ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ, ΕΠΑΝΟΔΟΣ

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ

ΕΠΑΝΟΔΟΣ 1992

Η ποιητική σύνθεση του Νίκου Πενταρά «Επάνοδος» είναι επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε, γιατί αναφέρεται σ΄ένα θέμα ζωτικής σημασίας για τους Έλληνες της Κύπρου, την επιστροφή στη γη των πατέρων, στις ρίζες της Ιστορίας και του πολιτισμού μας, αφού στα κατεχόμενα εδάφη μας είναι βαθιά χαραγμένη η ελληνική μας ιστορία από τον καιρό των Αχαιών.

Στη σύνθεση αυτή ο ποιητής παρουσιάζεται να δέχεται ένα βράδυ την επίσκεψη ενός άγνωστου νέου που μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε  Έλληνας της Κύπρου που έχει μέσα του την ελληνική μας  ιστορία, τις θυσίες και τους αγώνες των προγόνων μας.

 Στην ερώτηση ποιος είναι ο άγνωστος νέος, η απάντηση είναι «…είμαι ο πρώτος εκ των Μυκηναίων που κατοικήσανε την Κύπρο τη Β΄ χιλιετηρίδα π. Χ. ο πρόγονος του Ευαγόρα, του Ρε Αλέξη, του μοναχού Ιωαννίκιου  και του Κυριάκου Μάτση, ο πρόγονός σου ποιητή… Με σπαραγμό ψυχής βλέπω τους εν δουλεία απογόνους μου κι επιθυμώ να τους ελευθερώσω και να τους ανεβάσω πάλι στην Αχαιών Ακτή.»

Η επανεγκατάσταση των προσφύγων στις εστίες τους θεωρείται πρώτιστο καθήκον των νεοτέρων και ανατίθεται στον ποιητή ο ρόλος του Μωϋσέως, να οδηγήσει δηλαδή το λαό στις ρίζες του, στα χώματά του, στην Αχαιών Ακτή, στην Ακανθού.

Ο ποιητής παίρνει κριτική θέση απέναντι στην έλλειψη προγραμματισμού, στα συνθήματα στα κενά λόγια και στα κλωνάρια της ελιάς.

Ο κατακτητής είναι αδίστακτος. Κι ακολουθεί ένα ερώτημα που πρέπει πολλούς να προβληματίσει: «Πρόγονέ μας Μυκηναίε, δείξε και φανέρωσε αν ο κατακτητής μας θέλει την απελευθέρωσή μας κι επιθυμεί το γυρισμό μας στην Αχαιών Ακτή.» Όσο ποιητικό κι αν είναι το ερώτημα δεν παύει να είναι τραγικά αληθινό. Ο ποιητής συλλαμβάνει ήδη από το 1992 την ψυχική μεταστροφή μερικών ελληνοκυπρίων και την αναπόφευκτη καταστροφή.

Ακολουθεί η υπόμνηση των αγώνων των Ελλήνων της Κύπρου, με τη Μαρία τη Συγκλητική και τους θυσιασθέντες το 1821. Ο ποιητής αδυνατεί να φέρει σε πέρας την αποστολή του, να οδηγήσει το λαό του στα χώματά του, οπότε, στην επόμενη ενότητα,  παρουσιάζεται ο πατέρας του ποιητή που τον περιλούζει με τα κατάλοιπα του μυκηναϊκού στην Κύπρο πολιτισμού. «Σου μεταγγίζουμε το φως ` το φως το αληθινό που θα φωτίζει την καρδιά σου και τη σκέψη σου για την επάνοδο στην Αχαιών Ακτή» λέει ο πατέρας.

Το τελευταίο μέρος: « Έχοντας για σώμα- αντί για σάρκα και οστά- το φως το αληθινό που μου μετάγγισαν τα ειδώλια, παίρνω τον αμφορέα και ξεκινώ ` πάω στους εν δουλεία που, καθώς με βλέπουνε με τέτοιο σώμα και με τον αμφορέα, κάποιος χιμάει κατά πάνω μου, τον παίρνει από τα χέρια μου με βία και μου τον φέρνει στο κεφάλι. Άσαρκο καθώς είναι, τίποτε δεν παθαίνει, ευτυχώς, ο αμφορέας όμως, δυστυχώς, γίνεται θρύψαλα, τα ειδώλια σκορπίζονται στο χώμα, το βάζουν έντρομα στα πόδια κι εξαφανίζονται.»

Η καταστροφή του πολιτισμού και της ιστορίας μας στα υλικά τους λείψανα μπορεί να είναι πραγματικότητα, όμως το ελληνικό φως δεν είναι υλικό` άυλο ως είναι φωτίζει τις σκέψεις και αποφάσεις των ποιητών και πνευματικών ανθρώπων που έχουν μέσα τους βαθιά την ελληνική μας Ιστορία και το καθήκον απέναντί της.    

ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΠΟΙΗΣΗ ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ 2

ΠΟΙΗΣΗ ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ 2

Η ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΦΑΣΗ 1988

Στη συλλογή αυτή εκδιπλώνεται η ποιητική ευαισθησία και ανθρωπιά του Νίκου Πενταρά από την επαφή με τη φύση και το Θεό. Ευκαιρίες καθημερινές δίνονται στον ποιητή να θαυμάσει τον κόσμο και να εκφραστεί. Μια συλλογή που επιβεβαιώνει πως ο ποιητής δοκιμάζει τις δυνάμεις του σε διάφορα στιχουργικά είδη. Έμφαση δίνεται στη δομή των ποιημάτων και στις εικόνες που μεταδίνουν την ομορφιά και μουσικότητά τους συνταιριασμένες με τις ψυχικές καταστάσεις του ανθρώπου- ποιητή.

Αναζήτηση

Ο αγώνας για την εύρεση του πολύτιμου συνεχίζεται παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες. Εικόνες θαλάσσης, καταδύσεις, φουρτουνιασμένη θάλασσα, βράχια, σκοτάδι, ψάρια στο βυθό, που εκφράζουν τις δυσκολίες αλλά και την αποφασιστικότητα για διερεύνηση και εύρεση του πολύτιμου.

Πριν εφησυχάζαμε

Δομημένο στη θέση και αντίθεση, το ποίημα στο πρώτο μέρος παρουσιάζει την ευμάρεια με τις εικόνες του φορτωμένου καραβιού, των καρποφόρων δέντρων, των λουλουδιών στο νεόκτιστο σπίτι. Στο δεύτερο μέρος το μοτίβο «Έπρεπε να υπολογίσουμε τον ερχομό των δίσεκτων καιρών..»

Περιπλάνηση

Η διαίρεση του νησιού δίνεται με εικόνες χωρομετρών που έβαλαν οροθέσια και συρματοπλέγματα. Χωρίστηκαν οι δυο κοινότητες (κόκκινο- γαλάζιο) με πόνο και δάκρυ, ενώ οι πολίτες, ύστερα από το κακό, «περιπλανιόμαστε αναζητώντας τη χαμένη  ταυτότητα.»

Απόγνωση

Οι αντιθέσεις, κύριο χαρακτηριστικό γενικά της ζωής αλλά και ειδικά της ποίησης του Νίκου Πενταρά, παρουσιάζονται με το μαχαίρι και τη μυγδαλιά, το φίδι και το περιστέρι, το βάλσαμο και το φαρμάκι. Η σύνοδος των αντιθέτων οδηγεί τον ποιητή στο ερώτημα «γιατί μου παίρνουν τη χαρά και με κερνούν φαρμάκια;»

Γεγονός

Κι αν δεν είναι παραμύθι κι είναι γεγονός, αντικατοπτρίζει ποιητικά πραγματικότητες. Ο γερο Νικολής σ’ ασβεστοκάμινα και νταμάρια του Πενταδάχτυλου, διώχτηκε από το σπίτι, όπως χιλιάδες άλλοι. Κοιτά τον Πενταδάχτυλο κι αναπολεί, αλλά τα κτίρια που κτίζονται  του κρύβουν τη θέα. Ένας διπλός πόνος δοσμένος και πάλι με τη θέση και την αντίθεση.

Μια μια ταυτότητα

Η δημιουργία πολιτισμικής ταυτότητας (χιλιάδες χρόνια πάλευε) κι η πρόγνωση της καταστροφής της με τον πόλεμο του ΄74.

Στο ποίημα οργανικά δεμένες δημοτικές μουσικές φράσεις: «Σήμερα αλλάσσει ο ουρανός σήμερα αλλάσσει η μέρα» και η λαϊκή σοφία : «Παρά κτήμα πουλημένο κάλλιον κτήμα ξειλημμένο.»

Απόφαση

Το ποίημα μπορεί και να αποδοθεί με τη φράση «πού μπορεί να οδηγήσει η απελπισία.» Με την εικόνα της θλιμμένης μάνας που έχασε πατρίδα και παιδιά, απαρηγόρητη αποφασίζει να φτάσει στα άκρα : «Μα βλέποντας πως έτσι αργούσε το καράβι που περίμενε, έβαλε σ’ όλα πυρκαγιά κι ανέβηκε σ’ απόκρημνη βουνοπλαγιά να βρει τους αετούς και τα γεράκια να της δανείσουν τα φτερά τους, για να μπορέσει να πετάξει στην κουρσεμένη της πατρίδα, στο Βορρά…» Μια δυνατή σύλληψη.

Πότε θα φτάσει;

Ολιγόστιχο ποίημα στηριγμένο στο δίστιχο «Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι» με τις εποχές να συμβολίζουν αντίστοιχα την ελευθερία και τη σκλαβιά της πατρίδας, τα δίσεχτα χρόνια. Και το ερώτημα : «Πότε θα φτάσει ο τρύγος επιτέλους;»

Το σκουριασμένο τόξο

Περιεκτικότατο μικρό ποίημα δέκα στίχων με ρυθμό και ομοιοκαταληξία. Μεγάλες αλήθειες για την καταστροφή της πατρίδας και τη δική μας στάση. (Με το σκουριασμένο τόξο του παππού κληρονομιά, προσπαθούμε να διώξουμε τους ξένους που τρυγούν το μέλι.) Μικρές σκηνές, μεγάλες αλήθειες.

