Τετάρτη 22 Αυγούστου 2012

Αντώνης Πιλλάς


Για το έργο του Αντώνη Πιλλά
του Στέλιου Παπαντωνίου

Αν δεν υπήρχαν οι ελάσσονες ποιητές, δεν θα υπήρχαν οι μείζονες. Αν δεν υπήρχαν οι αοιδοί και οι ραψωδοί, δε θα υπήρχε ο Όμηρος. Αν δεν υπήρχαν τα δημοτικά μας τραγούδια, δε θα ΄βρισκε βάση να ανυψωθεί ο Σολωμός.
Ο Αντώνης Πιλλάς με το έργο του μας βυθίζει στις ρίζες της ποίησης, ως αοιδός εμπνέεται από τους ήρωες της πατρίδας και της θρησκείας μας, χειρίζεται τον παλαιό δεκαπεντασύλλαβο και μας διχτυώνει με νεότερους μεγάλους, το Σολωμό, το Ρίτσο. Η ποίησή του οδοιπορεί την αιματηράν, για να ενωθεί με τον Θεό κι ο άρρητος και άρρηκτος δεσμός του έργου του με τα πνευματικά δημιουργήματα της θρησκείας μας φανερώνουν τη γνήσια και βαθιά του πίστη. Ο ανθρώπινος λόγος στην προσπάθειά του να συλλάβει τον Θείο Λόγο δημιουργεί έργα πνεύματος, άρα όλο το φανέρωμα των ανθρωπίνων λόγων στην προσπάθεια σύζευξής τους με το Θείο δεν είναι παρά πνευματικά χνάρια του ανθρώπου στο χώρο και στο χρόνο, είτε επιτυχημένα είτε αποτυχημένα, πάντως εργώδεις προσπάθειες έκφρασης του αρρήτου.
Από αυτή την άποψη ο Αντώνης Πιλλάς δημιουργεί με συνέπεια έργο πνευματικό μέσα στο οποίο αποτυπώνει κατά τις ποιητικές του δυνάμεις τον αγώνα του ανθρώπου να πλησιάσει με το λόγο, το συναίσθημα, την πίστη και ευαισθησία του το Θεό, με το βάθος και πλάτος της έννοιας όσο βαθύτερο και πλατύτερο.
Μελετώντας- το κατά δύναμη- το έργο του Αντώνη Πιλλά θαυμάζω την επιμονή, υπομονή, συνέπεια, εργατικότητα, το εξολοκλήρου δόσιμο του ανθρώπου στο δημιούργημά του. Ο  αγώνας είναι εμφανής, η προσπάθεια συνεχής και εν πολλοίς συνεπής. Ο άνθρωπος θαυμάζει τη φύση, τους συνανθρώπους του, τα παιδιά του προπάντων, προσλαμβάνει από τις πλούσιες πηγές των ελληνικών και χριστιανικών γραμμάτων και συντηρεί την πνευματική του ομοιογένεια και ταυτότητα, όλο απλώνοντας στον ελληνικό και χριστιανικό μας κόσμο και όλο εμβαθύνοντας σε συλλήψεις θεολογίας και φιλοσοφίας ως την ενότητα των πάντων, θεμελιώδες πρόβλημα της θεολογίας και φιλοσοφίας.
Όντας ως δάσκαλος κοντά στα παιδιά αλλά και ως πατέρας, με την ποιητική του γραφίδα κατέλιπε σε μικρούς και σε μεγάλους ποιήματα βραβευθέντα και καταξιωθέντα από σώματα της κοινωνίας μας.
Η επιμονή του στο δεκαπεντασύλλαβο και τα θεμέλιά του στους μεγάλους ποιητές του νέου ελληνισμού είναι πειστήρια της γνώσης και καλλιέργειας του ταλέντου του, που πετυχαίνει με μόχθο και πείσμα προσκολλημένος στη στέρεη παράδοση.
Όταν όμως αποφασίσει να εκφραστεί σε ελεύθερο στίχο, ο αναγνώστης νιώθει πως ελευθερώθηκαν πουλιά μέσα από τα κλουβιά τους και κελαηδούν συμφώνως, με παράλληλους χαιρετισμούς σε νεοτερικούς ποιητές, έστω ο Καβάφης.
Στο μεγαλύτερο όμως μέρος του έργου του ακούμε μέτρα του Ερωτόκριτου, της Θυσίας του Αβραάμ, του Επιτάφιου του Γιάννη Ρίτσου, σε ένα πλούσιο λεξιλόγιο και εικονοστάσι από τούτα τα γερά αγκωνάρια της νεοελληνικής ποίησης.
Αν ο Αντώνης Πιλλάς ανέβασε τους αοιδούς στην ενατένιση του Χριστού και της χριστιανικής θεολογίας, αν ανέβασε τον ποιητάρη στον ποιητή, είναι γιατί θέλησε να παραμείνει πιστός στις γνήσιες πηγές της νεοελληνικής λογοτεχνίας και με αυτή τη γερή αρματωσιά να ανέβει ως τη θέα και έκφραση του αρρήτου.
Δε θα προβώ σε αισθητική ανάλυση του έργου του Αντώνη, γιατί ξέρω πως υπάρχουν ευαίσθητες κεραίες που μπορούν να ανιχνεύσουν την ποιητική του, δεν μπορώ όμως παρά να θαυμάσω τον άθλο και ποιητικό αγώνα ενός ανθρώπου να παλέψει με τα υψηλά και να καταθέσει με ειλικρίνεια το αποτέλεσμα του μόχθου του.
Ο Αντώνης Πιλλάς πιστός στον εαυτό του έδωσε έργο θαυμαστό.
Από όλα όμως όσα διάβασα ένα μόνο να έγραφε, το «Στην κόρη μου», θα κατατασσόταν από τους ανθολόγους στους ποιητές, γιατί εκεί μέσα κρύβει και αποκαλύπτει τις σχέσεις των ανθρώπων, το πρόβλημα της εν κόσμω παρουσίας και απουσίας από τον κόσμο, της μνήμης και λήθης των ανθρώπων, την πεμπτουσία της φιλοσοφίας και της ζωής. Για να γραφτεί όμως ένα τέτοιο ποίημα χρειάζεται να χυθούν σε χιλιάδες στίχους τα συναισθήματα και οι πόθοι των ανθρώπων.  
