Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015

Σωκράτη Τ. Αντωνιάδη, Η Ανώνυμη Άνοιξη

Στέλιου Παπαντωνίου

Σωκράτη Τ. Αντωνιάδη, Η Ανώνυμη Άνοιξη

Η Ανώνυμη Άνοιξη του Σωκράτη Τ. Αντωνιάδη είναι μια συλλογή ποιημάτων που φανερώνει έναν ποιητή εγκρατή της ελληνικής γλώσσας, σπάνιο πλέον για τα γράμματά μας. Ο λόγος του ρέει ήρεμος με εσωτερικούς ρυθμούς και αρμονικές συζεύξεις.

Ο ποιητής ποιεί μύθους, στήνει θεατρικά τις παραστάσεις του δημιουργώντας στιβαρές  και ζώσες κοινωνίες αισθημάτων, ευγενών συναισθημάτων και αληθειών.

Καταφανής η αγάπη του στον άνθρωπο, στην πατρίδα, η ελπίδα και η πίστη.
Σελίδες του παρελθόντος αφήνουν δυνατά οπτικά και αξιολογικά μηνύματα μέσα από παρθενικές ποιητικές εκφράσεις.

Αυτόνομος, ευαίσθητος, ώριμος κινείται άνετα στο χρόνο και στο χώρο με τη βεβαιότητα του κατόχου των ποιητικών όπλων του και με τη σεμνότητα που διακρίνει τους φιλοσοφημένους, σοβαρούς και άξιους ποιητές, χωρίς επιτήδευση.

Το ποίημά του Οι Βαθιές Ρίζες αποδίδουν ακριβώς αυτό που θέλω να πω γράφοντας για την ποίησή του:

«Ό, τι είναι ψεύτικο το παίρνει ο άνεμος
Στον βαθύ ορίζοντα και ΄κει χάνεται για πάντα.
Μπροστά στα μάτια μας
Παραμένει αυτό που αξίζει.»


Πέμπτη 26 Μαρτίου 2015

Αντώνη Πιλλά, Τα Τραγούδια της Χαράς

Στέλιου Παπαντωνίου

ΑΝΤΩΝΗ ΠΙΛΛΑ, ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ

Κυρίες και κύριοι, 
Μέσα στα πλαίσια της εκδήλωσης για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης κλήθηκα να μιλήσω για την ποιητική συλλογή του Αντώνη Πιλλά Τα Τραγούδια της Χαράς.

Ευχαριστώ για την πρόσκληση, και θεωρώ μεγάλη τιμή την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής για παιδιά ενός ποιητή που έχει ήδη στο ενεργητικό του πλήθος συλλογών ποιητικών και άλλων γραπτών.

Τα «Τραγούδια της Χαράς και άλλα ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά» του Αντώνη Πιλλά εκδόθηκαν από την Ακτή στη Λευκωσία το 2014. Το εξώφυλλο κοσμείται με εικόνα του Χαράλαμπου Επαμεινώνδα που παρουσιάζει αριστερά κορίτσι και δεξιά αγόρι σε κήπο με πάνωθέ τους τον ήλιο, τον «οφθαλμόν ος τα πάνθ’ ορά», όπως παρουσιάζεται σε μερικές αγιογραφίες. Από τα πρόσωπα των παιδιών εκπέμπεται η απορία και ο θαυμασμός. Είναι μια εικόνα που αποδίδει πλήρως το περιεχόμενο της συλλογής. Η εσωτερική εικονογράφηση είναι της Καλλιρόης. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στις εγγονές του ποιητή, που τον εμπνέουν.

Ελκυστικό βιβλίο γενικότερα, αφού δεν απευθύνεται μόνο σε μικρά παιδιά αλλά και σε μεγάλα, στα οποία περιλαμβανόμαστε.

Αντί εισαγωγικού σημειώματος ο ποιητής  μας προσκαλεί να συνεκδράμουμε στον όμορφο κόσμο του Θεού, στο φυτικό και ζωικό βασίλειο, και στα έργα των ανθρώπων που πραγματώνουν το σχέδιο του Θεού. Όλα αυτά μέσα από τα μάτια των παιδιών ή καλύτερα μέσα από την καρδιά του ποιητή, που νιώθει πως «ο κόσμος του Θεού είναι όμορφος, αλλά γίνεται ομορφότερος μες από τα μάτια των παιδιών». Συνοδός ο ήλιος κι η σκέψη του λογοτέχνη πως με την αγάπη στις καρδιές μπορούμε να πάμε πιο πέρα και πιο ψηλά, ως τον ήλιο.