Επίκληση

Μια προσευχή στον Κύριο, τον οποίο θυμόμαστε μόνο στις δυσκολίες, δοσμένες με εικόνες καταστροφής, εμείς οι αχάριστοι και άφρονες.

Κοιτάζω το ποτάμι

Μια νέα όψη της θεματικής του Νίκου Πενταρά, το οικολογικό πρόβλημα, με τα βρώμικα νερά, τις καμινάδες, τους μαύρους καπνούς. Στο κέντρο του ποιήματος η διαμαρτυρία και ευθύνη του ποιητή, επιβεβαίωση της παρατήρησης πως ο ίδιος νιώθει υπεύθυνος για ό, τι κακό συμβαίνει στον κόσμο μας, μια ηθική στάση. 

Συμβουλές ιδανικού εμπορευομένου

Ο συμφεροντολογικός κόσμος μας δοσμένος σε προτρεπτικό ειρωνικό β΄ πληθυντικό. «Κύριοι, μην ξεχνάτε…»

Τα καταγώγια

Μια εισήγηση, να αλλάξουμε τον τρόπο θέασης των πραγμάτων, ίσως επιτύχουμε τη γνησιότητα.

Χωρισμός

Ο πόνος του χωρισμού δοσμένος με ιστορικά του Γόρδειου δεσμού στοιχεία.

Ματαιότητα

Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, αφού ο θάνατος θα αφανίσει και σπίτια και κήπους. Και πάλι μπορούμε να επαναλάβουμε πως ο ποιητής φιλοσοφεί, βιώνει, συλλαμβάνει και εκφράζει βαθιές κι αιώνιες αλήθειες, με τον τρόπο του, με το προσωπικό τους ύφος.

Μετακομίσεις

Το δέσιμο του ανθρώπου με το σπίτι, ένα θέμα πανανθρώπινο, αλλά με ειδικό βάρος για τον Έλληνα της Κύπρου και γενικά για τον άστεγο.

Δεν έλαχε

Ωραία ποιητική εικόνα που αποδίδει το «εξ όνυχος τον λέοντα» με την Τριανταφυλλιά προσωποποιημένη και την Άνοιξη, το μέρος και το όλον, σε πλάγιο λόγο.

Επικοινωνία

Η ευαισθησία του ποιητή κι η ανάγκη επικοινωνίας βρίσκει καταφύγιο στη μουσική, στην κιθάρα, στις μελωδίες. 

Στον πατέρα

Δομημένο στο εγώ και στο συ, στον ποιητή και στον πατέρα, το ποίημα αντιθέτει ή παραθέτει, τη θλίψη του παιδιού με τα βάσανα του πατέρα, τα λουλουδένια παιδικά χρόνια με τις πίκρες του πατέρα, τα παράξενα της μοίρας με τις ελάχιστες απολαύσεις, το σκοτάδι που πνίγει το γιο με την καλοσύνη του πατέρα «που δεν μπορεί κανένας ουρανός να τη χωρέσει…»

Μάνα

Γυμνάσματα σε διάφορα στιχουργικά είδη περιλαμβάνονται στα ποιήματα του Νίκου Πενταρά, απόδειξη πειραματισμών και εργατικότητας, εφευρετικότητας, διαρκούς προσπάθειας.

Εγκωμιαστικό

Ένα πραγματικό ποιητικό εγκώμιο, έμπνευσης και τέχνης με ύψιστη την τελευταία στροφή, δείγμα της τέχνης του Πενταρά: «Αν δεν ήσουν εσύ ίσως να μη γνώριζα τι είναι φως τι άνοιξη τι μουσική. Ίσως να μην είχα προζύμι για τα ψωμιά που ζυμώνω με τ’ αλεύρι των μουσών και τα ψήνω στο φούρνο που τον πύρωσε η ύπαρξή σου…» Η συμπύκνωση και συνένωση του υλικού και πνευματικού κόσμου, του άρτου της ζωής και της μουσικής.

Σ΄εκείνη με τ’ άσπρο αδιάβροχο

Είναι μερικά στίγματα στην ποίηση, ένα άσπρο αδιάβροχο εδώ, που μπορεί να είναι μοτίβα ή μουσικές φράσεις επαναλαμβανόμενες, αφήνουν όμως στον αναγνώστη τη σφραγίδα τους.

Σ’ ένα λουλούδι

Η συμπύκνωση του ανθρώπινου πόνου και της μοναξιάς, δοσμένη μέσα από ένα μοναχικό λουλούδι που αναζητά τους άλλους κι όμως δε βρίσκεται κανείς να το συντροφέψει ή να το οδηγήσει στον κάμπο «με τις ανθισμένες μυγδαλιές να πάρει λίγο από το χρώμα τους… Ποτέ κανένας.»