Βυθισμένος στην ιστορία και παράδοσή μας εμπνεύστηκε από το μαρτύριο των μοναχών της Καντάρας και ανέπλασε ποιητικά σε δεκαπεντασύλλαβο την εποχή και την κρατούσα τάξη, προπάντων όμως με σεβασμό και συγκίνηση αποτύπωσε το μαρτύριο και τη μαρτυρία των μοναχών που θυσιάστηκαν για την αλήθεια της πίστης μας.
Το έργο του αυτό μπορεί να απηχεί την 9η Ιουλίου του Βασίλη Μιχαηλίδη πολύ απόμακρα και αχνά, μπορεί όμως να σταθεί επάξια δίπλα του στην Ιστορία της Λογοτεχνίας, γιατί είναι περισσότερο έργο φαντασίας και πνευματικής σύλληψης, αφού  οι ιστορικές πληροφορίες για το γεγονός είναι ελάχιστες, πέντε έξι γραμμές. Ο ποιητής όμως έπλασε ένα ολόκληρο κόσμο ζωντανό, μέσα στο πάθος και στην πίστη, ανάμεσα στο μίσος και τη μισαλλοδοξία του δυτικού Αντρέα και την ακράδαντη και στερεά πέτρα των ορθοδόξων αληθειών των μαρτύρων μοναχών.            
Μέσα στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η σύνθεσή του «Φυλακισμένα Μνήματα», στηριγμένη σε ιστορικά γεγονότα και περισσότερες μαρτυρίες, εδώ μάλιστα ο Αντώνης Πιλλάς προβαίνει σε μια πειραματική σύνθεση σε πεζό και ποιητικό λόγο, ελεύθερη δομή και στίχο, με ποικιλία διαλεκτικού λόγου, που παραπέμπει στους χρονογράφους μας της Φραγκοκρατίας, κι έτσι δένεται ιδεολογικά και γλωσσικά το μαρτύριο των μοναχών της Καντάρας με τους ήρωές μας του 1955-59, που ενταφιάστηκαν στις Κεντρικές Φυλακές, ιδιαίτερα τους απαγχονισθέντες.
Ο Αντώνης Πιλλάς μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί θρησκευτικός ποιητής, γιατί ένα μεγάλο μέρος του έργου του συνάπτεται με τη θρησκευτική ζωή και πίστη των ορθοδόξων χριστιανών, μπορεί όμως να θεωρηθεί και ως ποιητής στραμμένος στο επέκεινα, κι αυτό ίσως να είναι το κυριότερο γνώρισμά του, γιατί σπάνια να βρεθεί ποίημά του που να μην ανεβάζει στον ουρανό, επί πτερύγων αγγέλων, να μην είναι έκφραση προσευχής και συνομιλία με τον Κύριο, με την Παναγία, την αγία Τριάδα, ίνα πάντες έν εσμέν, την ενότητα που οραματίζεται και εκφράζει. Μια συλλογή των στίχων και εικόνων, που παραπέμπουν κι ανεβάζουν στο επέκεινα θα αποδείξει του λόγου το αληθές. Ο ποιητής μας είναι ο ταπεινός άνθρωπος που συγκινείται με τα εν σοφία ποιηθέντα έργα του Θεού, που βρίσκει παρηγοριά στα ξωκλήσια και μοναστήρια, που νιώθει διαρκώς να τον παρακολουθεί ο άλλος κόσμος, που τον αίρει από τον παρόντα και τον λυτρώνει. Ουκ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν.
Όπως προαναφέρθηκε,  ο Αντώνης Πιλλάς μας έδωσε πλήθος στίχων δεκαπεντασυλλάβων με απόηχους της Κρητικής Σχολής, του Σολωμού και του Ρίτσου. Πλήθος των είναι επιτυχημένα χυμένοι στίχοι, μόνο η χασμωδία σε μερικούς  είναι ενοχλητική. Οι ελεύθεροι στίχοι του, μακριά από τα  αναγκαστικά μεθόρια των δεκαπεντασυλλάβων αφήνουν ανθρώπινη τη φωνή σε διάφορους ρυθμούς να ηχεί πιο κοντά στο σύγχρονο αίσθημα της στιχοποιίας. Στα ποιήματα χυμένα στα παλαιά μέτρα, οι εικόνες είναι αναγκαία πλατιές και ξεδιπλώνονται όπως στον Όμηρο και στον Ερωτόκριτο. Στον ελεύθερο στίχο των ποιημάτων του οι αρμοί των λέξεων είναι πιο επιτυχημένοι, με πρόσθεση πολύπτυχων διαστάσεων των σημαινομένων μέσω πλουσιότερων εκφραστικών τρόπων, γι’ αυτά όμως θα πρέπει να γίνει ειδική αναφορά και ειδική μελέτη με παράθεση αντίστοιχων χωρίων από το πολυσέλιδο έργο του ποιητή.
Όλα όσα ως τώρα αναφέρθηκαν αποτελούν μια πρώτη αντίδραση σ’ ένα έργο που γνώρισα εδώ και χρόνια να γεννιέται και να αναπτύσσεται.
Πάντα όμως υπάρχει εκείνο το άληπτο της ποιήσεως που δεν συνελήφθη και δεν εκφράστηκε από τον αναγνώστη του έργου του Αντώνη Πιλλά, γιατί απαιτείται εμβάθυνση και σκάψιμο στις μυστικές φλέβες. Προς το παρόν ας αρκεστούμε στο κατά δύναμιν. 

