επισήμων απαίδευτων.

“Ένας στους τέσσερις μαθητές θύμα εκβιασμού και ένας στους δέκα χρήστης ναρκωτικών.” Πού πάμε;

 

 

Κυριακή 3 Μαρτίου 2024

μνημη και μιμηση

 

ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΜΙΜΗΣΗ

Ελπιδοφόρο το ότι η θυσία και η μνήμη  του Γρηγόρη Αυξεντίου και των συν αυτώ και άλλων αγωνιστών της ΕΟΚΑ συνεχίζει να συγκινεί και να εμπνέει μεγάλο μέρος των Ελλήνων της Κύπρου. Η Ιστορία μας δεν είναι της μιας στιγμής ή του ενός αιώνα, αλλά, βαθιά χαραγμένη μέσα μας συνεπαίρνει και ανεβάζει πνευματικά, άρα και καθοδηγεί στις αποφάσεις και ενέργειες και πράξεις μας.

Υπήρξαν περίοδοι και προσπάθειες να υποτιμηθεί η θυσία, να ταξινομηθεί και ιεραρχηθεί, πρώτος ο Τσε Γκεβάρα και ύστερα οι άλλοι, και αυτές οι αναιδείς σκέψεις και λόγοι ακούγονταν και σε σχολικές γιορτές, άλλο τι λέγεται σε κάτι κομματικά σεμινάρια....

Τουλάχιστον σιωπή.

Οι πολιτικοί λόγοι, όροι  και λόγια καθοδηγούν σε άλλες ατραπούς, στην προσπάθεια μερικών να εισηγηθούν και να επιβάλουν ανελεύθερες λύσεις στο εθνικό μας θέμα. Όπως ο όρος “πατριωτικός ρεαλισμός”, ο οποίος στην πραγματικότητα σημαίνει την αποδοχή των τετελεσμένων της εισβολής.

Η υπεύθυνη ερώτηση όμως πρέπει πάντα να είναι: Μπορεί να υπάρξει ασφάλεια και ευτυχία στον τόπο μας, αν δεν υπάρχει ελευθερία, αν η Τουρκία συνεχίζει να καταπατά τα εδάφη μας, αν θα παριστάνει την εγγυήτρια της ανεξαρτησίας μας, αν οι έποικοι συνεχίζουν να ριζώνουν στα Κατεχόμενα, αν συνεχίσουμε να αισθανόμαστε βαρύ το χέρι του φόβου και συνεχώς υποχωρούμε, αν δεν τοποθετούμε το κυπριακό ως θέμα εισβολής και κατοχής, άρα ανάγκης απελευθέρωσης;

Μνήμη θυσίας ηρώων, σημαίνει μίμηση ήθους και πράξεων. Αυτοί σίγουρα αγωνίστηκαν για την ελευθερία και μόνη. Εμείς;  

Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου 2024

καφενείον τα Νέα Ελευθέρια

 

Καφενείον τα Νέα Ελευθέρια

Ήταν γνωστός για χρόνια ως ο καφενές του Κάουρα, τον είχε ίσως για εικοσαετία και βάλε, έμενε τις νύχτες εκεί πολλές φορές ο Μιχαλής, έτσι τον φώναζαν, αδελφός του καφετζή, κάθονταν και έξω τα καλοκαίρια πολλοί και μέσα βέβαια, υπήρχε αριστερά το καμαράκι για τους χαρτοπαίχτες, ένα μεγάλο μπιλιάρδο στη μέση, κειμήλιο βαρύ, με τις στέκες τις μπίλιες τα τεμπεσίρια ή τεμεσίνια που τα λέγαμε, τραπεζάκια με το τάβλι τους και στο βάθος ο μεγάλος πάγκος, πίσω του ουτζάκι και τα σχετικά, μια ατμόσφαιρα του καπνού και του καφέ, ως τώρα μένει στη μύτη, ο Παπάκωστας πάντα έξω στη γωνία κοντά στο μπακάλικο του Κυριάκου να πίνει τον καφέ του και να διαβάζει την εφημερίδα, ο δίσκος με τον καφέ και το νερό σε άλλη καρέκλα, ψάθινη.