Ο ύμνος της αγάπης

Φιλοσοφημένο. ‘Επαψε πια ο δασκαλισμός. Σοφότερος ο ποιητής δίνει τα βαθιά νοήματα ποιητικά προκαλώντας τον προσεκτικό αναγνώστη να διερευνήσει και να προβληματιστεί,

Σκέψεις σε μια παραλία

Η έξοδος του εγώ στα φυσικά όντα και φαινόμενα βυθίζεται στις απαρχές της λυρικής ποίησης. Η ψυχή μοιάζει με παραλία που δέχεται και το λυσσασμένο κύμα και τον στοργικό αφρό της θάλασσας.

Η ταβέρνα στη γωνιά

Η απουσία του ανθρώπου, «το παιδί που πήγε στο δάσος για αγριολούλουδα» αντανακλά στο συγκεκριμένο χώρο, στη γωνιά της ταβέρνας με τη μουσική υπόκρουση κιθάρας. Η θλίψη, «ο άνεμος και τ’ αηδόνια θρηνούν για το παιδί.» Η παρουσία και απουσία του ανθρώπου δοσμένη μέσα από τη φύση και τον ανθρώπινο πολιτισμό απηχεί τα συναισθήματα του ποιητή: «Το δάκρυ θόλωσε τα μάτια της θύμησης.»

Ανομβρία

Μια συνήθης για την Κύπρο κατάσταση ζωγραφίζεται με τα στοιχεία της φύσης διψασμένα, νεκρά, πετρωμένα. Η ποίηση ζωγραφιά ομιλούσα.

Ηλιοβασίλεμα

Εικόνες της φύσης, ζωγραφιά και μουσική, επιδρούν στην ψυχή που χαίρεται την ομορφιά κι αισθάνεται ευφρόσυνα διαλαλώντας τη χαρά της.

Ακάμας

Τρία μέρη ποιητικά για τον Ακάμα από έναν άνθρωπο που τον έζησε από κοντά και ξαναβρίσκει την ψυχική γαλήνη κοντά στη φύση και τους ανθρώπους του. Στο τέλος, η επιθυμία του ποιητή να μοιάσει με τον Ακάμα αποκαλύπτει την αγαθή προαίρεση του ανθρώπου να προσφέρει στους άλλους ειρήνη, χαρά και γαλήνη. Επιστροφή του ανθρώπου στις ρίζες του και στις ρίζες της ζωής, στον επί γης παράδεισο.

Αναγέννηση

Αποκαλύψεις θρησκευτικών βιωμάτων βαθύτατων, αληθών, σεβαστών, που με το ολιγόστιχό τους αποστομώνουν για την ειλικρίνειά τους.

Ύστερη προσπάθεια

Ιστορίες της ζωής γεμάτες αγάπη για τον άνθρωπο και τα πλάσματα της φύσης. Ο χρόνος που αλλάζει τον άνθρωπο και φέρνει στην επιφάνεια τις αγαθοποιές γωνίες του.

Ταπεινό

Το ποίημα που φανερώνει ολοκάθαρα το χαρακτήρα του ποιητή και την πραγματική θέση της ποίησης στη ζωή του.

«Δεν ζηλεύω τα φανταχτερά μα ψεύτικα στολίδια της ζωής ούτε ποθώ τα πλάνα της  χαμόγελα` μου φτάνουνε τα ταπεινά μα σίγουρα τ’ αληθινά κι ας είναι σκυθρωπά τα κερδισμένα με σκληρό μα τίμιο αγώνα. Παρά να γίνω οροφή και να σαπίσω καλύτερα να μείνω πάντα πάτωμα γερό δοσμένος στην αγκάλη της Μητέρας Ποίησης σαν οι σκληροί καιροί με δέρνουν. Δεν θέλω να με πούνε ποιητή μεγάλο οι φειδωλοί του έργου μου κριτές` μ’ αρκεί που βρήκα στη ζωή την Ποίηση καταφυγή…»

Ένας τρόπος για να πλησιάσει ένας μια ποιητική συλλογή είναι να τη μελετήσει και να καταγράψει σε γενικές γραμμές τις εντυπώσεις ή παρατηρήσεις, να κρίνει αν πλησιάζει ή απομακρύνεται από τις δικές του αισθητικές αντιλήψεις, να αποκαλύψει τις ομορφιές ή τα χάσματα, τις αδυναμίες ή τις πρωτοτυπίες της, την προσφορά της στην ποίηση.

Καταγράφοντας τις δικές μου παρατηρήσεις –θετικές ή αρνητικές- σε κάθε ποίημα, πιστεύω -ως δάσκαλος που είμαι- πως συνεισφέρω στην ανάγνωση των ποιημάτων του Νίκου Πενταρά και από άλλους, γι’ αυτό την εργασία μου τη θεωρώ μια εισαγωγή στο έργο του ποιητή και όχι κριτική αποτίμησή του.

ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΠΟΙΗΣΗ ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ 1

ΠΟΙΗΣΗ ΝΙΚΟΥ ΠΕΝΤΑΡΑ

ΜΗΝΥΜΑΤΑ 1981

Όπως φανερώνει ο τίτλος της συλλογής ποιημάτων του Νίκου Πενταρά «Μηνύματα» ο ποιητής μέσω των στίχων του στέλλει μηνύματα στους αναγνώστες του, παραγγέλλει, διδάσκει, προτρέπει για το καλύτερο, ύστερα από τη δοκιμασία της Κύπρου το 1974.

Μηνύματα

Μηνύματα των νεκρών αγωνιστών, των κουρσεμένων εκκλησιών πικραίνουν τον ποιητή. Ζητούν εξηγήσεις για την κατάντια. Η αναισθησία και μικροψυχία κάνουν τον ποιητή να ντρέπεται. «μηνύματα, μηνύματα και μνήματα μηνύματα και μνήματα από δικά μας κρίματα μου συνταράζουν τα αισθήματα.»

Ποίημα με μερικές ομοιοκαταληξίες, ελεύθερο στίχο, πεζολογικό εν πολλοίς, που εκφράζει όμως την πίκρα για την εν Κύπρω κατάσταση και κατάντια.

Νύχτα δίχως άστρα και φεγγάρι

Όπως ο τίτλος δηλοί, η ζωή στην Κύπρο μοιάζει νύχτα δίχως άστρα και φεγγάρι, κανένα φως στον ορίζοντα, παρά μόνο ο θάνατος κι η φρίκη του πολέμου βασιλεύουν. Στο τέλος το ελπιδοφόρο: «Ένας γκιώνης κάρφωσε την πίκρα του σε ψηλό καμπαναριό και περιμένει, περιμένει με λαχτάρα να σημάνει τη χαρμόσυνη καμπάνα της αυγής.» Η επανάληψη της λέξης «νύχτα» κι η αλληλοδιαδοχή των εικόνων δημιουργούν την ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία ακόμα κι η ελπίδα φαίνεται ανάμικτη με την πίκρα.

Το πλάνο καλοκαίρι

Η αντιφατικότητα της εποχής του καλοκαιριού, το οποίο για την Κύπρο στάθηκε θανατηφόρο το 1974. Καλοκαίρι από τη μια αλλά μνήμες θανατηφόρα φίδια από την άλλη. Επιτυχημένη η συμπλοκή των αντιφατικών εικόνων: «αγγελική ματιά στο μέτωπο της πίκρας μας αναλαμπή στα παγερά σκοτάδια μας, εσύ που σκέπαζες τη γύμνια της ελπίδας μας, πώς καταδέχτηκες να καταστρέψεις τα καταπράσινα λειβάδια των ονείρων μας;»

Πες μου, γιατί;

Λιγόστιχο ποίημα με τον πόνο για την καταστροφή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, που μας ψέγει, γιατί την αφήσαμε στο έλεος του κατακτητή. Στο μισό ποίημα παρελαύνουν οι λογχισμένες Παναγιές,  δακρυσμένα αγάλματα και άλλα στοιχεία του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού της Κύπρου, ενώ στο τέλος επαναλαμβάνεται το ερώτημα: Πέστε μου, γιατί μας αποστρέφεστε, δεν μας κοιτάτε, γιατί; Ο ποιητής αισθάνεται υπεύθυνος  για την κατάσταση του κατεχόμενου κατεστραμμένου πολιτισμού μας.

Όπως…

Με τέσσερις στροφές κι επαναλαμβανόμενα μοτίβα, «όπως κι αν το πούμε, γράψουμε, σκεφτόμαστε, πιστεύουμε, στολίσουμε, καμουφλάρουμε, ό, τι κι αν πιστεύω ή πιστεύεις, δεν έχει σημασία.» Η πραγματικότητα είναι πως ο εχθρός είναι εντός, ζητά τον αφανισμό μας, και πρέπει να τον παλέψουμε όλοι. Τεχνική και δομή του ποιήματος πολύ καλή.

Πεζοπόροι

Εικόνες καταστροφής τόπων και ανθρώπων πονεμένων. Ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι, σε πρώτο πληθυντικό γενικής σύλληψης. Ο ποιητής εκφραστής του πόνου του συνόλου.

Χωρίς

Ποίημα που συμπυκνώνει την κατάντια των Ελλήνων της Κύπρου που διαδηλώνουν ή ρητορεύουν χωρίς όραμα για τη λευτεριά κι αναπαύονται στις κούφιες υποσχέσεις και ψηφίσματα. Τρεις στροφές με ομοιοκαταληξίες.

Ποιοι στ΄αλήθεια νοιάζονται;

Ένα επιτυχημένο ποίημα των αντιφάσεων μέσα στις οποίες ζούμε στην Κύπρο μετά το 1974. Νεκροί και καταναλωτισμός, αντίσκηνα και πολυτελής διαβίωση, αγνοούμενοι και διασκέδαση. Αντιθέσεις διαλογικά βαλμένες, μια πικρή κριτική καταστάσεων πραγματικών.