Κυριακή 19 Αυγούστου 2012

Ο αρχιτσέλιγγας


Ο αρχιτσέλιγγας
του Στέλιου Παπαντωνίου

Είναι κάτι ταινίες τώρα τελευταία στην τηλεόραση πολύ βουκολικές, πολύ του αρνιού, των βοσκών και των βοσκότοπων, ένας μεγάλος κτηνοτρόφος μεταφέρει τα αρνιά του από τον ένα στον άλλο βοσκότοπο, πράσινο πολύ να χορτάσουν ή θέσεις κυβερνητικές ν’ αρμέξουν-αν είναι αρχηγός κόμματος - γιατί ένας είναι ο μεγάλος τσέλιγγας σήμερα στην Κύπρο, ο αρχηγός του ΔΗΚΟ, που αποφασίζει και διατάζει ποιον  θα ψηφίσουμε, όχι να εκλέξουμε, γιατί αυτός εκλέγει για μας πριν από μας, πήρε κι έφερε το ποίμνιο, περιστρέφοντας το χώρο του κέντρου, άνω κάτω τον έκανε, μέχρι διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία τον όρκισε να επιζητεί για λύση του προβλήματος, τον ζάλισε τον κεντρώο με τα τέσσερα ζάλα του, ούτε πεντοζάλη να χόρευε, τόσο που έμειναν πολλοί μ’ ανοιχτό το φαφούτικο στόμα, χάσκοντας, χάσμα μέγα και κατάμαυρο, τι κάνει αυτό το παιδί, από το ένα στο άλλο μαντρί μας περιστρέφει, για ποιμνιοστάσια μόνο μιλά και για αλόγατα, έτσι τα καταλαβαίνει τα  πολιτικά, κτηνοτροφία ένα πράμα, αυτή είναι γι’ αυτόν η δημοκρατία, η του αρχιτσέλιγγα αρχή, και δεύτερος άντρας σ’ αυτή τη νήσο δεν υπάρχει, μας τους πάτησε το τρένο κι από κείνους που περιμέναμε… χάθηκαν αύτανδροι.