Όπως πληροφορούμαστε από τη σημείωση στο τέλος της συλλογής, τα ποιήματα της έκδοσης αυτής είναι επιλογή από ανέκδοτες συλλογές που βραβεύτηκαν, όπως: «Τραγουδώ τα φυτά και τα δέντρα», «Πρωινό μονοπάτι», «Τραγούδια της Χαράς».

Από τα περιεχόμενα του βιβλίου βλέπουμε τρεις ενότητες: «Πρόσκληση σε εκδρομή», «Αχτίδες στο νερό» και «Τραγούδια της Χαράς».

Στην ενότητα «Πρόσκληση σε εκδρομή» περιλαμβάνονται θρησκευτικά ποιήματα με τα οποία και αρχίζει:  Ήσουν Χριστέ μου, Δόξα σοι, Είναι κοντά μου ο Χριστός, Στην Παναγιά, Το Ξωκλήσι, Αν βγω, Στην φτωχική μας εκκλησιά, Η προσευχή της μάνας και άλλα.

Αυτά αποπνέουν το μύρο της πίστης και της παράκλησης για θεϊκή προστασία των παιδιών, μέσα στην καθημερινότητά τους, όπως κι ευχές και συμβουλές πλεγμένες με τις γιορτάρες μέρες της Χριστιανοσύνης, και μάλιστα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.

Ως δάσκαλος εμπνευσμένος συνεχίζει με τα ποιήματα: Ο γεροδάσκαλος, Ξεκίνημα για το σχολείο, Μες στην τάξη.

Στην ενότητα «Αχτίδες στο νερό» περιέχονται ποιήματα που εκφράζουν περισσότερο τον ποιητή στη σχέση του με τα παιδιά. Εδώ ο λυρισμός του ποιητή απλώνει κλαδιά και πάλι στη φύση και στο ανθρώπινο περιβάλλον, πρόκειται όμως –κατά την άποψή μου –για  ποιήματα για μεγάλους που ένιωσαν τη μεγάλη χαρά της συνύπαρξης με τα παιδιά, όπως ο ποιητής.

«Πήγα τη χαρά μου και τη λύπη μου και την έκανα τραγούδι                                                       
κι από την καρδιά μου τη χαιρέτησα.                                                                                                  
Τώρα ολάκερη μαζί σου      μές στο σπίτι μας την έμπασα.»

Στο ίδιο πνεύμα κι η τελευταία ενότητα «Τραγούδια της Χαράς».

«Ως να πεις κρεμμύδι με ξεντύνεις από κάθε ψεύτικο στολίδι.
Με το αθώο σου βλέμμα με ξεντύνεις από κάθε ψέμα.
Σαν του ρόδου πέταλο κόκκινο και απαλό
Θέλω να σου δώσω ένα φιλί –άφτερο μικρό πουλί-
Στο ζεστό σου μάγουλο.
Κι ύστερα να κρύβομαι       μόνος να χαμογελώ.»

Πώς δηλαδή η αθωότητα του μικρού παιδιού αποκαθαίρει τον ποιητή και τον εξαγνίζει.

Για να συλλάβουμε σφαιρικά το σύμπαν του ποιητή, μπορούμε να αρχίσουμε από το Θεό, αφού όλα τα πλάσματα Τον υμνούν, και τα παιδιά καλούνται να Τον δοξολογήσουν και να θαυμάσουν το έργο Του. «Αινείτε τον Κύριον πάντα τα άστρα και το φως». Μερικές φορές νομίζει κανείς πως ακούει γνωστούς κι εξαίρετους εκκλησιαστικούς ψαλμούς, όπως το «Πού πορευθώ». Όπου και να πάει ο άνθρωπος βρίσκεται κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Θεού, το οποίο και προστατεύει τα παιδάκια. Αλλά κι όταν η μάνα εύχεται, δεν είναι μόνο τα δικά της παιδιά που έχει στην καρδιά και στο νου αλλά και όλα τα παιδιά της γης.