Απάτη

Η διαλεκτική θέση αντίθεση και σύνθεση διακρίνει τη δομή του ποιήματος. Στην αρχή ελπίδα, ύστερα ψυχρότης και τέλος πόνος για την απάτη.

Ο Νίκος Πενταράς είναι μάστορας στη δομή των ποιημάτων και στη συγγραφή σε παραδοσιακούς στίχους και στροφές με εικόνες που μιλούν στους πολλούς.

Αναμονή

Η ίδια διαλεκτική δομή, λίγο παραλλαγμένη: Η μετατροπή του φόβου σε θάρρος, οι κακουχίες γίνονται όνειρο αλλά χωρίς αποτέλεσμα, αφού ως Οδυσσείς δεν βλέπουμε «καπνόν αποθρώσκοντα γαίης…»

«Παρηγοριά»

Ένα μυρμήγκι προσπαθεί να παρηγορήσει μια λεμονιά που έχασε τα άνθη της στην καταιγίδα, λέγοντας πως αυτό θα της τα φέρει πίσω. Σαν μύθος ή παραμύθι. Ο ποιητής αν θέλει να είναι ποιητής πρέπει να κατασκευάζει μύθους. Ο αδύνατος παρηγορεί τον πάσχοντα με λόγους και με υποσχέσεις μη πραγματοποιήσιμες.

Το περιστέρι, το καράβι, ο ποιητής

Ο τίτλος επιβεβαιώνει τη διαλεκτική δομή του ποιήματος: ειρήνη, ταραχή κι ο ποιητής θεατής της τραγωδίας.

Το ποίημα φανερώνει τον τρόπο θέασης των πραγμάτων από τον ποιητή:είναι ο θεατής της τραγωδίας, που καταγράφει τον πόνο και την πίκρα.

Ζητούμε βοήθεια

Άνθρωποι πονεμένοι ζητούν βοήθεια και αντ’ αυτής χάχανα και κοροϊδίες. Επιλογικό «Ζητούμε βοήθεια.»

Χαμένη προσπάθεια

Άγονες προσπάθειες να συλληφθεί η άνοιξη, το χελιδόνι, στο τέλος όμως η προτροπή για ελπίδα, πολύ φιλικά δοσμένη: «Έλα όμως τώρα… Μην κάθεσαι πια πίσω απ’ το παραθύρι που βλέπει τη θλίψη… Μη βαδίζεις πια στον κόσμο με μοναδικό σύντροφό σου την πικρή ανάμνηση της περασμένης άνοιξης. ‘Ελα… Μη μελαγχολείς… Κάνε κουράγιο. Θα ρθεί και άλλη άνοιξη.»

Αδιαφορία

Όπως το ποίημα «Ο Βράχος και το Κύμα» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, έτσι κι εδώ με λίγους στίχους ο ποιητής επανέρχεται στη θέα του κύματος που μάχεται να γκρεμίσει το μεγάλο βράχο. Πίστη κι ελπίδα που υπάρχει στα βαθύτατα της ψυχής κι ας μην την συλλαμβάνουν πολλοί.

Ξεπρόβαλες

Εικόνες θλίψης και μνήμης μιας χαμένης ζωής. Ένα ωραίο ποίημα που ενώ μετρικά οδηγεί σε γνώριμους στίχους συνεχίζει με ανατροπές. «Ξεπρόβαλες απ’ το θλιμμένο παραθύρι την εποχή που δέναν οι καρποί με την καρδιά σαν τον κορμό καμένου ελατιού…»

Εγκατάλειψη

Σκοτεινιά, μοναξιά. «Φτιάχνουμε με τα δάκρυά μας αλυσίδες για να πνίξουμε την θλίψη και τον πόνο.» Παράξενη εικόνα με τη χρήση των σιδερένιων αλυσίδων και τη φράση «πνίγω τον πόνο» να παίρνει διπλή σημασία, της εικόνας του πνίγω με αλυσίδες και της συνήθους φράσης «πνίγω τον πόνο στο κρασί».

Αγωνία

Επιγραμματικό:

«Σκλαβωμένοι – σαν πουλιά- σέρνουμε τα φτερά μας.

-Θα πετάξουμε καμιά φορά στα πελάγη που ποθούμε;»

Η αδυναμία των ποιημάτων είναι πολλές φορές η διακοπή της ροής των εικόνων με παρεμβολή φράσεων πεζού λόγου. Η δυσαρμονία ανάμεσα στην εικόνα και στο λόγο. Για παράδειγμα «σέρνω τα φτερά σαν πουλί σκλαβωμένο». Η εικόνα «σέρνω τα φτερά», άρα μεγάλα και βαριά, αδύναμος εγώ,  κατά τη φράση σέρνω τα πόδια, ανάμιξη εικόνας και συνήθους φράσης. Ανισορροπία υπάρχει και ανάμεσα στο «σκλαβωμένοι σαν πουλιά», γιατί η λέξη σκλάβος οδηγεί σε ανθρώπους και όχι σε πουλιά, για τα οποία δε χρησιμοποιείται η φράση σκλαβώνω πουλιά. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο ποιητής δε λειτουργεί μόνο εικονικά αλλά πρώτα συλλαμβάνει ένα νόημα,  και ύστερα το επενδύει με τις εικόνες. Η ανάμιξη λόγου και εικόνας παρατηρείται και στο επόμενο δίστιχο «θα πετάξουμε»: εικόνα, «καμιά φορά»: φράση που φανερώνει αδημονία. «Στα πελάγη»: εικόνα.  «Που ποθούμε»: ρήμα πεζού λόγου, επιθυμίας σημαντικό.