Ήρθε όμως καιρός να τα παρατήσει ο Κάουρας και ανησυχία μεγάλη έπεσε στη γειτονιά, ήταν και καιροί που χρειαζόταν ένα κεντρικό σημείο να συγκεντρώνονται οι άνθρωποι, οι τούρκοι είχαν ήδη αρχίσει τις φασαρίες στον άγιο Λουκά, έπρεπε να οργανωθεί ο κόσμος, οι άντρες να αναλάβουν την πολιτοφυλακή, κάποιοι να ξαγρυπνούν μη μας κάψουν στον ύπνο. Κι έτσι ο πατέρας έπεισε τη θεία Μαρούλα και τον θείο Αντρέα να αναλάβουν το καφενείο, η μάνα μου στο σπίτι για την ανατροφή του Χριστάκη και όλα τα λοιπά σχετικά.

Γύρω στο 1964 άρχισαν να έρχονται οι πρώτοι οηέδες, Δανοί και Σουηδοί στη γειτονιά, τους άφηναν στις ελεύθερες ώρες να έρχονται στο καφενείο, γεμάτο χειμώνα καλοκαίρι, η θεία τηγάνιζε κρεμύδι και χοτ τοκ και αυγά, τα έβαζε στο φραντζολάκι του Πιτζιολή, και τα τραπέζια γεμάτα, ουίσκι το ποτό, και να τρέχουν τα δρώματά τους το καλοκαίρι και να τους μένει αξέχαστη η διαμονή στην Κύπρο, ήταν ακόμα έστω και με τις φασαρίες η γειτονιά μισός παράδεισος. Το 1974 καταστράφηκε η περιοχή εκεί, μένει στη μνήμη.

Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024

Πόλη που ράγισε, Παναγιώτης Νικολαΐδης

 

Παναγιώτης Νικολαΐδης, Πόλη που Ράγισε, Σμίλη

Η ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Νικολαΐδη “Πόλη που Ράγισε” φωτίζει τη σκληρή και θλιβερή πραγματικότητα της μοιρασμένης από την τουρκική εισβολή Λευκωσίας, συνυφασμένης με την αγαπημένη του και με την ποίηση, σε μια τριάδα ομοούσια.

Μελετημένος ο τίτλος, “που ράγισε”, αναφέρεται στην ιστορική στιγμή παρά στο τετελεσμένο της διαίρεσης, “ραγισμένη”, αφήνοντας ελπίδα και ρωγμή φωτός.

Τα δυο κλωνάρια της πόλης, στη συνείδηση ενωμένα- στην πραγματικότητα χωρισμένα διά της βίας, γεννούν εικόνες αντίθετες ή συμπληρωματικές. “Όπως καταλαβαίνεις επισκέπτη η Λευκωσία έχει δύο όψεις όπως η έρημος είναι η άλλη όψη της θάλασσας.” Οι αγώνες και θυσίες των ηρώων μας όπως και η φύση συνηγορούν στο αίτημα για ενότητα του τόπου και συνοδεύονται από τον έρωτα προς την αγαπημένη γυναίκα και προς την ποίηση, έκφραση του τρισχιλιετούς πολιτισμού μας.

Με στίχους κάποτε στην κυπριακή διάλεκτο ζωντανεύει αναμνήσεις παιδικές ολόφρεσκες, συγκινητικές, μια όαση μέσα στη μεγάλη ερημιά του πολέμου που μερικοί μας παρακινούν να συνηθίσουμε και μ’ αυτήν να ζούμε. Στην αγαπημένη απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο, την έχει μπροστά του  ως το ποίημα στο χαρτί, ένας ολόκληρος κόσμος. “Αγαπημένη, αυτός ο στίχος είναι φτιαγμένος από στάχτη.”

Τους ομότεχνούς του δεν ξεχνά αλλά τιμά, γιατί είναι ο συμπυκνωμένος πολιτισμός μας, αντίδοτο στην επιθετική βαρβαρότητα που έφερε τη δυστυχία στον τόπο και στους ανθρώπους. Το θέμα της διαιρεμένης διά της βίας Λευκωσίας είναι αγκάθι στην πολιτική και πνευματική ζωή. Ο Νικολαΐδης όμως καταθέτει καθαρή τη διαμαρτυρία του για την αδικία χωρίς προσωπεία .