Κάτω από το Θεό είναι η μάνα Παναγία, η προστάτιδα των ανθρώπων, που τη συναντούμε  στα ερημικά ξωκλήσια και στη σιγαλιά. Μεταφερόμαστε έτσι μέσω της ποίησης στην ατμόσφαιρα εκείνη του δειλινού, με τον ήλιο να δύει και να ανάβει ταυτόχρονα το κεράκι του στο μανουάλι ή μια φλόγα στο καντήλι. Σε μας τους παλαιότερους έρχονται στη μνήμη ποιητές που αδικήσαμε, όπως για παράδειγμα το Δροσίνη, γιατί με πολλά από τα ποιήματά του μεγαλώσαμε. Δεν θέλω να πως πως υπάρχουν μιμήσεις, απλά αχνοφέγγουν στη μνήμη μερικά σημάδια  άλλων ποιητών, Διονύσιος Σολωμός, εκκλησιαστικοί υμνογράφοι, Ελύτης. Κι είναι καλό να ακούγονται σ’ ένα ποίημα οι παλαιότεροι, για να φαίνεται η συνέχεια κι η παράδοση αλλά και να υπενθυμίζεται σε μικρούς και μεγάλους πως χωρίς μελέτη και γνώση και προπάντων  χωρίς πηγαίο ταλέντο, ποίηση δε γίνεται.
Είμαστε όμως στο σύμπαν του ποιητή. Το Θεό και την Παναγία ακολουθούν οι άγγελοι, η πιο συνηθισμένη ίσως λέξη στη συλλογή, γιατί πρόκειται όντως για ένα κόσμο αγγελικά πλασμένο, κάπως έτσι τον βλέπει και τον εκφράζει ο ποιητής, που δεν είναι κανένας κοινωνικός μεταρρυθμιστής ή επαναστάτης, αλλά ένας ταπεινός χριστιανός, που βλέπει τον κόσμο από  αυτή την οπτική, αφού έτσι αναπαύεται η ψυχή του και μ’ αυτή την ηρεμία μεταδίδει την αγάπη του στα παιδιά και σε μας.

Ύστερα είναι οι μανάδες όλου του κόσμου κι η δική του. Νοσταλγίες και γλυκές αναμνήσεις από έναν κόσμο γαλήνης, ανθρωπιάς, αγάπης.  

Ακολουθεί ο δάσκαλος, το σχολείο, αλλά και σε γενικότερη λήψη, το χωριό, ο τσοπάνος, οι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου, βγαλμένοι  θαρρείς από τα παλιά μας σχολικά βιβλία, παρόλο που δεν αμφισβητώ την επαφή του ποιητή με το χωριό και τη φύση, που δοξολογεί τον Ύψιστο και περιλαμβάνει τα πάντα, τα αστέρια, τον ήλιο, το φεγγάρι, τα ποτάμια, τα πουλιά και τα ταπεινά της γης.

Έτσι δίνεται στον ποιητή η ευκαιρία να ζωγραφίσει και να ζωντανέψει ποικίλες όψεις της ζωής, πάντα μέσα σε μια παραδεισένια φύση και με τη διαρκή κίνηση των όντων. Με καθάρια γραφίδα δημιουργεί και πλάθει εικόνες οπτικές, ακουστικές, οσφρητικές, που μιλούν και στην παιδική ψυχή και στην ψυχή και στη μνήμη των μεγάλων.

Σημασία έχει πως ο Αντώνης Πιλλάς, δάσκαλος,  γράφει παιδική λογοτεχνία, γιατί έζησε με τα παιδιά όλη του τη ζωή. Επί πλέον, ο ερχομός στον κόσμο των εγγονών του άνοιξε την ποιητική φλέβα της παιδικής ποίησης και μας έδωσε αυτό το έργο, τη συλλογή των ποιημάτων του για μικρά και μεγάλα παιδιά, όπως πολύ σωστά γράφει.

Από μόνη της η έκδοση ενός βιβλίου πρέπει να εξετάζεται θετικά, γιατί ήρθε στο φως κάτι, και δεν έμεινε στο σκότος. Ερχόμενο στο φως το έργο υπόκειται στην κριτική, αλλά και βρίσκει αναγνώστες. Ο ποιητής μοιράζεται με γνωστούς και άγνωστους τον εξωτερικό και εσωτερικό του κόσμο, και αυτό είναι το μέγα κέρδος. Μια καρδιά, ένας νους, που δεν μένει στα εγωιστικά πλαίσια, αλλά δωρίζεται και δωριζόμενος, γονιμοποιεί το πνεύμα και πλαταίνει τον κόσμο των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων.

Ο κόσμος του Αντώνη Πιλλά στην ποιητική του συλλογή Τα τραγούδια της Χαράς είναι ο κόσμος του Θεού και της αγάπης, της φύσης, της αθωότητας και καλοσύνης.

Μερικά δείγματα:

Ήσουν, Χριστέ μου

«Ήσουν, Χριστέ μου, στην αυλίτσα που παίζανε όλα τα παιδιά,                                                    ο Τάκης, η Άννα, η Ελενίτσα μ’ αθώα, χαρούμενη καρδιά.
Ήσουν στο σχολειό, στο αμπέλι και στου παππού το εργαστήρι,         
εκεί που η μάνα το καρβέλι μοίραζε, ο ήλιος πριν γείρει.
Ήσουν Χριστέ μου, γύρωθέ μας- φίλος, πατέρας κι αδελφός 
ώσπου ψηλά κι απάνωθέ μας σ’ έπαιρνε πάλι ο ουρανός.»