Αναμονή του λυτρωμού

Ωραίο ποίημα, όμορφες εικόνες αντιθέσεων: περιστέρια και ματωμένα χέρια, πληγές και χαμόγελα στον πόνο, «Τ’ αχνάρια σου στην αμμουδιά φαντάζουνε με ροδοπέταλα στρωμένα για να περάσει μεγαλόπρεπα ο λυτρωμός.» Οπότε οι αντιφάσεις αποτελούν  χαρακτηριστικό της ομορφιάς των ποιημάτων, με τις εικόνες να αντιπαλαίουν ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία.

Προσπαθούν

Και πάλι η αντιθετική δομή των ποιημάτων: Στις δύο πρώτες στροφές: άλλοι προσπαθούν να μας κάνουν να ξεχάσουμε τα σκλαβωμένα χώματά μας, άδικα όμως, γιατί εμείς δεν θα «προδώσουμε το Θεό που’ ναι μέσα μας.» Επιβεβαιώνεται και πάλι ο τίτλος της συλλογής «Μηνύματα». Ο ποιητής ως εκφραστής ενός παθόντος και αγωνιζόμενου λαού, μιλά για την καταστροφή αλλά και για τους  αγώνες και την ελπίδα δικαιοσύνης.

Ποτέ να μη ξεχνούμε

Για να επιτύχουμε την επιβίωση «Ποτέ να μην ξεχνούμε την αιτία του ναυάγιου μας και να διατηρούμε πάντοτε γεμάτη τη στάμνα του κουράγιου μας.» Ομοιοκατάληκτο, με ανάμιξη του λογικού με το εικονικό. «Ναυάγιο» εικονικό, «στάμνα» εικονικό, αλλά «ποτέ να μην ξεχνούμε την αιτία» λογικό, «διατηρούμε πάντοτε» λογικό-πεζολογικό. Η λύση θα ήταν εικονική ποίηση σε όλο τα πλάτος και βάθος.

Το τελευταίο ποίημα της συλλογής

Στον αδελφό μου άνθρωπο

Το παραθέτω ολόκληρο, δείγμα της ποίησης του Νίκου Πενταρά

1.       Αδελφέ μου, Ο Θεός δεν είναι φάρμακο των γερατιών και των δύσκολων στιγμών. Πρέπει να τον έχεις πάντα μέσα σου πάντα να τον ζεις…

2.       Αδελφέ, Σημασία δεν έχει να ξέρεις τις δέκα εντολές. Σημασία έχει να τις εφαρμόζεις.

3.       Αδελφέ μου, η ανθρωπιά τελειώνει εκεί π’ αρχίζει τα’ άδικο συμφέρον.

4.       Αδελφέ μου, χέρι φωτιά ανθρωπιάς στα καλντερίμια φως γελαστής χαραυγής στα συντρίμια.

5.       Αδελφέ μου, Μπορεί να κάνει πίστωση το δίκιο όμως ποτέ του δεν ξεχνά. Και όταν πρόκειται να τα ζητήσει τα θέλει όλα μετρητά…

                   

Γενικά η συλλογή ποιημάτων του Νίκου Πενταρά Μηνύματα φανερώνει έναν άνθρωπο υπεύθυνο, που πονά για το σύνολο και πάσχει για το κοινό καλό, θεωρώντας χρέος του να εκφράσει με το στίχο, τις εικόνες, τη δομή και τεχνική των ποιημάτων του θέσεις καθοδηγητικές και κατευθυντήριες προς τους συνανθρώπους του.