Επιτυχημένες παρομοιώσεις και ποιητικά ευρήματα, παράθεση λέξεων- εννοιών- εικόνες σκληρές εναλλασσόμενες με λυρισμό, λόγος μελετημένα δομημένος ποιητικά, ώστε να αποτελεί τέλειο όλον, κάποτε λακωνικός, σοφός, περιεκτικός αληθειών και ομορφιάς είτε στην κοινή νεοελληνική είτε στην κυπριακή, όταν χρειάζεται, πάντως ζωντανός και ρέων, είτε εσωτερικές καταστάσεις αναλύει είτε εξωτερικές εικόνες περιγράφει, της καθημερινής ζωής στην πόλη του, που την βαραίνει η φωνή του μουεζίνη, δεν παύει όμως να κρατά ψηλά την ελληνικότητά της.

Στέλιος Παπαντωνίου

Σάββατο 24 Φεβρουαρίου 2024

Αντρέας Σύγκελος, Ο Αθάνατος δεν υπάρχει πια

 

Αντρέας Σύγκελος, Ο Αθάνατος δεν υπάρχει πια, Εκδόσεις Επιφανίου

“Ο Αθάνατος δεν υπάρχει πια είναι ένα μυθιστόρημα του Αντρέα Σύγκελου, η ιστορία του οποίου  εκτυλίσσεται στην Κύπρο, για λίγο στην Ελλάδα και στην Αυστραλία, από το 1950 περίπου ως τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα.

Τη βασική γραμμή του διατρέχει ένας μεγάλος έρωτας που δεν ευτύχησε, λόγω της πατριαρχικής συμπεριφοράς του πατέρα της κόρης, αιτίου της δυστυχίας δυο νέων. Περιπέτειες και αγωνίες, συναισθηματικά δοσμένες με ευαισθησία καταστάσεις αγάπης και έρωτα, συγκρούσεις και αποδοχές των χτυπημάτων της μοίρας, φιλία, οικογενειακοί δεσμοί, σεβασμός στον συνάνθρωπο.

Μια τριτοπρόσωπη αφήγηση, με αναδρομές στο παρελθόν ή προδρομικές σκηνές που περιέχουν κύτταρα των όσων θα ακολουθήσουν. Ο ήρωας σε μεγάλη ηλικία αναπολεί και λεπτομερώς αφηγείται τα της ζωής του με περιγραφές τόπων, χρονικών περιόδων, κοινωνικών και συναισθηματικών καταστάσεων.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι ιστορικές σελίδες μιας κρίσιμης για τον τόπο εποχής, αφού ο ήρωας έζησε τις αναστατώσεις του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής του 1974 όντας στρατευμένος. Με τις εμπειρίες του ο συγγραφέας επιβεβαιώνει όσα έχουν γίνει ως τώρα αποδεκτά και από τους μελετητές της περιόδου, και μάλιστα την προδοσία.

Η ζωή στο χωριό και η ζωή στην πόλη, οι χαρακτήρες των ανθρώπων και οι συμπεριφορές τους ζωντανεύουν στο μυθιστόρημα όπως σε κινηματογραφική η ταινία.

Ο ρυθμός του μυθιστορήματος κυλά ανάλογα με τα εκτυλισσόμενα, με επιβραδύνσεις περισσότερο παρά με άλματα, γιατί ο συγγραφέας λεπτομερώς καταθέτει.

Ευχές να συνεχίσει να γράφει, γιατί η πείρα ζωής και η ευαισθησία του είναι πολύτιμοι σύντροφοί του που αποτυπώνονται καθαρά στον γραπτό του λόγο.