Ένα ωραιότατο ποίημα για την πανταχού παρουσία του Κυρίου, που αναλύεται ποιητικά σε τόπο και χρόνο και μοιράζεται σε αθώα παιδικά πρόσωπα που περιλαμβάνουν και τα άμεσα μέλη της οικογένειας. Με τρεις λέξεις, φίλος, πατέρας κι αδελφός, συμπυκνώνει την αμεσότητα της σχέσης μας με τον Χριστό και την θεανθρώπινη παρουσία του. Στο τέλος, η κίνηση από τη γη στον ουρανό, η ανάληψη, θέτει και πάλι στις διαστάσεις της γης και του ουρανού το θρησκευτικό μας βίωμα, που δεν είναι του κόσμου τούτου αλλά και του εν ουρανοίς Θεού. Η από γης εις ουρανόν κίνηση παρατηρείται σε πολλά ποιήματα του Αντώνη Πιλλά, που μεταδίδει έτσι τη μεταφυσική διάσταση της ποίησής του. Μετρικά άρτιο ποίημα, με διασκελισμούς, αρμονική σύζευξη λέξεων, άκουσμα γαλήνιο, με εικόνες της αγνής ζωής, ένα πρώτο δείγμα συνόλου ποιημάτων με θρησκευτικό περιεχόμενο.

Η κινηματογραφική σύλληψη και κίνηση χαρακτηριστικό πολλών ποιημάτων του είναι ευδιάκριτη στο ποίημα Το συννεφάκι Β΄

«Εκεί ψηλά στον ουρανό μικρό μικρό και μακρινό                                                                     στεκόταν ένα σύννεφο κι ένιωθε τόσο μοναχό.                                                                                        Και τότες ένα βοριαδάκι το παίρνει στα γοργά φτερά του                                                                     και σαν καράβι, σαν πουλί τρέχει και σμίγει-ω χαρά του!-                                                           
με άλλα δέκα εκεί ψηλά μες στ’ ουρανού την αγκαλιά.                                                                 
 Κι όλα μαζί ρίχνουν βροχή στα χωραφάκια, στα στενά,                                                                      στα δέντρα, στα ψηλά βουνά                                                                                                               
και στη φτωχή μας τη σκεπή ωσάν τραγούδι αντηχεί.»

Το συνταίριασμα του φυσικού φαινομένου, διδακτικό, με τις επιδράσεις του στη φύση και ιδιαίτερα στο συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου, φέρνει το παιδί πιο κοντά στις ρίζες της ζωής και το οδηγεί στην παρατήρηση, στο θαυμασμό της φύσης και στην ενδοσκόπηση.

Η γνωριμία των παιδιών και με το θάνατο ακόμα, δίνεται στο ποίημα                                                    Ο παππούς έφυγε. Ο ποιητής γράφει με τόσο ήπιο και βαθιά γνωστικό τρόπο, που πράγματι νιώθει ο αναγνώστης από τη μια το θάνατο ως ένα φυσικό φαινόμενο,                                                                 από την άλλη μετέχει στη θλίψη των ανθρώπων για το χαμό αγαπημένου προσώπου.
Στη συλλογή υπάρχουν τα συμβουλευτικά και τα περιγραφικά ποιήματα, υπάρχει όμως και το ποίημα για τους μεγάλους, με κρυφές ποιητικές αναφορές, με μυστικά της ποίησης                               και της φιλοσοφίας γι’ αυτήν:

«Σ’ ένα δίχτυ του ήλιου χρυσό       με τυλίγουν τα πρώτα λογάκια σου                                                     και πορεύομαι σε δρόμους πάντα καινούργιους                                                                                θέλοντας μαζί σου ξανά           να ονομάσω τα πράγματα.»  

Αυτός σε τελευταία ανάλυση είναι ο ποιητής: ο ευσυγκίνητος δέκτης του κόσμου μας,
ο χρήστης του ποιητικού λόγου στην παρθενικότητά του, γιατί ζει αυτήν την καθαρότητα κι εκφράζεται παρθενικά, όπως διαγράφεται πιο πάνω.                  

*** Μέσα σε λίγες σελίδες προσπάθησα να δώσω όσο πιο αδρά την ουσία της ποίησης για παιδιά μικρά και μεγάλα του φίλου Αντώνη Πιλλά, τον οποίον ίσως αδικώ με το ολιγόλογό μου. 

Χαίρομαι γιατί βραβεύονται και επαινούνται στον τόπο μας οι πνευματικοί δημιουργοί, που γαλουχούν με τον ποιητικό τους λόγο τα παιδιά, τη συνέχεια της ζωής και του πνεύματος της Κύπρου.