Ο Ιππόλυτος η Ακκιντζίτη και η Αρτεμι-άδη

Ο Ιππόλυτος, η Ακκιντζίτη και η Αρτεμι-άδη

Του Στέλιου Παπαντωνίου

Η Ακκινζτίτη (κατά το Αφροδίτη) και η Αρτεμι-άδη (κατά το Αρτέμιδος ανάστασις) ποθούν μετά πάθους τον Ιππόλυτον. Ως εκ της θέσεώς των όμως - προεδρεύουσι των κοινοτήτων των ελαχίστων και των πλείστων - αποφασίζουσι να εξισώσουν τα αρνία των εις βάρος των πλείστων και υπέρ των ελαχίστων, διότι η μήτηρ των ελαχίστων έδραξε την ευκαιρία άφρονος πραξικοπήματος ολίγιστων των πλείστων και αντιδημοκρατικών χουντικών ελλαδιτών χαφιέδων και εισέβαλε μετά βίας εις την αυλήν των πλείστων, κατακρεουργώντας αθώας ψυχάς και σουβλίζοντας ώσπερ αρνία επί τεσσαρακονταετίαν εις στρατιωτικήν πυράν, ήτις απεκλήθη ειρηνευτική, μέχρις ότου η Ακκιντζίτη την απεκάλεσε «πόλεμον» και πολλά αρνία των πλείστων εχάρησαν χαράν μεγάλην, διότι εγεννήθη εν τοις ελαχίστοις σωτηρία ονόματι Ακκιντζίτη, ήτις και θέλει οδηγήσει ελαχίστους και πλείστους εις την ειρήνην και την ευημερίαν, διά του διαμοιρασμού των αερίων του νότου και όχι του βορρά των ελαχίστων, διά της μεθόδου γενικώς του «τα δικά σας δικά μας και τα δικά μας πάλι δικά μας.» Ολόκληρος ο βορράς της ξηράς και της θαλάσσης διά τους ελαχίστους και ο μισός νότος της ξηράς και της θαλάσσης διά τους πλείστους, διότι, πλην των ελαχίστων και της μητρός των, επιθυμούσι να έχουσι λεοντομερίδας οι απόγονοι του λεοντόκαρδου εκείνου, οι μάγειροι των μαγειρείων, οι μαϊστορες των αποτροπαίων εγκλημάτων φόνων και απαγχονισμών νεανίσκων πατριωτών των πλείστων κατά την ένδοξον εποχήν.

Η Αρτεμι-άδη εμβάλλει πόθον, τι λέγω, οίστρον, εις τους δησοπλήκτους και ακελοπλήκτους θιασώτες της, να επιζητήσουν τάχιστα τον διαμοιρασμόν του Ιππολύτου, διά να μην υπάρχει μόνον η μεγαλοψυχία της αλλά και να φαίνεται ακόμη και εν τω εν Σαλαμίνι θεάτρω (κακοχρονά’ χει) και, αφού δεν έλαβε τον βραβείο Νόμπελ ειρήνης η προκάτοχός της Χριστοφίνη, να  δικαιούται αυτή και η Ακιντζίτη να παραλάβουν εκ Διός το πολυπόθητον. Προς τούτο συνήγειρε η Αρτεμι-άδη και τον σύλλογον των ιερέων της Αρτέμιδος, όστις «ενθουσιωδώς», ως ελέχθη ότι ελέχθη, εδέχθη τας διαδικαστικάς του ίσου και αδίκου διαμοιρασμού εξηγήσεις.

Τις ήκουσε ισότητα των ελαχίστων με τους πλείστους; Τις ήκουσε ειρηνευτικήν επίθεσιν θανατηφόρον και ζημιογόνον επί πάσης της γης να διαιωνίζεται, τεσσαρακοστόν πρώτον ήδη έτος, και η εξ Ευρώπης κυρία επισκέπτρια επί της Ειρήνης και Ασφαλείας να λέγει λόγους  περί ειρήνης και ασφαλείας και να μην διερωτάται, διατί, αχ διατί, να μην ανοίγει το στοματάκι της διά την χανούμ μητέρα των ελαχίστων, εγκληματικήν φυσιογνωμίαν και καταστροφέα των πλείστων; Τις ήκουσε πολλούς των πλείστων να εγκωμιάζουσι την Ακκιντζίτην ως ετέραν θεάν, ανομοίαν των προϋπαρξασών αυτής, ενώ δεν υπολείπεται πράγματι τριχός από αυτάς;

Ο Ιππόλυτος πάσχει, οι ιππόλυτοι γενικώς αναμένουσι λύσιν, αλλά, ως ορθώς λέγουσι οι την Αρτεμι-άδην πρόεδρον έχοντες και νουν έχοντες, η λύσις πρέπει να είναι δικαία, ευρωπαϊκή, όχι λόγοις, αλλά έργοις: οι πλείστοι να δικαιούνται ελευθερίας όσοι οι κατοικούντες την Ευρώπην, ελευθερίας εγκαταστάσεως όπου ήθελον, διακινήσεως όπου ήθελον, οικονομικάς, κοινωνικάς και πολιτικάς ελευθερίας ελευθέρων πολιτών και όχι γιουσουφακίων, εν ονόματι αγνώστου θανατηφόρου εμβολίου ονόματι Διζωνική Δικοινοτική και άλλα λεγόμενα και μη ορώμενα. Ελευθερίας άνευ αστερίσκων, υπομνηματίων και άλλων ασαφιών, εποικοδομητικών μεν λεγομένων αλλά λάκων εις φάβας μαρτυρουμένων. Μίαν λύσιν ανθρωπίνην και όχι ζωώδους υποδουλώσεως. Όσοι δε των πλείστων θέλουσι να διάγουσι εν γιουσουφακική πολιτεία, ας επιλέξουν το θρήσκευμα και την εθνικότητα των ελαχίστων. Ιδού ο Ιππόλυτος, ιδού και η απόφασίς των. Το θέμα ουδέποτε υπήρξεν οικονομικόν αλλά αξιοπρεπείας ανθρωπίνης σημαντικόν.