Αποφάσισε λοιπόν ο ένας και μόνος καουμπόυς, ο αιπόλος και βουκόλος,  ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα αρνιά, τα κριάρια, τα  βόδια, όλα τα χοιροειδή,  το θεωρεί βέβαιο πως θα ακολουθήσουν το πρόσταγμα του μεγάλου αρχιποίμενα-  πώς καταντήσαμε λοχία, να μας κοροϊδεύουν μέρα μεσημέρι-  σκίστε τα πτυχία, τα δοκτοράτα και τα μαστορικά, μη σκέφτεστε, έλεγαν πάντα οι μεγάλοι ηγέτες, εγώ σκέφτομαι για σάς, κι αϊ γονατίστε μπροστά στην πολιτική ιδιοφυία του αιώνα, «αυτός έφα», αντίρρηση δεν νοείται, αν ανοίξετε στόμα, θ’ ακούσετε μακαρονάδες,  να πνιγείτε στην τραχανόσουπα.  «Άνδρα μοι έννεπε μούσα πολύτροπον», γιατί πιο πολύτροπος από το Μάριο κανείς, μας παίρνει στη βρύση κι άποτους μας φέρνει, όπως με τους μεγάλους κύκλους των συνομιλιών του τέως  κεντρώου λεγόμενου και νυν σβησμένου χώρου, ελέω μεγάλου ποιμνιοτρόφου, που μάλιστα απειλεί πως και τα δυο συμπαθητικά κουταβάκια του  κεντρώου  εκεί θα καταλήξουν, Αναστασιάδη μεριά, αφού αυτός ηγείται του μεσοκέρατος, ως έχων το μεγαλύτερο των μικρών-  όποιο μυρμήγκι  ο Θεός θέλει να τιμωρήσει, του δίνει φτερά.

Η αριστερά, σου λέει ο αρχιτσόμπανος, χαμένη από χέρι, χειρότερη χοίρου η διακυβέρνησή της, θα μείνει στην ιστορία μας κατάμαυρη, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, άσχετο αν μαζί τα’ τρωγαν τόσον καιρό, κατά που λέει κι ο γνωστός μας, τώρα έγιναν οι τιμητές κι οι δημόσιοι κατήγοροι, αφού το ποίμνιό μας ερεθίζεται δερματικά στο άκουσμα της αριστεράς, ας το παίξουμε δεξιά, καιρό έχουμε να δείξουμε και το δεξί μας προγούλι, κι από κει κερδισμένοι θα βγούμε, κόμμα εξουσίας που είμαστε, κοινώς λεγόμενα τσιβίκια  ή κολαούζοι.

Καλείται λοιπόν από τον αρχιβλαχοτσόμπανο του ΔΗΚΟ ο κυπριακός ελληνισμός να ψηφίσει τον άνθρωπο που έλεγε «Ναι», την ώρα που η πλειονότητα έλεγε «Όχι» στο δημοψήφισμα, τον άνθρωπο που έσπευσε να συναντήσει τον Ερτογάν να του υποβάλει τα σέβη του, τον άνθρωπο που κατάγγελλε διεθνώς τον μακαριστό Τάσσο Παπαδόπουλο για τη σθεναρή κι αντρίκεια στάση του έναντι του μέλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας και του κυπριακού ελληνισμού, τον άνθρωπο που είπε σε τελευταία ανάλυση «ναι» στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας- και όχι μόνο-  και που οραματίζεται αύριο να ορκίζεται πίστη στο σύνταγμα και διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητάς της. Θεός φυλάξοι! Ο αρχιτσέλιγγας στο μεταξύ αναφωνεί: Όσοι αμνοερίφια προσέλθετε! Ουδείς κίνδυνος από τους επικίνδυνους, προπάντων τώρα που είναι  δύο!