Γι’ αυτή τους λοιπόν  την προσφορά σε μικρούς και μεγάλους πολύ τους ευχαριστούμε,              όπως και σας που μας τιμήσατε απόψε με την παρουσία σας.


Ευχαριστώ

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015

ΤΑ ΑΠΡΟΣΜΕΝΑ

Δεν το περιμέναμε ποτέ να φτάσουμε σ’ αυτό το χαμηλό επίπεδο, να’ χουμε από τη μια τους Τούρκους κι από την άλλη τους Ρωμιούς, οι μεν να κατατρών τις σάρκες της γης μας, τις περιουσίες και τον πολιτισμό μας κι οι άλλοι το μεδούλι των κοκάλων μας, την τελευταία ρανίδα ή το τελευταίο σεντ μας.
Όσοι γεννηθήκαμε γύρω στο 1940 είμαστε σίγουροι  πως τα ’δαμε όλα. Είδαμε και μετέσχαμε σ’ ένα τιτάνιο υπεράνθρωπο επικό αγώνα  το 1955-59 , είδαμε και ζήσαμε το 1963 την αυτοθυσία και την ομόνοια και αποφασιστικότητα του Έλληνα της Κύπρου για τη  διατήρηση της Κυπριακής ανεξαρτησίας.
Είδαμε τη θυσία του πατριώτη το 1974, θρηνούμε ακόμα τον αγνοούμενο αδελφό μας, αλλά και σιχαθήκαμε την προδοσία των εοκαβητατζήδων, κι ακούσαμε από τηλεοράσεως τον άρτι τότε αφιχθέντα εκ Παρισίων Καραμανλή πως ήμαστε μακριά, ενώ για το πραξικόπημα των δικτατόρων ήμαστε κοντά.
Και τώρα, πάλι και πάλι, λαέ ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε, η αναξιότητα πρυτανεύει, η κλοπή δορυφορείται ποικιλοτρόπως, οι Ρωμαίοι ετοιμάζουν τα στεφάνια σιδερένια κι ακάνθινα, ηλεκτρονικά. Όλοι οι ηλίθιοι από διεθνών έως τοπικών αρχόντων.

Ο Ρήγας το είπε με ένα στίχο: Ως πότε, παλικάρια. Νοουμένου ότι υπάρχουν παλικάρια.

Κυριακή 15 Μαρτίου 2015

Τον Σταυρόν Σου

ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟΝ ΣΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΟΥΜΕΝ
ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Εκείνο το «Δύναμις- Τον σταυρόν Σου»
πόσο δύσκολο να εκτελεστεί σωστά
Με τόσες φθορές.
Πόσοι μαϊστροι της Μουσικής χρειάζονται
Πόση δύναμη να μας δώσει να αξιωθούμε
Κι εκείνη τη Δοξολογία Του σε τέταρτο ήχο -άγια.

Καταλαβαίνει κανείς πως μπαίνει σε μονοπάτια δύσβατα
Κι εμείς αδυνατούμε
Ψάλλουμε απλά κι αδύναμα
Και δεν συνειδητοποιούμε την αμαρτία
Δεν κατανοούμε τη σοφία
Τη σημασία της ορθής εκτέλεσης των μουσικών εντολών
Που δεν είναι τύποι.

Δυστυχώς για μας
Είναι ουσία

Και την απωλέσαμε εν τη αγνοία μας.

Πέμπτη 5 Μαρτίου 2015

΄Αννας Νεοφύτου, Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου

΄Αννας Νεοφύτου, Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου
Του Στέλιου Παπαντωνίου

Το βιβλίο Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου- Οι γιορτές του Δωδεκαημέρου της Άννας Νεοφύτου στη σειρά των Δημοσιευμάτων του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών εκδόθηκε στη Λευκωσία το 2014 με επιμέλεια έκδοσης της συγγραφέως. Είναι ένα ογκώδες βιβλίο 712 σελίδων, δεμένο, με εξώφυλλο με φωτογραφία του Βασίλη της Πρωτοχρονιάς, κούκλας από ζυμάρι.

Το βιβλίο αρχίζει με Πρόλογο και Εισαγωγή και χωρίζεται σε πέντε μέρη, Α. Το Δωδεκαήμερο και οι Καλικάντζαροι, Β. Τα Χριστούγεννα, Γ. Η Πρωτοχρονιά, Δ. Τα Κάλαντα και τα Φώτα, Ε. Παιχνίδια του Δωδεκαημέρου. Το βιβλίο συμπληρώνει Παράρτημα με χάρτη, Πίνακα καταγραφέων των μαρτυριών, Πίνακα πληροφορητών, Κατάλογο φωτογραφιών, Γλωσσάριο, Βιβλιογραφία, Ευρετήριο χωριών και πόλεων και τέλος, Θεματικό Ευρετήριο.