Στέλιος Παπαντωνίου

Τετάρτη 21 Φεβρουαρίου 2024

Κυριάκος Ευθυμίου, Προτελευταία Αλήθεια

 

Κυριάκος Ευθυμίου, Προτελευταία Αλήθεια, ποιήματα, Σαιξπηρικόν

Ο Κυριάκος Ευθυμίου είναι ποιητής βαθυστόχαστος, φιλοσοφεί ή διαλέγεται με τον εαυτό του, εισχωρεί στα βάθη του, βοηθώντας και τον αναγνώστη να φωτίσει άγνωστες πτυχές του εαυτού ή δυσερμήνευτες και ανέκφραστες, γιατί ως ποιητής έχει το χάρισμα να εκφράζει σε πυκνότατο και πρωτότυπο λόγο και των άλλων τα σκότη.

Σε ένα μέρος των ποιημάτων του καταθέτει τη δική του προβληματική και μαρτυρία για το Κυπριακό. Έχοντας ζήσει σε ακριτική περιοχή, σε οικογενειακή εστία και θαλπωρή, πονώντας για τα αποτελέσματα και τις αιτίες των παθών μας, ως αληθής και σοφός έμπειρος γνώστης και αναγνώστης της Ιστορίας εκφέρει πολύτιμο λόγο για τη  διχοτομημένη πατρίδα, τον δυνατό αντίπαλο και την εν πολλοίς αδυναμία μας, ταγών και λαού. Θλίβεται ή αντιμετωπίζει στωικά τα πράγματα, αφού η θλίψη του είναι αξιοπρεπέστατη.

Τα πρόσωπα της οικογένειάς του, σεβαστά και αγαπητά, θανόντα αλλά ποιητικά ζώντα, τον μεταφέρουν στο παρελθόν που αντικρίζει διαλογικά.

Δροσερές εικόνες προετοιμάζουν για τις μεγάλες αλήθειες και δομούν με αντιθέσεις ή συμπληρωματικές εικόνες το ποίημα, ένα αυτοτελές κόσμημα. Μια λυρική περιγραφή μπορεί να συνυπάρχει με την σκληρή Ιστορία, και το όλον να κρύβει σκληρές αλήθειες και νοήματασε άλλα επίπεδα.

Ο ποιητής υπήρξε στη ζωή του ηθοποιός, σκηνοθέτης, αναγνώστης ποιημάτων και μελετητής τους, ένας πνευματικός πλούτος που τον συνοδεύει στο έργο του, στο οποίο φανερώνονται οπτικά και οι πιο αφηρημένες έννοιες, θαυμαστό αποτέλεσμα.

Ο μοναχικός συνομιλητής του εαυτού του ξεπερνά τα όρια της εξομολόγησης και λακωνικά εκφράζει την εμπειρική σοφία του αλλά και επιστημονικές αλήθειες για την ύπαρξη και τη γενικότερη Ιστορία μας.

Ο τίτλος της συλλογής προοιωνίζει πως τα γραφόμενα θα είναι αν όχι αποχαιρετιστήριος λόγος το απαύγασμα της μελέτης και εσωτερικής εις βάθος διερεύνησης του ίδιου με γενικευμένες τις αλήθειες, αφού μπορούν να ισχύουν για τον καθένα.

Ο θάνατος αποτελεί αγκωνάρι του όλου οικοδομήματος όπως και η και η τραγικότητα του ανθρώπου και η σιωπηρή αποδοχή της μοίρας ως ανώτερης δύναμης την οποία αποδέχεται ο άνθρωπος ή ύστερα από εσωτερικό αγώνα γνωρίζει και μπορεί πλέον να φωτίσει.

Εκφραστικά, επιτυχημένα εκμεταλλεύτηκε λαϊκές ρήσεις ή εκφράσεις, τις οποίες εξεικονίζει  ζωοποιώντας τες. Η μεγάλη του όμως τέχνη είναι ο σφιχτοδεμένος λόγος, ο ουσιώδης, και η εμφάνιση και εξεικόνιση των αφανών αφηρημένων εννοιών. Από αυτή την άποψη, ο Κυριάκος Ευθυμίου αναδεικνύεται δάσκαλος της ποίησης και γνώστης και τεχνίτης των θεμελιωδών μυστικών της.

Στέλιος Παπαντωνίου