Τετάρτη 1 Αυγούστου 2012

Συντάγματος το ανάγνωσμα


Συντάγματος το ανάγνωσμα
Του Στέλιου Παπαντωνίου

Πολύ μου αρέσει να διαβάζω το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας - χαρά στην όρεξή μου-  γιατί μου ξεκαθαρίζει πως το κράτος μας αποτελείται από δυο κοινότητες και  όχι από δύο λαούς. Αν αποδεχτούμε πως αποτελείται από λαούς, ο κάθες λαός δικαιούται να έχει το κράτος του, η κοινότητα  όμως όχι. Γι’ αυτό και ο όρος λαός από μόνος του οδηγεί στα δύο κράτη στην Κύπρο, επιθυμία και σκοπός των Τούρκων, όχι όμως των Ελλήνων  του νησιού. Εμείς είμαστε ολιγαρκείς, μας φτάνει κι η κοινότητα, γιατί όποτε αναθάρρησαν μερικοί μερικοί και ξεπετάχτηκαν να μας κάνουν λαό, μας ανακάτωναν  την Ιστορία με τις κομματικές τους τοποθετήσεις, τη διάλεκτο με τη γλώσσα κι όλη η συνείδησή μας έπασχε σούπα αυγολέμονο κομμένη.

Πολύ μου αρέσει να ξαναδιαβάζω σα μυθιστόρημα συγκινητικό -τι είχαμε, τι χάνουμε- το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας,  γιατί κατοχυρώνει τα δικαιώματα του κάθε πολίτη. Ονειρεμένα δικαιώματα, να  διακινούμαι ελεύθερα στην επικράτεια, να εγκαθίσταμαι όπου θέλω, με το άσυλο  της οικίας μου απαραβίαστο, κι όχι να ζητά ο τουρκοκύπριος που κάθεται στο σπίτι μου στη Μόρφου να του αναλύσουν οι δικοί μου τα νοήματα των ζωγραφικών πινάκων μου που έχει ιδιοποιηθεί. Διαβάζω και ξαναδιαβάζω το Σύνταγμα, γιατί με τις προσπάθειες για λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας  τα δικαιώματα αυτά εξανεμίζονται και εξαρτώνται από τη θέληση του ενός των δύο συνιστώντων   κρατιδίων, αν θα εφαρμοστούν, πού και πότε θα ισχύουν και ποιος έχει εμπιστοσύνη στα... συνιστώντα κρατίδια.
 Πολύ μου αρέσει να διαβάζω τη Συνθήκη Εγγυήσεως - σοβαρό ανάγνωσμα -  γιατί καθόριζε πως,  αν κάποια εγγυήτρια δύναμη επενέβαινε μόνη, ο σκοπός της θα ήταν μόνο για να επαναφέρει την κατάσταση  όπως  είχε συμφωνηθεί με το Σύνταγμα. Και ποια εγγυήτρια  δεν επενέβη, ένας ένας μη σκουντιέστε, ο καθένας με τη δέουσα σειρά.
Πολύ μου αρέσει να εμβαθύνω στη Συνθήκη Συμμαχίας, όχι πως το’ χει ανάγκη,   γιατί καθόριζε καθαρά πως τα υψηλα συμβαλλόμενα μέρη, Ελλάδα -Κύπρος  -  Τουρκία,αναλαμβάνουν  την υποχρέωση  να αντισταθούν ενάντια σε κάθε άμεση ή έμμεση επίθεση κατά της ανεξαρτησίας ή της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αν είναι να επέμβη κράτος που εγγυήθηκε την ανεξαρτησία μας, θα το πράξει μόνο για να επαναφέρει την τάξη,  το σύνταγμα, τους εκλελεγμένους ηγέτες, και να μη διαταραχθούν τα συμφωνημένα. Η Τουρκία επενέβη βαρβαρικώ τω τρόπω, ως σύνηθες,  και στο τέλος εφάρμοσε και συνεχίζει με τα άκρως αντίθετα αυτών για τα οποία επενέβη-  καταραμένη σταλαμή και αφορμή!
Θλιβερό να διαβάζει κανείς- καλοκαίρι καιρό- το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ιδιαίτερα ύστερα από τη δήλωση της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση πως  επιδιώκει «λύση οποιασδήποτε μορφής, νοουμένου ότι βασίζεται στην εγγενή συστατική εξουσία των ‘δύο λαών’, την πολιτική τους ισότητα και τη συνιδιοκτησία του νησιού».Πού βρήκε τους λαούς και τη συνιδιοκτησία, η μεγάλη χανούμισσα μόνο γνωρίζει κι οι διαβόητοι υπουργοί της.  Όπως λέει κι ο Θουκυδίδης, οι μεγάλοι ξέρουν σιγά σιγά να καταβροχθίζουν τα δικαιώματα των μικρών, αν όμως καταλάβουν πως εν γνώσει τους οι μικροί ανέχονται τους βρόκκους, οι μεγάλοι  γίνονται θρασύτεροι. Αλλά το θράσος της Τουρκίας δεν οριοθετήθηκε ακόμα. Όπερ έδει δείξαι.