Το Α΄Μέρος, το Δωδεκαήμερο και οι Καλικάντζαροι περιλαμβάνει δύο κεφάλαια, Γενικά για τις γιορτές του δωδεκαημέρου Η λαϊκή παράδοση και οι καλικάντζαροι
Στα δύο αυτά κεφάλαια γίνεται λόγος για τη λαϊκή λατρεία του δωδεκαημέρου και για το χειμερινό ηλιοστάσιο και τη γέννηση του Χριστού, ενώ το κεφάλαιο για τη λαϊκή παράδοση αναφέρεται στον τόπο και χρόνο εισόδου και εξόδου των καλικαντζάρων στον κόσμο μας, στον κουτσό Καλικάντζαρο, στις ερμηνείες για την ύπαρξη των καλικαντζάρων, στις μεταμφιέσεις του δωδεκαημέρου και στους καλικάντζαρους, πώς τους φαντάζονται οι άνθρωποι, πώς τους αντιμετωπίζουν και τέλος ιστορίες με πρωταγωνιστές τους καλικαντζάρους.

Το Β’ μέρος, Τα Χριστούγεννα,  περιλαμβάνει επτά κεφάλαια, Προετοιμασία για τις γιορτές, Η σήκωση και η νηστεία των Χριστουγέννων, Η καθαριότητα του σπιτιού, η γιορτινή διακόσμηση, Τα Ζυμώματα του Δωδεκαημέρου, Γενικά, ειδικά, γεννόπιττες, είδη κουλουριών και άλλα ζυμωτά. Η παραμονή των Χριστουγέννων. Η ελιά, το άγιο ευχέλαιος, Φως μέσα στη νύχτα, το τραπέζι για το Χριστό που γεννιέται, Τα κάλαντα των Χριστουγέννων. Ανήμερα τα Χριστούγεννα. Η πρωινή λειτουργία, Ο γιορτάρης των Χριστουγέννων, Μετά τη λειτουργία των Χριστουγέννων. Η χοιρασφαγία με όλα τα σχετικά. Τα φαγητά και η διασκέδαση των Χριστουγέννων, Η επομένη των Χριστουγέννων

Το Γ΄ μέρος για την πρωτοχρονιά περιλαμβάνει τα κεφάλαια Η πρωτοχρονιά και οι άγιος Βασίλειος, Τα κόλλυβα της πρωτοχρονιάς, Η ελιά της Πρωτοχρονιάς, Η ευλογία των σπόρων του γεωργού, Η βασιλόπιτα, Το δείπνο του άϊ Βασίλη, Η μέρα της πρωτοχρονιάς, Έθιμα για καλή τύχη στη νέα χρονιά, Τα δώρα της πρωτοχρονιάς, Τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς

Το Δ΄ μέρος Τα Κάλαντα και τα Φώτα περιλαμβάνει 14 κεφάλαια, Εισαγωγικά, Ο αγιασμός των υδάτων, Το δρόσος, Βάφτισμα στο αγιασμένο νερό, Η μέρα των καλάντων, Τα Φώτα και το άγιο φως, Η χολλά από το άγιο φως, Τα ξεροτήγανα, Τα κόλλυβα των Καλάντων και των Φώτων, Ο γιορτάρης τα Κάλαντα και τα Φώτα, Το κόψιμο της πίττας-Η πουλουστρήνα,   Παραδοσιακά παρασκευάσματα των Καλάντων και των Φώτων, Αντιλήψεις –δεισιδαιμονίες- συνήθειες, Το τέλος του Δωδεκαημέρου

Μέρος Ε΄ Τα παιχνίδια του Δωδεκαημέρου, Περιέχει δύο κεφάλαια, Παιχνίδια αντρών και γυναικών    Τυχερά παιχνίδια, Το παιχνίδι της κούνιας-αιώρας     Η σούσα, συμβολισμοί και τραγούδια.

Από ό, τι αντιλαμβανόμαστε από την παρουσίαση των περιεχομένων πρόκειται για ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών  ο οποίος έπρεπε να καταγραφεί, να απομαγνητοφωνηθεί, και προπάντων να οργανωθεί λογικά και επιστημονικά, ώστε να συμβάλει στη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, όπου υπάρχουν ‘Ελληνες που λαχταρούν να αναβιώσουν αυτά τα έθιμα και να τα δουν να συνεχίζονται και στις επόμενες γενιές, όσο δύσκολο κι αν είναι τούτο.

Η κάθε γενιά θεωρεί τον εαυτό της διαφορετικό από τις άλλες, αλλά αν ισχύει τούτο για τις άλλες, πολύ περισσότερο ταιριάζει στη δική μας, στην Κύπρο μετά το 1974, γιατί  τεράστια ρωγμή υπέστη η ζωή των ανθρώπων, προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική, ρήγμα μέγα στο χώρο και στο χρόνο, με την προσφυγιά και την αναγκαστική αλλαγή περιβάλλοντος ανθρώπινου και πολιτισμικού, χωρίς δεσμούς με τους άλλους χωριανούς, ο καθένας να παλεύει να ξαναστήσει το σπιτικό του, φέρνοντας όμως μέσα του την ταυτότητά του, μέρος τεράστιο της οποίας είναι και τα ήθη και έθιμα με τα οποία ανατράφηκε.

Χωρίς ο άνθρωπος να συνειδητοποιεί τα στολίδια αυτά της ψυχής του ή τον επιούσιο άρτο της, τα κράτησε βαθιά στα κρύφια της καρδιάς κι όταν ήρθε η ώρα, τα ξανάφερε στο φως αμέσως από την πρώτη χρονιά της εισβολής, όπως μαρτυρούν εικόνες, σκηνές ραδιοφωνικές, τηλεοπτικές εκπομπές και γραπτά κείμενα και προ πάντων η σοφή απόφαση να καταγραφούν όλα αυτά, το πνευματικό σύμπαν του κυπριακού ελληνισμού.

Ο Έλληνας της Κύπρου μπορεί να μη συνδέει τα ήθη και έθιμά του με τα αρχαία ελληνικά, μπορεί να μην τον ενδιαφέρει ή να μη συλλαμβάνει τη σημασία της ιστορικής συνέχειας της ζωής των Ελλήνων στα μαρτυρικά χρόνια της ιστορίας του. Αλλά είναι ο ζωντανός σκυταλοδρόμος όλων αυτών των ζωτικών στοιχείων που αποτελούν το άλας της ζωής, και εάν το άλας μωρανθεί, εν τίνι αλισθήσεται, γι’αυτό και δεν τα απέρριπτε, αλλά και δεν προβληματιζόταν για την αρχαιότητα ή τη σημασία τους,  γιατί γι’ αυτόν ήταν η ίδια η ζωή του, στον αργαλειό της μικρής του κοινότητας υφασμένος κι αυτός, όπως κι  οι πρόγονοι του, γι’ αυτό και θεωρούσε πως ντρόπιαζε τους παππούδες και τις γιαγιάδες αν τα έλεγχε λογικά. Απλά τα συνέχιζε με θρησκευτική ευλάβεια ως μέρος της όλης ζωής του, που τον διέκρινε από τους άλλους.

Η Άννα Νεοφύτου σέβεται και τον άνθρωπο και την επιστήμη, νιώθει τον ίδιο τον εαυτό της στην Κερύνεια όταν ακούει από τους άλλους να της αφηγούνται ή να περιγράφουν αλησμόνητες στιγμές της ζωής, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που εξετάζει. Δώδεκα μέρες πλήρεις παραδόσεων. Συνταιριασμένες, η αρχαιότητα, ο ειδωλολατρικός κόσμος με τον χριστιανισμό, το Βυζάντιο με τη Δύση και τη Φραγκοκρατία,  η φύση με τα μάγια και τις ομορφιές της,  μια φύση με την οποία αδιάσπαστα δεμένος ο άνθρωπος τη νιώθει με όλες τις δυνάμεις του και τις αισθήσεις, προπάντων όμως με τη ζωντανή φαντασία, την μορφοποιό του άγνωστου κόσμου που μας περιβάλλει και μέσα στον οποίο κινείται και είναι.

Δώδεκα μέρες γεμάτες για τη νοικοκυρά που θα αναλάβει το φορτίο της καθαριότητας, της προετοιμασίας με την δέουσα τάξη των απαραίτητων για το γιορτασμό των μεγάλων αυτών σταθμών της θρησκείας, που είναι τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά και η Βάφτιση του Χριστού.
Αλλά να εισέλθουμε στο πνεύμα των ημερών, των τόπων και των χρόνων εκείνων, που παρήλθαν ανεπιστρεπτί, αλλά που πολλοί ζήσαμε. Χωρίς τον καταστροφέα της νυχτερινής φαντασίας, τον ηλεκτρισμό, μέσα στα σκοτάδια του χωριού, των καντουνιών, του πλακόστρωτου, μέσα στους θορύβους της νυχτός που πολλαπλασίαζαν τα οπτικά νεύρα και πρόβαλλαν μπροστά στο φοβισμένο ή με δέος παρακολουθούντα τα φαινόμενα άνθρωπο.

Η Άννα Νεοφύτου κατορθώνει και επιστημονικά και βιωματικά να μας αναβαφτίσει στον κόσμο εκείνο, με τις μυρουδιές του φούρνου, τα χρώματα των κουλουριών, τις δεισιδαιμονίες και τους φόβους, με το τρέμουλο στην καρδιά και στη φωνή, αλλά και με τη θρησκευτική εκείνη γαλήνη των ανθρώπων που πιστοί στη γέννηση του Θεανθρώπου ανάμεναν το θαύμα, την είσοδο της θεότητας στη ζωή μας, και την έλευση του Αϊ Βασίλη, του δικού μας Αϊ Βασίλη, που ερχόταν να κάτσει να φάει να πιεί μιτά μας και να προσκομίσει τα δώρα για τα παιδιά και τους μεγάλους μέσα στη θαλπωρή της νηστιάς ή και στην καπνίλα των ξύλων.

Αυτή τη ζωή ζήσαμε παιδιά, κι αυτός είναι για μας ο παράδεισος, όπως κι αν εξηγείται το φαινόμενο. Και για τον τόπο μας, αυτή η μακάρια και παραδείσια ζωή υπήρξε και την ξαναζούμε στο βιβλίο αυτό. Χαιρόμαστε τη μελέτη τέτοιων συγγραμμάτων, επιστημονικών αλλά και βιωματικών, αφού φτερουγίζουν στις σελίδες τους τόσες ψυχές που μνημονεύουν μια ζωή ανυψωμένη πια στο πνευματικό στερέωμα, ωραιοποιημένη αλλά και στιβαρή,  μέσα στον υγιή κοινωνικό ιστό. Είναι και θαυμασμός για τη γνώση, την έρευνα, την πληροφορία που μας διέφευγε και αποκτούμε, για τον προβληματισμό που μας γεννά αλλά και για την αρμονία ενός κόσμου που ύφαινε τη ζωή του μέσα στο χωριό του, και ήξερε να ρυθμίζει τον χρόνο, και να ακολουθεί τα χνάρια των προγόνων του αποδεχόμενος τη σοφία τους.

Και πρώτα πρώτα η τάξη που θέτει με τις γιορτές ο άνθρωπος στο χρόνο, τάξη συνδυασμένη με τη φύση και τα φυσικά φαινόμενα, το φως, το εικοσιτετράωρο και τη διαίρεσή του σε μέρα και νύχτα,  παγανιστικά κατάλοιπα που κοιμούνται στο βάθος της λαϊκής ψυχής και προβάλλουν τις ανάλογες μέρες και ώρες, ένας κόσμος με τη δική του λογική και τη λογική εξήγηση, όχι μόνο τη λογική της φαντασίας και του συναισθήματος αλλά και της ιεραρχίας των όντων. Υπερτάτη πάντων η θεότης, οπότε τα πάντα εξ αυτής και για τη δοξολογία της. Από Θεού άρχεσθαι.

Ανάλογος έπρεπε να είναι και ο κόσμος του βιβλίου, οργανωμένος έτσι που να φανερώνει το κρυμμένο μυστήριο των ηθών και εθίμων μας. Μπορούμε να φανταστούμε την επίμονη και επίπονη όλη οργάνωση της εργασίας, το υπομονετικό έργο της εύρεσης των πληροφοριοδοτών, της προετοιμασίας τους, για ν’ ανοίξουν τις κασέλες της ψυχής, με πόνο πολλές φορές, με παράπονο. Ο καθένας και τον καημό του, γι’ αυτά που έχασε, γι’ αυτά που έφυγαν και ίσως να μην ξαναγυρίσουν. Πἀντα όμως η ελπίδα, η πίστη πως η ζωή γινάμενη λόγος διαιωνίζεται, ο κόσμος της Κύπρου δεν χάνεται, παρά μόνο βασιλεύει ως λόγος. Και ο λόγος δεν εκφράζει μόνο τα εσώτερα μυστικά των ανθρώπων αλλά και συντηρεί τη μνήμη και τους μνημονεύοντας, ζωντανεύει,  αναπαριστά. Και όπως  εν αρχή ην ο λόγος έτσι και εν τέλει αυτός διασώζει. Αλλά και επιβάλλει τάξη στο χάος.


Κι ένα πραγματικό χάος είναι οι πληροφορίες, τήδε κακείσε ερριμμένες, ωσότου ο νους έρχεται και διακοσμεί και κατατάσσει και λογικά ταξινομεί το υλικό, που υπακούει πια στους νόμους της λογικής και της επιστημοσύνης, χωρίς όμως να χάνει τη ζωντάνια του και την αναπαραστατική του δύναμη. Αυτό το θαύμα ξαναζούμε στο βιβλίο για τη Λαϊκή Λατρεία στην Παραδοσιακή Κοινωνία της Κύπρου- Οι γιορτές του Δωδεκαημέρου.